پول‌های کثیف، زخم پنهان اقتصاد جهان
هوش مصنوعی، سلاح تازه علیه پولشویی
هفت صبح| بر پایه پژوهشی تازه از شرکت «نپیِر ا‌ی‌آی»، سالانه بیش از ۵.۵ تریلیون دلار از اقتصاد جهانی در اثر پولشویی از دست می‌رود، رقمی برابر با ۵ درصد تولید ناخالص جهان که اگر در قالب کشوری مستقل در نظر گرفته شود، پس از ایالات متحده و چین، سومین اقتصاد بزرگ جهان خواهد بود. این گزارش با عنوان «شاخص نپیِر ا‌ی‌آی/اِی‌اِم‌اِل ۲۰۲۵–۲۰۲۶» در همکاری با مؤسسه «گلوبال‌دیتا» و تیم علوم داده به سرپرستی دکتر جِنت بَستیمَن تهیه شده و ۴۰ کشور را بر پایه میزان کارایی آنان در مقابله با جرایم مالی رتبه‌بندی کرده است.
در این فهرست، کشورهای اسکاندیناوی، کانادا، سوئیس و سنگاپور بالاترین امتیاز را از نظر شفافیت مالی، استقلال نهادهای نظارتی و دسترسی آزاد به داده‌های بانکی کسب کرده‌اند. در مقابل، کشورهایی مانند روسیه، نیجریه، ونزوئلا و اندونزی به دلیل ضعف قوانین ضدپولشویی (AML) و فقدان شفافیت در تراکنش‌های مرزی، در قعر جدول جای گرفته‌اند. طبق ارزیابی نپیِر، تنها ۱۵ کشور از میان ۴۰ کشور مورد بررسی، نظام نظارتی خود را با الزامات جدید گروه ویژه اقدام مالی به‌روزرسانی کرده‌اند.
هوش مصنوعی، سلاح تازه علیه پولشویی
پژوهش نپیِر نشان می‌دهد که در صورت استفاده گسترده از سامانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، بانک‌ها و نهادهای مالی جهان می‌توانند سالانه ۱۸۳ میلیارد دلار از هزینه‌های نظارتی خود بکاهند و اقتصاد جهانی نیز از رهگذر کاهش جریان‌های مالی غیرقانونی، بیش از ۳.۳ تریلیون دلار در سال بازیابد.
همچنین، تحلیل‌های نپیِر نشان می‌دهد که چین، ایالات متحده، آلمان و هند بیشترین زیان‌های پولشویی را از نظر حجم مطلق تجربه می‌کنند. برآوردها حاکی از آن است که در بانک‌های بزرگ جهانی، تنها یک‌دهم درصد از تراکنش‌های بانکی که به‌عنوان مشکوک علامت‌گذاری می‌شوند، در واقع شامل تخلف مالی‌اند. در نتیجه، میلیاردها دلار صرف بررسی هشدارهای اشتباه می‌شود. در منطقه خاورمیانه، حجم پولشویی سالانه به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار رسیده است.
کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌ویژه امارات متحده عربی و قطر، با وجود تقویت سامانه‌های ضدپولشویی، به دلیل موقعیت تجاری و آزادی مالی بالا، همچنان در معرض ورود سرمایه‌های مشکوک از آفریقا و آسیای جنوبی قرار دارند. در ترکیه، نیز بخش قابل‌توجهی از پول‌های غیرقانونی از طریق رمزارزها و معاملات املاک جابه‌جا می‌شود. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، رمزارزها در سال ۲۰۲۴ حدود ۹ درصد از کل پولشویی‌های جهان را تشکیل داده‌اند. این در حالی است که این رقم در سال ۲۰۱۸ تنها ۱.۵ درصد بود.
بار سنگین جرم مالی
در ایالات متحده هر سال حدود ۷۳۰ میلیارد دلار پولشویی می‌شود؛ معادل ۲.۵ درصد تولید ناخالص ملی این کشور. چین نیز در جایگاهی مشابه قرار دارد. در برزیل، میزان پول‌های غیرقانونی نزدیک به ۸ درصد تولید ناخالص ملی است و در آلمان بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در سال از این مسیر جابه‌جا می‌شود. بریتانیا نیز با حدود ۱۹۵ میلیارد دلار پولشویی در سال، یعنی بیش از ۵درصد تولید ناخالص ملی، همچنان در معرض فشار شدید بر سامانه‌های نظارتی خود قرار دارد.
طبق داده‌های کمیسیون اروپا، تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱.۳ تریلیون یورو پول کثیف در نظام بانکی این قاره گردش کرده است. کشورهای اروپای شرقی مانند مجارستان و بلغارستان بیشترین حجم ورود پول‌های مشکوک را داشته‌اند. در بریتانیا، به‌رغم اصلاحات گسترده در قوانین ضدپولشویی، بیش از ۸۵ هزار شرکت صوری هنوز فعال‌اند که از طریق آنها سرمایه‌های غیرشفاف وارد بازار املاک لندن می‌شود.
برآوردها نشان می‌دهد نزدیک به ۱۶ درصد از خریدهای املاک در پایتخت انگلیس در سه سال گذشته از محل پول‌های نامشروع صورت گرفته است. در عین حال، کانادا و استرالیا به‌واسطه بهره‌گیری زودهنگام از فناوری‌های هوش مصنوعی، استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی و اتصال سیستم‌های بانکی به سامانه‌های اطلاعات مالی بین‌المللی (FIU)، کاهش محسوسی در حجم تخلفات مالی ثبت کرده‌اند.
راه نجات در دستان فناوری
گرِگ واتسون، مدیرعامل نپیِر ا‌ی‌آی، می‌گوید: «پولشویی همچنان معضلی چند تریلیون‌دلاری است اما سامانه‌های هوش مصنوعی در حال ایجاد تفاوتی واقعی‌اند. تیم‌های انطباق مالی اکنون در میان هزاران هشدار بی‌پایه غرق می‌شوند؛ در حالی‌که فناوری‌های هوشمند و قابل توضیح می‌توانند با کاهش هشدارهای کاذب، دقت شناسایی را بالا برده و صرفه‌جویی‌های بزرگی به ارمغان آورند.»
بر اساس داده‌های این شرکت، استفاده از سامانه‌های هوش مصنوعی در بانک‌های اروپایی، میانگین زمان شناسایی تراکنش‌های مشکوک را از ۱۲ روز به کمتر از ۳ ساعت کاهش داده است. این فناوری همچنین توانسته است در برخی مؤسسات، میزان کشف تخلفات واقعی را تا ۴۵ درصد افزایش دهد. در آسیا، بانک‌های سنگاپور و کره‌جنوبی پیشروترین نمونه‌ها در استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت مالی هستند.
پیچیدگی رو‌به‌افزایش، نظارت فرسوده
در مراکز مالی بزرگ، تیم‌های نظارتی روزانه با هزاران هشدار از تراکنش‌های مشکوک روبه‌رو می‌شوند که اغلب بی‌اساس از آب درمی‌آیند. این حجم عظیم هشدارها با زیان‌های اقتصادی نسبت مستقیم دارد و نشان می‌دهد سامانه‌های فعلی، بیش از حد فرسوده‌اند و همین امر راه را برای فعالیت‌های مجرمانه هموار کرده است. افزون بر آن، رشد پلتفرم‌های مالی نوین، از کیف‌پول‌های دیجیتال گرفته تا بانکداری باز، مسیرهای تازه‌ای برای پنهان‌سازی مبادلات مالی فراهم کرده است.
بسیاری از شرکت‌های فین‌تک، به‌ویژه استارت‌آپ‌های رمزارزی، فاقد سازوکارهای کارآمد هستند و این شکاف نظارتی، به مجرمان مالی فرصت‌های طلایی داده است. گزارش نپیِر همچنین از ریسک‌های نوظهور در تجارت جهانی سخن می‌گوید؛ از جابه‌جایی سریع زنجیره‌های تامین گرفته تا وضع تعرفه‌های تازه. گروه‌های تبهکار از این تحولات بهره می‌گیرند تا با دستکاری فاکتورها، پرداخت‌ها را پنهان و مسیر کالاها را از کشورهای ثالث عبور دهند. برآورد می‌شود سالانه بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار از مسیر پولشویی مبتنی بر تجارت انجام شود.
