ماریا کورینا ماچادو؛ بانوی صلح ونزوئلا
ماچادو که اکنون در خفا زندگی می‌کند گفت: «در شوک فرو رفته‌ام و هنوز باورم نمی‌شود.»
هفت صبح| در ساعت 11 صبح به وقت اسلو، سالن نوبل در سکوتی سنگین فرو رفته بود. رئیس کمیته نوبل، یورگن واتنه فریدنس، نامی را بر زبان آورد که موجی از احساس و تحسین را در سراسر جهان برانگیخت: ماریا کورینا ماچادو. او زن ۵۸ سالهای از کاراکاس است که سالهای سال برای آزادی، عدالت و انتخابات آزاد در کشورش مبارزه کرده تا سایه استبداد بر آن گسترده نشود. کمیته نوبل او را به‌خاطر «پایداری خستگی‌ناپذیر در ترویج حقوق دموکراتیک مردم ونزوئلا و تلاش برای گذار مسالمت‌آمیز از دیکتاتوری به دموکراسی» شایسته جایزه صلح دانسته است.
ماچادو که اکنون در خفا زندگی می‌کند، در پی اعلام نامش به عنوان برنده این جایزه گفت: «در شوک فرو رفته‌ام و هنوز باورم نمی‌شود.» همزمان، صدای ضبط شده او از مکالمه‌ای تلفنی با ادموندو گونزالس، هم‌پیمان سیاسی‌اش نیز که اکنون در تبعید در اسپانیا به‌سر می‌برد، در شبکه‌های اجتماعی طنین‌انداز شد. گونزالس نیز این انتخاب را «قدردانی شایسته از مبارزات زنی و مردمی دانست که سال‌ها برای آزادی و دموکراسی جنگیده‌اند.»
راهی از خیابان‌های کاراکاس تا اسلو
ماریا کورینا ماچادو، مهندس صنایع و فعال اجتماعی، از همان دهه ۱۹۹۰ میلادی در خط مقدم کنش‌های مدنی در ونزوئلا ایستاده و کارنامه‌اش نشان می‌دهد که در این عرصه سابقی طولانی دارد. او در سال ۱۹۹۲ «بنیاد آتنئا» را برای حمایت از کودکان خیابانی کاراکاس بنیان نهاد و 10 سال بعد، سازمان «سوماته» را تأسیس کرد که به نظارت بر انتخابات و آموزش رأی‌دهندگان می‌پرداخت.
محبوبیت او به‌سرعت افزایش یافت و به حدی رسید که در سال ۲۰۱۰ با رکوردی بی‌سابقه وارد مجلس ملی ونزوئلا شد اما چهار سال بعد به دستور نیکلاس مادورو از مجلس اخراج و از آن پس به چهره‌ای نمادین برای اپوزیسیون بدل شد، چهره‌ای که در اعتراضات خیابانی در اول صف می‌ایستاد. در سال ۲۰۲۳، ماچادو نامزدی خود برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ را اعلام کرد اما دادگاه‌های تحت کنترل دولت او را از رقابت منع کردند.
با این حال، میلیون‌ها نفر از مردم، او را به‌عنوان نماد مقاومت و امید پذیرفتند. در پی رد صلاحیتش، ادموندو گونزالس جایگزین او شد اما تغییر هم درد را دوا نکرد و انتخابات با تقلب برگزار و با سرکوب معترضان همراه شد. در این جریان، بیش از ۲۰ نفر کشته و صدها نفر بازداشت شدند.
پس از آن، ماچادو ناگزیر به گوشه‌ای مخفی خزید و برای حفظ جانش زندگی مخفیانه خود را آغاز کرد. گونزالس نیز در همان دوران و برای فرار از سایه مرگبار ترور و حذف از کشورش گریخت و به اسپانیا رفت و از دولت پدرو سانچز پناهندگی سیاسی گرفت. گفتنی است، سال گذشته اتحادیه اروپا به این دو فعال ونزوئلایی جایزه حقوق بشر «ساخاروف» را اعطا کرد. اکنون، نوبل صلح گویی ادامه همان تقدیر جهانی از شجاعت و پایمردی آن‌هاست.
پیامی روشن
رئیس کمیته نوبل در بیانیه‌ای تأکید کرد که «در زمانی که اقتدارگرایان در گوشه و کنار جهان قدرت می‌گیرند، وظیفه ماست که مدافعان آزادی را به‌رسمیت بشناسیم و ارج نهیم.» جایزه صلح نوبل، مانند دیگر جوایز این نهاد، شامل مبلغی معادل ۱۱ میلیون کرون سوئدی، حدود یک میلیون یورو یا ۱.۱۵ میلیون دلار است و در دهم دسامبر، همزمان با سالروز درگذشت آلفرد نوبل، در مراسمی رسمی در اسلو اهدا خواهد شد. جالب است بدانید، امسال ۳۳۸ فرد و سازمان شامل ۲۴۴ فرد و ۹۴ نهاد برای این جایزه نامزد بودند که نسبت به سال گذشته ۵۲ نامزد بیشتر رشد داشته است.
هرچند نام نامزدهای جایزه صلح تا 50 سال به طور محرمانه بایگانی می‌شود اما گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره شخصیت‌هایی چون دونالد ترامپ وجود داشت؛ کسی که خود را شایسته‌ترین نام برای جایزه صلح نوبل می‌دانست اما درنهایت، کمیته نوبل راهی دیگر برگزید: ستایش از صدایی که از درون خاموشی برخاست و به گوش جهانیان رسید.
ترامپ؛ جاه‌طلبی، رقابت و نیازی دیرین به نوبل
علاوه بر رئیس‌جمهور پر حاشیه آمریکا، بسیاری در رسانه‌ها و محافل سیاسی نیز معتقد بودند که نام دونالد ترامپ جزء جدی‌ترین گمانه‌ها برای دریافت نوبل صلح امسال است. او بارها در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها مدعی شده که کارنامه‌ای از برقراری آتش‌بس‌ها، صلح‌ها و حل منازعات بین‌المللی دارد که از میان آنها، جنگ بین هند و پاکستان، گام صلح بین ارمنستان و آذربایجان و میانجی‌گری در بحران غزه برجسته‌تر است. اما همانطور که گفته شد، درنهایت کمیته نوبل راهی دیگر پیمود.
رئیس کمیته تأکید کرد که تصمیم‌گیری بر اساس هجمه‌های رسانه‌ای یا فشار سیاسی تعیین نمی‌شود، بلکه معیارها و قانون نوبل ملاک‌اند. تا اینجای کار، کاخ سفید این انتخاب را به باد انتقاد گرفت و گفت عدم اعطای نوبل به ترامپ «بی‌عدالتی» است و این کمیته با چشم‌پوشی از اقدامات صلح‌طلبانه ترامپ، سیاست را بر صلح ارجحیت داده. نکته جالب این است که دریافت این جایزه توسط روسای‌جمهور آمریکا، امری مسبوق به سابقه است و تا کنون چهار رئیس‌جمهور آمریکا برنده این جایزه شده‌اند.
تئودور روزولت (۱۹۰۶) برای میانجی‌گری در جنگ روسیه و ژاپن، وودرو ویلسون (۱۹۱۹) به‌خاطر خدمت به تاسیس جامعه ملل، جیمی کارتر (۲۰۰۲) به‌خاطر تلاش‌های بشردوستانه پس از دوره ریاست‌جمهوری‌اش و باراک اوباما (۲۰۰۹) در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش. همین اهدای جایزه به اوباما سبب شده تا ترامپ تا این حد برای دریافت آن حریص شود. او بارها در سخنان خودش اعلام کرد اوباما لایق این عنوان نبوده و این جایزه برازنده فردی مانند اوست.
