اروپا در محاصره گردشگران؛ هشدار درباره یک بحران
هجوم بی‌سابقه گردشگران به اروپا باعث فشار شدید بر منابع شهری، زیرساخت‌ها و بافت اجتماعی شده و دولت‌ها را به اتخاذ سیاست‌هایی برای مهار آن واداشته است.
چمدان‌هایی که روی سنگ‌فرش‌ها کشیده می‌شوند، گردشگرانی که برای گرفتن سلفی با یکدیگر رقابت می‌کنند، و بستنی‌فروشی‌هایی که در هر گوشه دیده می‌شوند؛ اروپا که سال‌هاست «موزه‌ی جهان» نامیده می‌شود، حالا در مواجهه با رکورد تازه‌ای از حضور گردشگران، به کانون نگرانی‌ها درباره پدیده «گردشگری انبوه» (overtourism) بدل شده است.
بر اساس گزارش «نشانگر گردشگری جهانی» سازمان ملل، سال گذشته ۷۴۷ میلیون گردشگر بین‌المللی از اروپا بازدید کردند؛ رقمی بی‌سابقه که اروپا را با فاصله‌ای زیاد به شلوغ‌ترین منطقه گردشگری جهان تبدیل کرده است. بیش از ۷۰ درصد این گردشگران به اروپای جنوبی و غربی سفر کرده‌اند.
همزمان با افزایش فشار بر منابعی مانند مسکن، آب و مکان‌های محبوب برای عکاسی در شبکه‌های اجتماعی، موجی از اعتراضات و سیاست‌های مهارکننده برای کاهش آثار منفی گردشگری انبوه در سراسر اروپا به راه افتاده است.
دلایل اوج‌گیری گردشگری انبوه
عوامل متعددی در افزایش بی‌سابقه گردشگران نقش داشته‌اند؛ پروازهای ارزان‌قیمت، شبکه‌های اجتماعی، سهولت برنامه‌ریزی سفر با کمک هوش مصنوعی و به‌گفته مسئولان سازمان جهانی گردشگری، چشم‌انداز اقتصادی مثبت در بسیاری از کشورهای ثروتمند با وجود برخی تنش‌های ژئوپولیتیکی.
شهروندان کشورهایی نظیر آمریکا، ژاپن، چین و بریتانیا از اصلی‌ترین مبدأهای سفر به مقاصد محبوبی چون بارسلون در اسپانیا و ونیز در ایتالیا هستند. این گردشگران بیشتر به‌صورت فصلی به این شهرها هجوم می‌آورند و تقاضا برای منابعی همچون آب و مسکن را به‌شدت بالا می‌برند.
با وجود اعتراضات گسترده به ازدحام گردشگران، برخی مسئولان حوزه گردشگری معتقدند با زیرساخت‌های مناسب‌می‌توان این روند را مدیریت کرد.
نقش هوش مصنوعی در مدیریت گردشگری
دانیلا سانتانکه، وزیر گردشگری ایتالیا می‌گوید ازدحام بازدیدکنندگان در اماکنی مانند گالری اوفیتزی در فلورانس (میزبان آثار مشهور هنری جهان) با بهره‌گیری از هوش مصنوعی قابل کنترل است. به گفته او، اگر بلیت بازدید پیش از سفر و همزمان با رزرو بلیت پرواز خریداری شود، می‌توان از بروز ازدحام در مقاطع خاص جلوگیری کرد.
او در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس، با دفاع از صنعت گردشگری ایتالیا گفت که تنها ۴ درصد از خاک این کشور پذیرای اکثر گردشگران است و در ادامه اظهار کرد: «این پدیده کاملا قابل مدیریت است. گردشگری باید فرصتی باشد نه تهدید، حتی برای جوامع محلی. به همین دلیل، ما بر سازماندهی جریان گردشگران تمرکز کرده‌ایم.»
نقاط بحران‌زده گردشگری انبوه
کشورهای حاشیه دریای مدیترانه بیشترین فشار را از این پدیده متحمل شده‌اند. فرانسه، میزبان المپیک و پرمقصدترین کشور جهان، در سال گذشته ۱۰۰ میلیون گردشگر بین‌المللی داشت. اسپانیا با پذیرش حدود ۹۴ میلیون گردشگر، رقمی نزدیک به دو برابر جمعیت خود، در رتبه دوم قرار دارد.
در اسپانیا، اعتراضات ضدگردشگری در دو سال گذشته شدت گرفته است. در بارسلون، «تفنگ آب‌پاش» به نماد این اعتراض‌ها تبدیل شده است؛ جایی که معترضان در تظاهرات، گردشگران را غافلگیرانه با آب هدف می‌گیرند و شعارهایی چون «یک گردشگر بیشتر، یک ساکن کمتر» سر می‌دهند.
در جزایر قناری و بالئار اسپانیا با جمعیتی کمتر از ۵ میلیون نفر، هر کدام میزبان بیش از ۱۵ میلیون گردشگر در سال گذشته بوده‌اند که فشاری سنگین بر زیرساخت‌های محلی وارد کرده است.
در ایتالیا، شهرهایی مانند ونیز، رم، کاپری و ورونا با ازدحام شدید روبرو هستند. در سواحل محبوب آمالفی، حتی اپلیکیشن اوبر خدمات حمل‌ونقل با هلیکوپتر و قایق خصوصی برای دور زدن ازدحام تابستانی ارائه می‌دهد.
یونان با جمعیت ۱۰.۴ میلیون نفر، در سال گذشته تقریباً چهار برابر جمعیت خود گردشگر پذیرفته است، موضوعی که به بحران آب، مسکن و انرژی در فصل تابستان، به‌ویژه در جزایر مشهوری همچون سانتورینی و میکونوس، دامن زده است.
اثرات منفی گردشگری انبوه
در اسپانیا، فعالان، دانشگاهیان و دولت بر این باورند که «گردشگری انبوه» قیمت مسکن را در مراکز شهری بالا برده و به افزایش بی‌رویه اجاره کوتاه‌مدت برای گردشگران منجر شده است.
در بارسلون و شهرهای دیگر، برخی محله‌هایی که پیش‌تر به‌دلیل اصالت خود محبوب گردشگران بودند، حالا با تغییر چهره روبرو شده‌اند و فروشگاه‌های محلی جای خود را به فروشگاه‌های سوغاتی، برندهای زنجیره‌ای بین‌المللی و رستوران‌های مدرن داده‌اند.
در برخی از جزایر یونان، گردشگری گسترده با کمبود آب همزمان شده است، در حالی که این کشور مدیترانه‌ای گرفتار خشکسالی نیز هست.
در فرانسه، موزه لوور به عنوان پربازدیدترین موزه جهان، اخیرا در پی اعتصاب کارکنان خود بسته شد. کارکنان هشدار داده‌اند که زیرساخت‌های موزه تحت فشار گردشگران در حال فرسایش است، اعتصابی که هزاران بازدیدکننده را در گرمای آفتاب معطل گذاشت.
آنجلس وارواروسیس، برنامه‌ریز شهری و استاد دانشگاه در بارسلون و آتن، هشدار می‌دهد که گردشگری انبوه باعث «تک‌فرهنگی‌شدن» مقاصد توریستی می‌شود. او می‌گوید: «این روند با از بین رفتن تدریجی سایر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی همراه است.»
اقدامات دولت‌ها برای مهار بحران
دولت اسپانیا با جدیت می‌کوشد تا با آنچه «بزرگ‌ترین چالش مدیریتی کشور» یعنی بحران مسکن نامیده است، مقابله کند. ماه گذشته، دولت اسپانیا دستور حذف حدود ۶۶ هزار ملک غیرمجاز از پلتفرم اجاره مسکن «Airbnb» را صادر کرد. همچنین شهرداری بارسلون اعلام کرده که تا سال ۲۰۲۸، تمامی ۱۰ هزار واحد آپارتمان دارای مجوز اجاره کوتاه‌مدت را حذف خواهد کرد تا مسکن برای ساکنان دائمی محفوظ بماند.
برخی مناطق دیگر نیز با اعمال محدودیت بر اقامت شبانه گردشگران یا دریافت عوارض از مسافران کشتی‌های کروز، تلاش می‌کنند جمعیت را کنترل کنند.
در یونان، از اول ماه جولای قرار است مالیات جدیدی برای بازدیدکنندگان با کشتی‌های تفریحی در نظر گرفته شود؛ ۲۰ یورو برای مقاصد پرطرفدار مانند میکونوس و ۵ یورو برای مقاصد کم‌تردد مانند ساموس.
دولت یونان همچنین از گردشگران خواسته است تا مقاصد خلوت‌تر را انتخاب کنند. برای حل مشکل کمبود آب نیز تانکرهای آبرسان از خشکی به جزایر ارسال شده‌اند و در کنار آن، از فناوری شیرین‌سازی آب دریا برای تأمین آب آشامیدنی استفاده شده است.
سایر اقدامات شامل تنظیم زمان‌بندی بازدید از اماکنی چون آکروپولیس بوده است.
در ونیز، اجرای طرح ورودیه برای گردشگران روزانه از سر گرفته شده است؛ هزینه‌ای بین ۵ تا ۱۰ یورو که در فصل اوج سفر دریافت می‌شود.
