بیل گیتس و تصویر میلیاردر خوب | انقلاب غذایی در آفریقا با شکست روبه‌رو می‌شود
با تلاش‌های مستمر برای ساخت این تصویر، مالک مایکروسافت منتقدانی جدی دارد
هفت صبح| داستان پیدایش مایکروسافت و بنیانگذار آن، بیل گیتس، از همان ابتدا که این غول فناوری در دهه ۱۹۸۰ وارد دنیای عمومی شد، بارها و بارها در رسانه‌ها روایت شده است. گیتس در سال ۱۹۵۵ در یک خانواده مرفه به دنیا آمد، پدرش وکیل شرکتی و کهنه‌سرباز جنگ جهانی دوم و مادرش فعال اجتماعی و عضو هیات‌مدیره بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ بود. گیتس اولین بازی ویدئویی خود را در سن ۱۳ سالگی نوشت. او به یک مدرسه خصوصی در سیاتل فرستاده شد، جایی که با پل آلن، هم‌بنیانگذار آینده مایکروسافت، دوست شد.
سپس به هاروارد رفت اما از آنجا انصراف داد تا به‌همراه آلن در سال ۱۹۷۵ شرکت «مایکروسافت» را تأسیس کند. اکنون، گیتس در خاطرات جدید خود به نام «کد منبع: شروع من» که در ۴ فوریه منتشر می‌شود، به بازخوانی دوران ابتدایی زندگی‌اش پرداخته است. او در این کتاب، به موضوعاتی چون «احساس ناتوانی در کودکی» و «درگیری با والدین در دوران نوجوانی» اشاره کرده و همچنین درباره «چالش‌های ترک تحصیل و شرط‌بندی روی صنعتی که هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته بود» سخن گفته است. دو کتاب دیگر نیز در آینده منتشر خواهد شد که به دوران رهبری گیتس در مایکروسافت و فعالیت‌های نیکوکارانه او در بنیاد بیل و ملیندا گیتس خواهند پرداخت.
یک تمرین بازاریابی دیگر؟
کتاب گیتس به گفته ناشر آن، «کتابی گرم و الهام‌بخش» است اما خبرنگار تحقیقاتی آمریکایی، تیم شواب، آن را تنها یک «تمرین بازاریابی و برندسازی» دیگر از سوی ثروتمندان و قدرتمندان می‌داند. شواب که خود نویسنده کتاب انتقادی «مشکل بیل گیتس: مواجهه با افسانه میلیاردر خوب» است، می‌گوید: «در حالی که سایر میلیاردرها به‌طور آشکار منافع شخصی خود را دنبال می‌کنند، بیل گیتس همیشه تلاش کرده تا خود را به‌عنوان یک «نیکوکار انسان‌دوست» و آنچه به اصطلاح میلیاردر خوب نامیده می‌شود، معرفی کند.»
او ادامه می‌دهد: «در این کتاب هیچ‌چیز جدیدی درباره زندگی شخصی بیل گیتس وجود ندارد و بیشتر مطالب آن تکراری است.» با این حال، یک نکته جدید در این کتاب به‌چشم می‌خورد که در روزهای اخیر خبرساز شد. گیتس در خاطرات خود اذعان می‌کند که اگر امروز دوران کودکی خود را می‌گذراند، به احتمال فراوان تشخیص می‌دادند که او در طیف اوتیسم قرار دارد.
«من با رهبران جهان زیاد صحبت می‌کنم»
گیتس که در سال ۱۹۹۵ به‌عنوان ثروتمندترین فرد جهان شناخته شد و برای مدت‌ها در صدر فهرست فوربز باقی ماند، تا سال ۲۰۰۸ در رأس مایکروسافت بود و سپس به‌طور کامل از آن کنار کشید تا به امور بشردوستانه بپردازد. با این حال، دیگر میلیاردرهای فناوری همچون ایلان ماسک و مارک زاکربرگ از او پیشی گرفته‌اند اما ثروت گیتس همچنان از ۲۰۰۸ به‌این‌سو رشد کرده و او هم‌اکنون با ۱۰۷ میلیارد دلار دارایی در رتبه ۱۳ ثروتمندان جهان قرار دارد.
در کنار این ثروت، گیتس دارای شهرت و اعتباری است که به او دسترسی بی‌سابقه‌ای به رهبران سیاسی جهان داده است، از جمله دیداری با شی جین‌پینگ در سال ۲۰۲۳ یا یک شام سه‌ساعته با دونالد ترامپ در هفته‌های اخیر. در این دیدار، طبق گفته گیتس، او و ترامپ درباره درمان‌های احتمالی ایدز و فلج اطفال گفت‌وگو کرده‌اند. گیتس همچنین اشاره می‌کند که به دلیل فعالیت‌های بنیاد خود در مسائل بهداشت جهانی، «بسیار زیاد با رهبران جهان صحبت می‌کنم» و در ماه‌های اخیر با امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، نیز دیدار کرده است.
انقلاب غذایی در آفریقا با شکست روبه‌رو می‌شود
گیتس و بنیاد او از این روابط برای اختصاص کمک‌های عظیم به مبارزه با بیماری‌ها و گرسنگی در سراسر جهان استفاده کرده‌اند. با این حال، کتاب شواب استدلال می‌کند که نتایج این اقدامات، مطابق با اهداف پرآوازه‌ای که اعلام شده، نبوده است.
یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های بنیاد گیتس در آفریقا، برنامه AGRA (اتحادیه انقلاب سبز آفریقا) است که در سال ۲۰۰۶ با وعده دو برابر کردن تولیدات کشاورزی و کاهش گرسنگی و فقر در ۱۳ کشور آفریقایی تا سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد. اما این وعده‌ها تحقق نیافت و طبق تحقیقاتی که در ژوئن ۲۰۲۰ منتشر شد، تعداد افرادی که دچار گرسنگی هستند در این کشورها ۳۰ درصد افزایش یافته است. در آگوست ۲۰۲۴، چندین سازمان کشاورزی، مذهبی و زیست‌محیطی آفریقایی به‌طور علنی خواستار جبران خسارت از بنیاد گیتس شدند و در نامه‌ای به این بنیاد و متحدان آن اعلام کردند که اقدامات آنان «شکست خورده» است.
در این نامه آمده بود که «مداخله‌های آنان در حال حرکت به‌سمت مدل‌های کشاورزی صنعتی و شرکتی است که تهدیدی برای سلامت اکولوژیکی و انسانی ما محسوب می‌شود.» رهبران آفریقایی گیتس و بنیاد او را متهم کرده‌اند که «ورودی‌های گران‌قیمت (کود و بذرهای مصنوعی)» را ترویج کرده‌اند که باعث آلودگی و سخت‌شدن خاک‌ها، بی‌ثباتی اکوسیستم‌های محلی و قرار دادن کشاورزان در معرض نوسانات قیمت‌های جهانی می‌شود. اما با توجه به تأمین مالی تحقیقات و گروه‌های حمایتی توسط بنیاد گیتس و همکاری نزدیک آن با مقامات آفریقایی، منتقدان به‌راحتی قادر به چالش کشیدن این پروژه‌ها نیستند.
هموارسازی راه برای ماسک
شواب هشدار می‌دهد که گیتس هنوز هم یک «سرمایه‌گذار خصوصی است که به‌شدت علاقه‌مند به گسترش ثروت خود» است. او می‌گوید: «وقتی گیتس با کسی مانند دونالد ترامپ یا هر رهبر دیگری صحبت می‌کند، باید به منافع شخصی خود و همچنین منافع بنیاد گیتس که به‌شدت از بخشودگی‌های مالیاتی برخوردار است، فکر کند.» او همچنین اشاره می‌کند که یکی از پروژه‌هایی که گیتس به آن افتخار می‌کند، مکانیزم تأمین واکسن در سوئیس است که بیشتر منابع مالی آن از مالیات‌دهندگان تأمین می‌شود.
در عین حال، گیتس از طریق قراردادهای دولتی و کمک‌های سیاسی، ارتباطات خود را با مقامات سیاسی تقویت کرده است. به‌عنوان مثال، گزارش‌ها از یک کمک ۵۰ میلیون دلاری او به کامالا هریس، رقیب انتخاباتی ترامپ، خبر داده‌اند. شواب در پایان می‌گوید: «گیتس سال‌هاست که نقش ثروت‌های کلان در دموکراسی، به‌ویژه در سیاست‌های آمریکا را عادی کرده است و شاید افراد مانند ایلان ماسک گام جدیدی در این برند از اولیگارشی باشند، اما در حقیقت آنها جزئی از همین داستان هستند. به نظرم مردانی مانند ایلان ماسک امروز روی دوش بیل گیتس ایستاده‌اند.»