خیریه به سبک آمریکایی

روزنامه هفت صبح، رامتین لطیفی |خیریه واژه‌ای است که این روزها بیش از هر زمان دیگری به چشم و گوش مردم جهان می‌خورد. تمام دور و برمان از اماکن عمومی مانند رستوران‌ها و مراکز خرید گرفته تا فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مملو از افرادی و شعارهایی است که دیگران را به مشارکت در امور خیریه، داوطلبانه و عام‌المنفعه توصیه می‌کنند.

شدت این امر در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا بیشتر از کشورهای دیگر است. برای مثال تنها درسال گذشته و با کاهش 4/3درصدی کمک‌ها، معادل 499/3 میلیارد دلار از جانب مردم و اشخاص حقوقی به خیریه‌ها در آمریکا کمک شد. حلقه محاصره تنگ تبلیغات برای امور خیریه و حجم بالای مشارکت در این امر سبب شد تا فیلسوفان معاصر بر روی این وضعیت دقیق‌تر شوند و تحلیل خود را ارائه دهند.

افرادی مانند اسلاوی ژیژک که بیشتر از دیگران روی این مسئله تمرکز کردند تمام این اتفاق را یک فریب می‌دانند، فریبی که کاپیتالیسم فرهنگی به پیش گرفته است تا با درگیر کردن عواطف و احساسات مردم، نه تنها آن‌ها را با حرکات و تصمیمات خود همراه کند بلکه از این راه، پول هنگفت هم به جیب بزند.

ژیژک برای توضیح نظریه خود از کافه‌های زنجیره‌ای استارباکس مثال می‌زند و می‌گوید استارباکس که در همه جهان شعبه دارد و یک غول تجاری است، برخلاف آنچه تصور می‌شود قهوه‌های گران‌تری نسبت به کافه‌های مشابه دیگر به مشتری‌های خود می‌فروشد و این گران‌فروشی را این‌گونه توجیه می‌کند که بخش‌هایی از این درآمد را برای حقوق کشاورزان و بهبود زندگی آن‌ها، بخشی را برای گسترش کشاورزی سبز و حفاظت از محیط زیست و بخشی دیگر را صرف گرسنگان جهان و ... می‌کند.

از این رو استارباکس قهوه بیشتر و گران‌تری نسبت به رقبایش می‌فروشد و خریداران هم با پرداخت چند سنت یا چند دلار بیشتر، حس خوشایند یک شهروند نیکوکار و دغدغه‌مند که برای بهبود شرایط کشاورزان، گرسنگان و محیط زیست دست به جیب شده‌ است را به خود می‌گیرند

اما در حقیقت استارباکس با مصرف کاغذ به کار رفته در ظروف خود یکی از قاتلان محیط زیست به شمار می‌رود و به دلیل استثمار کارگران خود بارها مورد اعتراض و انتقاد قرار گرفته است. به هر حال به رغم انتقادها از این حرکات توده‌ای برای جمع کردن اعانه و کمک‌های خیریه، این اتفاق هم به صورت مردمی و هم به صورت سازمان‌یافته در حال رخ دادن است.

هرچند آمریکایی‌ها خیلی دیرتر از کشورهای دیگر، خیریه‌های سازمان‌یافته خود را تاسیس کردند اما پیشرفت سریع‌تری در این عرصه داشتند و اکنون از این منظر نیز سرآمد جهان به شمار می‌روند. اولین موسسه خیریه آمریکا به نام «جمعیت جورج» در سال ۱۹۰۷ و در نیویورک آغاز به کار کرد و امروز 1/45میلیون موسسه خیریه ثبت شده در این کشور فعال هستند. البته همه‌گیری کرونا بر روی تعداد خیریه‌ها تاثیر منفی داشت و تعداد خیریه‌ها را با کاهش 3/9درصدی مواجه کرد.

نکته جالب آنکه، اگرچه تعداد خیریه‌های آمریکایی در دوران همه گیری تنزل پیدا کرد اما به سبب تمسک مردم برای رهایی از این بلا، میزان کمک‌ها به خیریه در دوران همه‌گیری با افزایش ۱۱درصدی مواجه شد. اما کمک‌های دریافتی خیریه‌های آمریکا در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰ میلیارد دلار نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش یافت. خیریه مردم‌نهاد «راه مشترک» با کسب 5/3میلیارد دلار، بیشترین میزان کمک‌های دریافتی در میان خیریه‌های مردمی را به خود اختصاص داده است

و موسسه سرمایه‌گذاری بیل و مالیندا گیتس نیز با اعطای ۳۸ میلیارد دلار در سال به افراد بورسیه شده و اجرای طرح‌های عام‌المنفعه توسط موسسه، بیشترین میزان کمک خیریه را در میان موسسات سازمان‌یافته خیریه ‌دارند. گفتنی است موسسه سرمایه‌گذاری بیل و ماتیلدا گیتس در امور مختلف از مسائل اجتماعی و زیست محیطی گرفته تا آموزش و بورسیه دانشجویان فعال است و از جمله اموری است که پس از طلاق و جدایی بیل و ماتیلدا گیتس از یکدیگر مختل نشده و به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

جف بزوس، مالک آمازون و سومین فرد ثروتمند جهان در ابتدای سال ۲۰۲۱ میلادی اعلام کرد در موسسه «زمین بزوس» به ارائه‌دهنده بهترین طرح برای مقابله با تغییرات اقلیمی ۱۰ میلیارد دلار جایزه پرداخت خواهد کرد و روزی که این اتفاق رخ دهد نام بزوس به عنوان شخصی که بیشترین مبلغ را برای امور عام‌المنفعه هزینه کرده است ثبت خواهد شد.

اما تا امروز نام کریج تامپسون، مالک شرکت ام‌دی با پرداخت یکجای 5/7 میلیارد دلار برای مصارف خیریه به عنوان رکورددار بیشترین کمک به خیریه در جهان ثبت شده است. تامپسون همچنین یک بار دیگر مبلغ3/3میلیارد دلار به خیریه کمک کرد تا رتبه دوم را نیز از آن خود کند. در میان سلبریتی‌ها و ستاره‌های سرشناس نیز  یک قانون نانوشته وجود دارد و آن حضور و مشارکت در فعالیت‌های خیریه و عام‌المنفعه است.

این فعالیت‌ها گاه با کمک‌های مستقیم مالی این افراد همراه است و گاه حضور این افراد برای برجسته‌ کردن و رسانه‌ای شدن مسائل سبب می‌شود تا توجه مردم به آن مسئله خاص جلب شود و برای حل آن بکوشند. در میان این افراد به ترتیب جان سینا، کشتی گیر آزاد، سرنا ویلیامز، ستاره تنیس زنان و لبرون جیمز، فوق ستاره بسکتبال تاکنون بیشترین کمک‌های خیریه را به خود اختصاص داده‌اند.

امروز میزان کمک‌های خیریه در آمریکا معادل 5/2درصد از تولید ناخالص ملی این کشور است. بیش از ۷۰ درصد یا به عبارت دیگر بیش از ۳۷۳ میلیارد دلار از کمک‌های سالانه توسط اشخاص حقیقی و به صورت شخصی پرداخت می‌شود و بخش قابل توجهی از این کمک‌های خیریه به کلیساها و موسسات دینی واگذار می‌گردد.

۱۶ درصد از کمک‌های سالانه توسط موسسات، شرکت‌ها و انجمن‌های سرمایه‌گذاری و نهادها پرداخت می‌گردد. همچنین سهم شرکت‌ها در امور خیریه ۸ درصد است و بقیه کمک‌ها به واسطه فراخوان‌ها جمع‌آوری می‌شوند. امور آموزشی و تامین هزینه‌های تحصیل بیشترین سهم در هزینه این کمک‌ها را دارد و سالانه بیش از ۵۹ میلیارد دلار به این بخش تعلق می‌گیرد.

رتبه دوم با ۵۰ میلیارد دلار در اختیار کمک‌های بشردوستانه در قالب تامین تغذیه و جای خواب برای افراد بی‌خانمان و نیازمند است. همچنین رتبه سوم با ۳۸ میلیارد دلار به اختیار تامین هزینه‌های درمان افراد نیازمند و تسویه حساب بدهی مردم به بیمارستان‌ها تعلق دارد. پر واضح است که بدون کمک‌ و مشارکت خیریه‌ها بسیاری از امور در آمریکا انجام نشدنی بود و این چرخه سهم بسزایی در رفع مشکلات کشور دارد.