از کوشک تا صاحبقرانیه
100 قصه دیگر از لابه‌لای تاریخ؛ گزارشی درباره خانه‌های مشهور قبل از انقلاب
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | خانم پانته‌آ رهنورد یکی از خواننده‌های روزنامه، گزارشی از خانه‌های مشهور قبل از انقلاب جمع‌آوری کرده که شاید خواندنش برای شما هم جالب باشد. ابتدا از کاخ‌های سرمایه‌داران شروع کرده:
خانه مجلل هژبر یزدانی در فرمانیه که مخلوطی از نشانه‌های معماری سنتی ایرانی با برخی جلوه‌های فرنگی است و بعد از انقلاب در دوره‌ای به مجموعه ورزشی، تفریحی و فرهنگی آفتاب بدل شد. خانه حبیب‌الله ثابت‌پاسال دومین مرد ثروتمند ایران تا قبل از انقلاب که با نام کاخ ورسای ایرانی‌ها شناخته می‌شود که پس از انقلاب مصادره شد.
این ساختمان با بیش از ۱۱ هزار و ۵۴۳ متر‌مربع مساحت، به‌عنوان بزرگترین خانه تهران در انتهای شمالی خیابان جردن (آفریقا یا نلسون ماندلا) تقاطع خیابان طاهری و روانپور در منطقه امانیه تهران جای گرفته است. احتمالا این عمارت در تصرف یک بانک جنجالی است و دورخیزهای ناموفقی برای تبدیل آن به یک مرکز خرید سودآور انجام داده است.
خانه خسروشاهی‌ها در منطقه جماران هم یکی از خانه‌های زیبا و مشهور تهران است. خسروشاهی بزرگ موسس کارخانه مینو بود و پسرش موسس چند کارخانه لوازم بهداشتی و پاک‌کننده. روایت است که این خانه به‌خاطر حضور کاظم خسروشاهی (پسر خسروشاهی بزرگ) در کابینه جمشید آموزگار مصادره شد.
آیت‌الله خمینی هنگام اقامت در جماران برای قدم زدن از باغ این عمارت استفاده می‌کرده است. از قرار این خانه بسیار زیبا در دوره‌ای محل سکونت برخی از وابستگان و نزدیکان هم بوده است و در مجاورت محل سکونت خانواده هاشمی‌رفسنجانی. امروزه بخشی از باغ بزرگ خسروشاهی‌ها به سرای محله جماران بدل شده است.
اما در محله شهرآرا و بین پاتریس لومومبا و خیابان اصلی شهرآرا کاخ سنگی و زشت رحیم علی‌خرم دیگر سرمایه‌دار بزرگ دهه پنجاه قرار دارد. عملیات ساخت این کاخ در زمینی به وسعت ۱۲ هزارمترمربع، به درخواست «رحیم علی‌خرم» در سال 1352 شروع شد. عمارت اصلی کاخ از چهار ساختمان داخل‌هم و به شکل دایره و پره‌های گل تشکیل شده است. این کاخ این روزها محل پارک خودروهای کارکنان بیمارستان رسول اکرم(ص) شده است.
یکی دیگر از خانه‌های مشهور دهه چهل و پنجاه تماشاگه زمان (خانه حسین خداداد) بنایی قدیمی و دو طبقه در زعفرانیه تهران است که حدود ۸۰ سال قدمت دارد. پیشینه این بنا به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این ملک در سال ۱۳۴۲ توسط حسین خداداد خریداری شد. ساختمان آن در یک طبقه ساخته شده بود و حسین خداداد با مقاوم‌سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف تغییراتی در بنا ایجاد کرد. این خانه بعد از انقلاب به موزه زمان بدل شده است. خانه بسیار زیبایی است.
اما خانه‌های سلبریتی‌ها: خانه خانم فائقه آتشین که روبه‌روی پارک نیاوران قرار دارد و در فیلم در امتداد شب آن را دیده‌ایم و حالا به یک دبیرستان بدل شده است. خانم گوگوش از آپارتمان شخصی‌اش در خیابان خدامی هم حرف زده که نمی‌دانیم بالاخره کدامش محل سکونت ایشان بوده است.
در میدان توانیر، آپارتمان عجیبی که هنوز شکل و شمایل آپارتمان‌های دهه پنجاه را دارد و در ضلع جنوب غربی میدان است، خانه فریدون فرخزاد بوده. بهروز وثوقی در دهه پنجاه در خیابان ویلا (نجات‌اللهی) خانه بزرگی را در کوچه فلاح‌پور خریداری کرد که از قرار مصادره و بعد هم به مزایده گذاشته شد.
فروزان خانم هنرپیشه مشهور خانه ویلایی بزرگی در خیابان ایتالیا داشت. نزدیک خیابان کاخ (فلسطین) که بعد از انقلاب مصادره شد. داستان خانه شماعی‌زاده در محله جمشیدیه نیاوران را که همه می‌دانید. خانه‌ای که شماعی‌زاده به اسم فرزندانش کرد اما در سال 1372 توسط قاضی نیری حکم مصادره‌اش صادر شد و سال گذشته هم تخریب شد.
در چهارراه فرمانیه خانه‌ای که مشهور به محل سکونت هایده -خواننده قدیمی- بود، به یک بازاری فروخته و بعدها به یک مرکز آموزشی تبدیل شد. اکنون سی دانش‌آموز دوره اول و دوم متوسطه در آن تحصیل می‌کنند.
بیک ایمانوردی پیش از انقلاب تمام املاک خود را داد و یک خانه سه طبقه بسیار مجلل خریداری کرد که در یک طبقه خودش سکونت داشت و طبقات دیگر را اجاره داده بود. محلش را نمی‌دانیم. این خانه هم طبیعتا مصادره شده.
یکی از مشهور‌ترین خانه‌ها، خانه مهستی است با نمایی زیبا در خیابان پاسداران که با رقم گزافی خریداری شده بود. خانه‌ای دو طبقه؛ سالن‌ها در طبقه اول و اتاق‌ها در طبقه بالا. این خانه مصادره شد و حالا بعد از مدت‌ها سرگردانی و اجاره دادن برای ایونت‌ها و کنسرت‌های خاص، تبدیل به رستوران شده است.
اما دو تا خانه مشهور دیگر؛ یکی خانه فردین: فردین بچه جنوب خیابان شهباز بود و پس از موفقیت‌های ملی در کشتی از خانه‌های نوساز محله نارمک خانه‌ای را نصیب برد به‌عنوان پاداش. با سرمایه‌گذاری در گنج قارون پولدار شد و در منطقه صاحبقرانیه، واقع در شمالی‌ترین نقطه خیابان سلطنت‌آباد (پاسداران) و در جنوب کاخ نیاوران، خانه‌ای محصور و با نگهبان و کاملاً کنترل شده خرید.
اما یکی از جنجالی‌ترین خانه‌ها خانه امیرعباس هویدا بود که بعدها محل زندگی لیلا امامی همسر او بود که از هویدا جدا شده بود. محل زندگی هویدا و همسرش لیلا، هدیه‌ای بود که مادر لیلا به عروس و داماد داده بود. به روایت لیلا امامی، قبل از آغاز زندگی مشترک، در این خانه دو اطاق جدید ساخته شد؛ یکی به‌عنوان کتابخانه هویدا و دیگری به‌عنوان حمام.
در منطقه سعدآباد (در خیابان نوفلاح) و در باغی زیبا و یک گلخانه اختصاصی که لیلا امامی ارکیده‌های خود را پرورش می‌داد. در حیاط این عمارت زیبا (که به کوشک مشهور شده بود) یک استخر اختصاصی برای آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بنا شده بود که به‌خاطر توصیه‌های پزشکی گهگدار در آن شنا می‌کرد.
در خاطرات روزنوشت هاشمی مربوط به سال هفتادوچهار درباره این ساختمان آمده: «از منزل لیلا هویدا که بناست دفتر کار شود، بازدید کردم. سرایدار گفت قبل از طلاق لیلا، هویدا هم اینجا بوده و بعد از طلاق، لیلا مانده بود.» درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حین شنا در همین عمارت رخ داده بود.
