امید کاذب به سبک سرمایه‌گذاران اهرمی

روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | گران‌ نخرید! حتی اگر زیادی به رشد بورس تا آخر سال امیدوار هستید.  اینطور که پیداست تعداد این امیدواران خیلی بیشتر از حد تصور است. کافی است نگاهی به وضعیت صندوق‌های اهرمی بورس بیندازید تا ببینید چه اختلاف قابل‌توجهی بین قیمت و ارزش NAV صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی در بورس به وجود آمده است.

تاجایی که هر پنج صندوق اهرمی فعال در بازار سرمایه در حال حاضر بین 9/6 تا 16/4 درصد گران‌تر از ارزش واقعی‌شان معامله می‌شوند. این موضوع نشان از تقاضای بیش از اندازه برای خرید صندوق‌های اهرمی دارد و آن هم در حالی که روند نزولی شاخص کل بورس تهران همچنان ادامه‌دار است. 

‌
صندوق‌های اهرمی چطور کار می‌کنند؟ 
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی بخش عمده دارایی‌شان را در سهام شرکت‌های بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند و برای مدیریت ریسک صندوق، بخش کوچکی به اوراق درآمد ثابت و سپرده بانکی اختصاص دارد. بر این اساس بازدهی کلی آنها تا حد زیادی مشابه صندوق‌های سهامی خواهد بود اما بازدهی هر واحد می‌تواند متفاوت باشد.

چراکه واحدهای ممتاز و عادی این صندوق‌ها تفاوت زیادی با هم دارند. خرید واحدهای ممتاز صندوق‎های اهرمی درست مثل این است که شما با دریافت اعتبار از کارگزاری دست به معامله در بورس بزنید. با اینکار علاوه بر سرمایه خودتان، سرمایه دیگران را هم با ریسک مواجه کرده‌اید. اگر بازدهی مثبت داشته باشید، به نفع‌تان خواهد بود

و می‌توانید سود بیشتری نسبت به اصل سرمایه تجربه کنید اما اگر ضرر کنید، علاوه بر سرمایه خودتان باید اعتبار کارگزاری را هم برگردانید. در اینجا دارندگان واحدهای عادی صندوق‌های اهرمی، نقش کارگزاری‌ها را در اعطای اعتبار دارند و صندوق به اعتبار آنها دست به معامله می‌زند و سود و زیانش پای دارندگان واحدهای ممتاز است.

در صندوق‌های اهرمی، واحدهای عادی بدون ریسک در اختیار مدیریت صندوق قرار می‌گیرد و مشتریان عمومی تنها می‌توانند واحدهای ممتاز ریسک‌پذیر را در بورس پذیره‌نویسی و خرید و فروش کنند. در چنین حالتی مشتریان عمومی همیشه در طرف ریسک‌پذیر قرار دارند.

‌
معاملات بورسی صندوق‌های اهرمی همگی پرریسک هستند 
واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی که به صورت ETF در بورس تهران معامله می‌شوند، همگی واحدهای ممتاز هستند و در صورت خرید آنها باید حواس‌تان به ریسک بالای‌شان باشد. چراکه خرید واحد ممتاز درست مثل این است که با پول دارندگان واحدهای عادی دست به معامله بزنید. شاید در چنین حالتی سود بیشتری نسبت به سرمایه خودتان کسب کنید .

اما اگر سرمایه‌گذاری‌تان بازدهی منفی داشته باشد، باید ضرر آنها را از جیب خودتان پرداخت کنید. با این حساب واحدهای ممتاز تنها به درد کسانی می‌خورد که کاملا نسبت به روند صعودی بازار مطمئن هستند و حاضرند ریسک بالای آن را بپذیرند. در عین حال کسانی که حاضر به قبول چنین ریسکی نیستند بهتر است سراغ صندوق‌های سهامی مختلط با درآمد ثابت بروند.

‌
ریزش شاخص در کمین  سرمایه‌گذاران اهرمی 
هرکس ممکن است تحلیل خودش را از آینده بازار داشته باشد. احتمالا خیلی از سرمایه‌گذارانی که حاضرند با وجود قیمت بالای واحدهای صندوق‌های اهرمی، این واحدها را حتی شده 16درصد گران‌تر از ارزش واقعی‌شان بخرند، تحلیل‌شان مبنی بر این است که در آینده نزدیک قرار است اتفاقات خوبی برای بورس بیفتد. آنها امیدوارند افزایش قیمت دلار و ...

به کمک بورس بیاید. اما انگار کمتر کسی در چنین روزگاری حواسش به بحث مدیریت ریسک است. در روزهایی که از اوراق گواهی سپرده 30درصدی رونمایی شده و از طرفی در حال نزدیک‌تر شدن به آخر سال و بحران‌های سالانه بورس در ماه اسفند هستیم، احتمال ادامه‌دار بودن روند نزولی بازار سرمایه اصلا دور از انتظار نیست. اگر چنین اتفاقی بیفتد، ضرری که به سرمایه‌گذاران اهرمی وارد خواهد شد بسیار بیشتر از حالت عادی است. 

اول اینکه ذات صندوق‌های اهرمی این است که بازنمایی چند برابری از روند بازار دارند. همانطور که در روندهای صعودی‌ چند برابر شاخص کل رشد می‌کنند، در روندهای نزولی هم چند برابر بیشتر ضررده می‌شوند. چراکه علاوه بر پول شما، پول سرمایه‌گذاران ممتاز صندوق که درآمد ثابت تضمین‌شده خواهند داشت هم دچار ضرر و زیان می‌شود و شما باید خسارت آنها را هم پرداخت کنید. 

دوم و مهمتر اینکه همین حالا صندوق‌های اهرمی دچار حباب بسیار بزرگ 16درصدی شده‌اند. به این معنا که اگر همین حالا بازارگردان صندوق‌ها بخواهد به وظیفه‌اش عمل کند و قیمت را به شاخص NAV نزدیک کند، بدون اینکه لازم باشد شاخص کل بالا و پایین شود شما 16درصد سرمایه‌تان را از دست خواهید داد.

حتی اگر مطابق تحلیل‌تان آینده سبزی پیش روی بازار باشد، باید بدانید که صندوق‌های اهرمی همین حالا این آینده سبزرنگ را پیش‌خور کرده‌اند. ترکیدن حباب 16درصدی صندوق‌های اهرمی، علاوه بر صدای بلندی که خواهد داشت، ضربه محکمی به سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها وارد خواهد کرد. 

نکاتی که باید قبل از شروع ‌سرمایه‌گذاری بدانید 
صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی صرفا با پول شما دست به معامله می‌زنند اما صندوق‌های اهرمی علاوه بر پول خودتان، اعتباری که از دارندگان واحدهای عادی به شما رسیده را هم وارد بازار سرمایه می‌کنند. برای همین مدیریت این صندوق‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می‌کند. برای مثال اولین صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی توسط گروه مالی کاریزما مدیریت می‌شود که این گروه اولین نهاد مالی خصوصی با هدف مدیریت دارایی‌ها به حساب می‌آید.

صندوق توان هم تحت مدیریت کارگزاری مفید است که بزرگترین گروه مالی در بازار سرمایه محسوب می‌شود. هر دو این شرکت‌ها علاوه بر صندوق اهرمی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی دارند و بهتر است قبل از شروع نیم‌نگاهی به تاریخچه فعالیت آنها، بازدهی دیگر صندوق‌ها و عملکردشان در دوران افت و خیز شاخص کل داشته باشید. 

علاوه بر مدیریت صندوق، امیدنامه آنها هم اهمیت ویژه‌ای دارد. میزان اهرم به کار رفته، نحوه انجام معاملات، نسبت واحدهای ممتاز و عادی همگی در امیدنامه صندوق‌ها آمده و تاثیر بسیار زیادی در میزان ریسک سرمایه‌گذاری و بازدهی واحدها دارد. امیدنامه صندوق‌ها قبل از پذیره‌نویسی منتشر شده و در سامانه کدال قابل مشاهده است.

از جمله مهمترین فاکتورهایی که باید در امیدنامه بررسی کنید، میزان سود پیش‌بینی شده برای دارندگان واحدهای تضمینی است. چراکه هرچه این سود بیشتر باشد، سهم دارندگان واحدهای ممتاز کمتر خواهد شد و ریسک سرمایه‌گذاری برای ممتازها بیشتر می‌شود. اتفاقی که می‌تواند در روند صعودی سود واحد ممتاز را کاهش دهد و در روند نزولی، ضرر بیشتری روی دوش آنها بگذارد.