زیر نقاب بازار آرایشی | عرضه برندهای جعلی در ایران
محدودیت واردات رسمی باعث شده شبکههای قاچاق مسیر اصلی تامین محصولات آرایشی شود و تولید داخلی را به حاشیه براند
هفت صبح| اگر به سبد مصرفی خانوادههای ایرانی نگاه کنیم، لوازم آرایشی جایگاهی پررنگ دارد. برآوردها نشان میدهد هر خانواده ایرانی در طول یک سال، بهطور متوسط 10 میلیون تومان برای خرید محصولات آرایشی هزینه میکند؛ رقمی که در مجموع، ایران را به یکی از بزرگترین بازارهای مصرفی خاورمیانه تبدیل کرده است.
این میزان مصرف، پنج برابر میانگین کشورهای منطقه گزارش شده و همین واقعیت، جذابیت ویژهای برای واردکنندگان و عرضهکنندگان ایجاد کرده است. اما در سایه محدودیت واردات رسمی و ضعف نظارت، بخش بزرگی از این تقاضا از مسیر قاچاق و تولید زیرپلهای تامین میشود؛ روندی که نهتنها تولید داخلی را به حاشیه رانده، بلکه سلامت مصرفکنندگان را نیز در معرض خطر جدی قرار داده است.
بازار لوازم آرایشی ایران در سالهای اخیر به یکی از پرچالشترین عرصههای مصرفی کشور تبدیل شده است. ضعف نظارت و گسترش واردات قاچاق، تولید داخلی را به حاشیه رانده و رقابت ناسالم میان برندهای تقلبی و تولیدکنندگان داخلی، کیفیت محصولات را به شدت کاهش داده است. نتیجه این روند، افزایش کالاهای بیکیفیت و تهدید مستقیم سلامت مصرفکنندگان بوده است. این بازار یکی از بزرگترین بازارهای مصرفی منطقه محسوب میشود و تقاضای بالای آن، بهویژه در میان جوانان، جذابیت زیادی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان ایجاد کرده است.
با این حال، بخش عمدهای از این تقاضا توسط کالاهای قاچاق تامین میشود. ضعف نظارت در مبادی ورودی و گستردگی شبکههای توزیع غیررسمی، مسیر ورود محصولات بیکیفیت و تقلبی را هموار کرده و عملا بازار رسمی را تحت فشار قرار داده است. تولیدکنندگان داخلی نیز به دلیل هزینههای بالای مواد اولیه، محدودیتهای فناوری و نبود حمایت جدی، توان رقابت با برندهای قاچاق را ندارند. در نتیجه، سهم تولید داخلی کاهش یافته و بسیاری از کارخانهها با ظرفیت پایین فعالیت میکنند. این وضعیت موجب شده مصرفکنندگان ایرانی بیشتر به سمت محصولات خارجی حتی اگر قاچاق باشند سوق پیدا کنند.
عرضه برندهای جعلی در ایران
یکی از چالشهای جدی دیگر بازار لوازم خانگی، تولید زیرپلهای و عرضه برندهای جعلی است. برخی کارگاههای غیرمجاز با استفاده از بستهبندیهای مشابه برندهای معروف، محصولات بیکیفیت را روانه بازار میکنند. حتی در مواردی، این محصولات در کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات یا پاکستان تولید میشوند و با نام برندهای معتبر وارد ایران میگردند.
این روند نهتنها اعتماد مصرفکننده را خدشهدار کرده، بلکه رقابت سالم را نیز از بین برده است. البته پیامدهای بهداشتی این وضعیت بسیار نگرانکننده است. محصولات بیکیفیت و تقلبی آثار مستقیم بر سلامت مصرفکنندگان دارند. گزارشهای متعدد از بروز حساسیتهای پوستی، بیماریهای قارچی و حتی مشکلات جدیتر ناشی از استفاده از این محصولات منتشر شده است. نبود برچسبهای معتبر، عدم رعایت استانداردهای بهداشتی و استفاده از مواد اولیه نامرغوب، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب میشود.
دلایل گسترش بازار غیررسمی لوازم آرایشی
هرچند قوانین متعددی برای کنترل واردات و تولید محصولات آرایشی وجود دارد، اما اجرای آنها با ضعف جدی مواجه است. شبکههای قاچاق بهراحتی از مرزها عبور میکنند و کارگاههای زیرپلهای نیز به دلیل نبود نظارت مستمر، فعالیت خود را ادامه میدهند. این خلأ قانونی و اجرایی و ضعف واردات رسمی برای این محصولات، زمینهساز گسترش بازار غیررسمی شده و اعتماد عمومی را بیش از پیش تضعیف کرده است.
بازار لوازم آرایشی ایران با گردش مالی چند میلیارد دلاری، جایگاهی ویژه در میان بازارهای مصرفی خاورمیانه دارد. تقاضای بالای مصرفکنندگان ایرانی، بهویژه جوانان، این بازار را به یکی از پررونقترین عرصههای مصرفی منطقه بدل کرده است. با این حال، بخش عمده این تقاضا نه از مسیر رسمی، بلکه از طریق قاچاق تامین میشود؛ بهگونهای که سهم واردات قانونی در برابر حجم عظیم قاچاق بسیار ناچیز است.
بر اساس دادههای گمرک ایران و گزارشهای تجارت خارجی سال ۱۴۰۳، ارزش واردات رسمی محصولات آرایشی و بهداشتی تنها در محدوده ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار قرار داشته است. این رقم در مقایسه با حجم قاچاق که بیش از ۲.۱ میلیارد دلار برآورد میشود، نشاندهنده شکاف عمیق میان بازار رسمی و غیررسمی است؛ شکافی که عملا مسیر را برای گسترش کالاهای بیکیفیت و تقلبی هموار کرده است.
دلایل این محدودیت واردات رسمی را میتوان در چند عامل جستوجو کرد؛ نخست، سیاستهای سختگیرانه دولت در زمینه واردات کالاهای مصرفی غیرضروری، ورود برندهای معتبر را دشوار کرده است. دوم، تعرفههای بالا و محدودیتهای ارزی فشار سنگینی بر واردکنندگان رسمی وارد میکند و انگیزه فعالیت قانونی را کاهش میدهد. سوم، نبود حمایت کافی از برندهای معتبر و فقدان سیاستهای تشویقی برای حضور آنها در بازار ایران، فضای رقابت سالم را از بین برده است.
واقعیت این است که بازار لوازم آرایشی ایران در وضعیت کنونی بیش از آنکه فرصت اقتصادی باشد، تهدیدی برای سلامت مصرفکنندگان است. تنها با ترکیبی از سیاستهای حمایتی، نظارت جدی و آگاهیبخشی اجتماعی میتوان این بازار را از سایه قاچاق و تولید زیرپلهای خارج کرد و به سمت رقابت سالم و تولید استاندارد هدایت کرد. بازار لوازمآرایشی ایران در سالهای اخیر به یکی از بزرگترین و پرمصرفترین بازارهای منطقه خاورمیانه تبدیل شده است.
تقاضای بالای مصرفکنندگان ایرانی، بهویژه جوانان، این بازار را به مقصدی جذاب برای واردکنندگان قاچاق و تولیدکنندگان بدل کرده است. بر اساس گزارش انجمن واردکنندگان فرآوردههای بهداشتی و آرایشی، میزان مصرف در ایران پنج برابر میانگین کشورهای خاورمیانه است؛ رقمی که نشاندهنده جایگاه ویژه این بازار در منطقه است. با این حال، محدودیتها و ممنوعیتهای واردات رسمی، زمینه را برای رشد قاچاق و تولید زیرپلهای فراهم کرده و بخش بزرگی از نیاز مصرفکنندگان از مسیرهای غیررسمی تامین میشود.
۲.۱ میلیارد دلار حجم قاچاق محصولات آرایشی
طبق آمار رسمی، حجم قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی در ایران سالانه حدود ۲.۱ میلیارد دلار برآورد میشود. این رقم نسبت به سالهای گذشته افزایش یافته و نشان میدهد که سیاستهای محدودکننده واردات نهتنها نتوانستهاند بازار را کنترل کنند، بلکه قاچاق را گستردهتر کردهاند.
در نتیجه، بخش قابل توجهی از گردش مالی این بازار به جای آنکه در مسیر قانونی و مالیاتپذیر جریان یابد، به شبکههای غیررسمی قاچاق منتقل میشود. کشورهای مبدا قاچاق نیز نقش مهمی در این چرخه دارند. ترکیه و امارات به دلیل نزدیکی جغرافیایی و شبکههای تجاری فعال، اصلیترین مسیر ورود کالاهای تقلبی و بیکیفیت به ایران محسوب میشوند. علاوه بر این، پاکستان و چین نیز در زنجیره تولید و عرضه محصولات آرایشی تقلبی حضور دارند.
بسیاری از این کالاها در کارگاههای غیررسمی این کشورها تولید شده و با بستهبندی مشابه برندهای معتبر، وارد بازار ایران میشوند؛ روندی که اعتماد مصرفکنندگان را خدشهدار کرده و رقابت سالم را از میان برده است. تولیدکنندگان داخلی به دلیل هزینههای بالای مواد اولیه و نبود حمایت کافی، توان رقابت با کالاهای قاچاق را ندارند و سهم آنها در بازار کاهش یافته است. به طور کلی میتوان گفت گردش مالی بازار لوازم آرایشی ایران چند میلیارد دلار برآورد میشود که بخش قابل توجهی از آن، یعنی بیش از دو میلیارد دلار، از طریق قاچاق تامین میشود.
