تب برفکی در دام تب تورم در بازار
سفره خانوارهای ایرانی روزبه‌روز از لبنیات خالی‌تر می‌شود
هفت صبح| در حالی‌که تب برفکی دام‌ها را زمینگیر کرده و قیمت شیر خام بی‌وقفه بالا می‌رود، سفره خانوارهای ایرانی روزبه‌روز از لبنیات خالی‌تر می‌شود. صنعت لبنیات کشور درگیر بحرانی چندوجهی است؛ بحرانی که نه‌تنها تولید را تهدید می‌کند، بلکه سلامت عمومی را نیز نشانه گرفته است.
صنعت لبنیات کشور در یکی از بحرانی‌ترین دوره‌های خود به‌سر می‌برد، از یک‌سو شیوع گسترده بیماری تب برفکی در دامداری‌ها آغاز شده و از سوی دیگر با افزایش بی‌رویه قیمت شیر خام، تقاضا به نقطه‌ای نگران‌کننده رسیده است. این دو عامل، در کنار ضعف نظارت و تأخیر در مداخله نهادهای مسئول، زنجیره تولید لبنیات را با اختلال جدی مواجه کرده‌اند.
رکود توأم با تورم، نه‌تنها تولید را به حاشیه رانده، بلکه سلامت تغذیه‌ای جامعه را نیز در معرض تهدید قرار داده است. اکنون، صنعت لبنیات بیش از هر زمان دیگری نیازمند مداخله فوری، سیاست‌گذاری هدفمند و نظارت چندجانبه است تا از مسیر فرسایش خارج شود و دوباره به نقطه تعادل بازگردد.
در شرایطی که شیر خام بیش از ۷۰درصد قیمت نهایی محصولات لبنی را تشکیل می‌دهد، نوسانات شدید در قیمت این ماده اولیه، به‌طور مستقیم بر قیمت لبنیات اثر گذاشته است. طی سه ماه گذشته، قیمت شیر خام از نرخ مصوب ۲۳ هزار تومان به حدود ۳۷ هزار تومان در هر کیلو رسیده است. افزایشی که نه‌تنها فشار مضاعفی بر مصرف‌کننده وارد کرده، بلکه توان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی را از تولیدکنندگان نیز سلب کرده است. بخشی از این مسئله به گرانی نهاده‌ها و مافیای خوراک بر‌می‌گردد که فعلا وزارت جهاد کشاورزی نتوانسته بر تسلط آنها بر بازار غلبه کند.
آلودگی هزار لیتر شیر
در کنار این بحران قیمتی، شیوع تب برفکی در دامداری‌های کشور، به‌ویژه در استان تهران، ابعاد تازه‌ای از تهدید را نمایان کرده است. این بیماری ویروسی که به‌سرعت میان دام‌ها گسترش می‌یابد، نه‌تنها موجب تلف شدن دام‌ها شده، بلکه در مواردی منجر به آلودگی شیر تولیدی نیز شده که گفته می‌شود میزان آن در تهران به بیش از هزار لیتر می‌رسد. شیرهای آلوده، به‌دلیل خطرات بهداشتی، از چرخه تولید خارج می‌شوند و این موضوع، کاهش عرضه و افزایش قیمت را تشدید کرده است.
نکته نگران‌کننده آن است که مدیریت این بحران، فراتر از توان واحدهای تولیدی است. دامداران و کارخانه‌های لبنی، فاقد ابزار و اختیارات لازم برای قرنطینه، کنترل بیماری یا جلوگیری از انتقال دام‌های آلوده به استان‌های دیگر هستند. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود سازمان دامپزشکی با همکاری دستگاه‌های امنیتی و قضایی، اقدامات فوری و قاطع برای مهار بیماری و قرنطینه دامداری‌های آلوده انجام دهد. تأخیر در این مداخله، موجب گسترش آلودگی و افزایش تلفات دامی شده و تبعات آن به‌سرعت به بازار مصرف نیز سرایت کرده است.
در حال حاضر، دامداری‌های آلوده در استان تهران و برخی دیگر از مناطق کشور، با کمبود دارو، واکسن و خوراک دام مواجه‌اند. این کمبودها، در کنار تلفات ناشی از بیماری، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده و احتمال جهش دوباره قیمت شیر خام در ماه‌های آینده را افزایش داده است. اگرچه این پیش‌بینی هنوز قطعی نیست اما شواهد موجود از تداوم روند صعودی قیمت‌ها حکایت دارد.
به طور کلی صنعت لبنیات کشور در تقاطع چند بحران قرار گرفته است؛ بیماری دامی، افزایش هزینه‌های تولید، کاهش عرضه شیر سالم و ناتوانی در کنترل زنجیره آلودگی. اگر مداخله مؤثر و هماهنگ میان نهادهای مسئول صورت نگیرد، نه‌تنها امنیت غذایی، بلکه سلامت عمومی و ثبات بازار نیز در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت.
در کنار بحران تولید و شیوع بیماری، بازار لبنیات با چالش دیگری نیز مواجه شده که ابعاد آن کمتر فنی و بیشتر اجتماعی و اقتصادی است؛ کاهش محسوس قدرت خرید خانوارها. در شرایطی که تورم عمومی، افزایش قیمت کالاهای اساسی و کاهش درآمد واقعی خانوارها به یک روند پایدار تبدیل شده، لبنیات نیز از سبد مصرفی بسیاری از خانواده‌ها در حال حذف شدن است. این کاهش تقاضا، نه‌تنها به افت سرانه مصرف لبنیات منجر شده، بلکه زنجیره تولید و توزیع را نیز با اختلال مواجه کرده است.
بر‌اساس گزارش‌های میدانی، سرانه مصرف لبنیات در کشور طی ماه‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته و بسیاری از خانوارها به‌جای خرید روزانه یا هفتگی، به خریدهای دوره‌ای و محدود روی آورده‌اند. محصولاتی مانند شیر، ماست، پنیر و دوغ که پیش‌تر جزو اقلام روزمره بودند، اکنون در بسیاری از مناطق به کالاهای نیمه‌لوکس تبدیل شده‌اند. این تغییر رفتار مصرفی، در کنار افزایش قیمت شیر خام و حذف بخشی از تولید به‌دلیل آلودگی ناشی از تب برفکی، موجب شده بازار لبنیات با رکود توأم با تورم مواجه شود؛ وضعیتی که هم تولیدکننده را تحت فشار قرار می‌دهد و هم سلامت عمومی را تهدید می‌کند.
کاهش مصرف لبنیات، به‌ویژه در میان کودکان، سالمندان و اقشار کم‌درآمد، پیامدهای تغذیه‌ای و بهداشتی جدی به‌همراه دارد. در شرایطی که لبنیات منبع اصلی تأمین کلسیم و پروتئین در رژیم غذایی خانوارهاست، افت سرانه مصرف می‌تواند به افزایش بیماری‌های استخوانی، ضعف سیستم ایمنی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. این موضوع، از یک بحران اقتصادی فراتر رفته و به یک مسئله سلامت عمومی تبدیل شده است.
در مجموع، بازار لبنیات ایران دچار رکود عمیق‌تری شده است اگر این روند ادامه یابد، نه‌تنها تولیدکنندگان با زیان‌های گسترده مواجه خواهند شد، بلکه مصرف‌کنندگان نیز از دسترسی به یکی از پایه‌ای‌ترین اقلام غذایی محروم می‌شوند. برای عبور از این بحران، نیاز به مداخله چندجانبه وجود دارد؛ از کنترل سریع بیماری و تثبیت قیمت‌ها تا حمایت هدفمند از مصرف‌کنندگان و بازنگری در سیاست‌های تغذیه‌ای کشور. بدون این اقدامات، صنعت لبنیات در مسیر فرسایش و خانوارها در مسیر محرومیت تغذیه‌ای قرار خواهند گرفت.
