صرافی‌ها و رمز ارز، تنها پناهگاه ایران
تحریم‌ها و قوانین سخت‌گیرانه باعث شده‌اند بانک‌های خارجی نتوانند به ایران وارد شوند
هفت صبح| اگر همین حالا به یکی از کشورهای همسایه ایران مثل عراق، ترکیه، آذربایجان، یا پاکستان سری بزنید، با تصویر جالبی روبه‌رو می‌شوید: بانک‌های خارجی، از بانک‌های بزرگ جهانی گرفته تا بانک‌های منطقه‌ای، مثل قارچ بعد از باران بهاری، در شهرهای مختلف ریشه دوانده‌اند. آنها به گردشگران، تاجران و سرمایه‌گذاران خارجی کمک می‌کنند تا بدون دردسر و با کارت‌های بانکی‌شان پول خرج کنند، حساب باز کنند و معاملات‌شان را سریع انجام دهند.
کافی است کارت بانکی کشور خودتان را داشته باشید، همانجا می‌توانید خرید کنید یا پول حواله کنید. اما همین الان اگر به ایران بیایید، داستان کاملاً فرق دارد. اینجا تقریباً هیچ بانک خارجی فعال و قابل دسترسی نیست. فقط یک بانک مشترک ایران و ونزوئلا هست که بیشتر رنگ و بوی سیاسی دارد تا خدمات بانکی واقعی. برای گردشگران و تاجران خارجی، دسترسی به خدمات مالی آن‌قدر سخت است که خیلی‌ها از همان اول ترجیح می‌دهند در کشور دیگری کارهایشان را انجام دهند.
همسایه‌ها چگونه بانک‌های خارجی را پذیرفته‌اند؟
بگذارید از عراق شروع کنیم. کشوری که ایران با آن بیشترین مراودات تجاری را دارد. بانک‌های قطری، اسلامی و حتی بانک‌های بین‌المللی مثل QNB قطر در این کشور فعالند. این بانک‌ها سبب شده‌اند که تاجر عراقی یا خارجی خیلی راحت بتواند معاملاتش را انجام دهد، پول حواله کند و گردشگری رونق بگیرد.
ترکیه اما یک داستان جداست. ترکیه را می‌توان دروازه ورود به اروپا برای تجارت خاورمیانه دانست. بانک‌های بزرگی مثل HSBC، Deutsche Bank، Citibank و Standard Chartered اینجا شعبه دارند و هر نوع خدمات بانکی پیشرفته‌ای ارائه می‌دهند. این بانک‌ها به واردکنندگان، صادرکنندگان، شرکت‌های کوچک و متوسط کمک می‌کنند و گردشگری را هم با خدمات کارت و انتقال ارز راحت کرده‌اند. آذربایجان، ارمنستان، پاکستان و افغانستان هم بانک‌های بین‌المللی خودشان را دارند.
اما ایران…
ماجرا اینجا خیلی فرق می‌کند. تحریم‌های بین‌المللی، قوانین سخت‌گیرانه و زیرساخت‌های بانکی ناکافی باعث شده بانک‌های خارجی عملاً از ورود به ایران خودداری کنند. شاید برای خیلی‌ها عجیب باشد که چرا ایران، با این همه پتانسیل اقتصادی، هیچ بانک خارجی قابل اتکایی ندارد؟ دلیل اصلی تحریم‌ها و مشکلات بین‌المللی است که تعاملات مالی ایران را به‌شدت محدود کرده.
این محدودیت‌ها باعث شده گردشگران خارجی نتوانند به راحتی با کارت‌های بانکی‌شان پول خرج کنند، تاجران نتوانند انتقال پول سریع و مطمئن داشته باشند و سرمایه‌گذاران خارجی هم با ریسک بالا و هزینه‌های زیاد مواجه باشند. بانک مشترک ایران و ونزوئلا هم بیشتر جنبه نمادین دارد و عملاً خدمات بانکی گسترده‌ای ارائه نمی‌دهد.
چرا حضور بانک‌های خارجی اهمیت دارد؟
این موضوع صرفاً درباره راحتی گردشگر یا تاجر نیست، بلکه موضوع سرنوشت اقتصاد واقعی کشور است. بانک‌های خارجی حلقه وصل اقتصاد محلی با اقتصاد جهانی‌اند. آنها پول را تامین می‌کنند، اعتبار می‌دهند، ریسک‌های مالی را مدیریت می‌کنند و خدماتی ارائه می‌دهند که بدون آنها کسب‌وکارها نمی‌توانند رشد کنند.
برای مثال در عراق یا ترکیه، کشاورز، کارخانه‌دار یا صادرکننده به راحتی می‌تواند وام بگیرد، پول مواد اولیه‌اش را سریع پرداخت کند و درآمد صادراتش را بدون دردسر به حسابش منتقل کند. همین موضوع باعث شده بخش واقعی اقتصاد آنها تقویت شود. گردشگری هم با وجود کارت‌های بانکی بین‌المللی رونق بیشتری دارد.
در ایران اما بخش زیادی از این ظرفیت‌ها بلااستفاده مانده است. نبود بانک‌های خارجی یعنی کسب‌وکارها با مشکلاتی مثل عدم دسترسی آسان به ارز، وام‌های محدود و هزینه‌های بالا برای انتقال پول روبه‌رو هستند. این موارد باعث شده تجارت خارجی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کند و پرهزینه شود.
پیامدهای محدودیت‌های بانکی برای اقتصاد ایران
وقتی بانک‌های خارجی نیستند، هزینه‌های نقل و انتقال پول بالا می‌رود و بسیاری از معاملات به صورت نقدی یا غیررسمی انجام می‌شود که خطر ریسک و فساد را بالا می‌برد. شرکت‌ها و صادرکنندگان برای انجام معاملات مجبورند راه‌های پیچیده و گران را انتخاب کنند که سرعت کار را پایین می‌آورد و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
در نتیجه، شرکت‌ها کمتر به فکر توسعه و سرمایه‌گذاری می‌افتند. سرمایه‌گذاران خارجی هم به دلیل ریسک‌های مالی، کمتر وارد بازار ایران می‌شوند. صنعت گردشگری هم که می‌تواند منبع درآمد بزرگ باشد، از نبود خدمات مالی بین‌المللی لطمه می‌بیند.
راهکارهایی که باید جدی بگیریم
اگر قرار است وضعیت بهتر شود، باید موانع پیش‌روی بانک‌های خارجی برداشته شود. رفع تحریم‌ها و ایجاد زیرساخت‌های بانکی مدرن، اولین قدم‌های لازم‌اند. قوانین بانکی باید با استانداردهای جهانی هماهنگ شوند تا بانک‌های خارجی بتوانند با اطمینان و امنیت در ایران فعالیت کنند.
به علاوه، دیپلماسی اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای باید گسترش پیدا کند. ایجاد بانک‌های مشترک با کشورهای دوست و همسایه و گسترش شبکه‌های مالی منطقه‌ای، گره‌های بانکی را تا حدی باز می‌کند.
فرصت‌سوزی در حوزه بانکی
کشورهای همسایه ایران نشان داده‌اند که با پذیرش بانک‌های خارجی، چقدر راحت‌تر می‌توانند گردشگران، سرمایه‌گذاران و تاجران را جذب کنند. بانک‌های خارجی در این کشورها ستون‌های اصلی اقتصاد واقعی‌اند که تجارت و سرمایه‌گذاری را تسهیل می‌کنند.
اما ایران با وجود ظرفیت‌های فراوان، هنوز در قفس تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی اسیر است. نبود بانک‌های خارجی فعال و قابل اعتماد، هم به گردشگران خارجی ضربه می‌زند، هم تجارت را به زحمت می‌اندازد و هم مانع رشد بخش واقعی اقتصاد می‌شود.
اگر روزی تحریم‌ها برداشته شود و قوانین بانکی به‌روزرسانی شود، مناطق آزاد ایران می‌تواند دروازه ورود بانک‌های خارجی شود و از امکانات جهانی بهتر استفاده کند. تا آن موقع، گردشگران و تاجران خارجی همچنان باید با صرافی‌های کوچک و انتقال‌های مبتنی بر رمز ارز یا کارت‌های بی‌نام و نشان paypal کنار بیایند و اقتصاد کشور از فرصت‌های بزرگ بانکی محروم بماند.
