در جستجوی نرخ واقعی دلار | آیا اسکناس سبز شرور سرکوب شده است؟

هفت صبح| ‌ سیاست ارزی دولت پزشکیان چیست؟ این سوال را خیلی‌ها در مناطرات انتخاباتی هم از او می‌پرسیدند و او هم معمولا سعی می‌کرد جواب روشنی به این سوال ندهد اما هربار تاکید می‌کرد که چند نرخی بودن قیمت ارز مشکلات زیادی ایجاد کرده است. عبدالناصر همتی وزیر جدید اقتصاد هم کمی پیش از اولین سیاست دولت برای نرخ ارز در همین راستا پرده برداشت و گفت: «سیاست جدیدمان این است که بازار به نرخ نیما نزدیک شود.»

او در پاسخ به این پرسش که دلار نیمایی را افزایش می‌دهید؟ گفت: «هم دلار نیما را افزایش می‌دهیم و هم‌نرخ بازار را کاهش می‌دهیم.» همین حرف‌ها بهانه تازه‌ای برای تحلیل بازار ارز به کارشناسان داد. عده‌ای گفتند که دولت چهاردهم با اقداماتی مانند ارز پاشی مانند دولت قبل تمام تلاشش را می‌کند که نرخ ارز را سرکوب کند و دلارهای تازه رسیده از محل صندوق توسعه ملی هم در این مسیر فعلا به کمک دولت آمده‌اند. 

در مقابل گروه دیگری هم تحلیل کردند که به دلیل فروکش کردن تنش‌های منطقه‌ای و همچنین کنترل نسبی انتظارات تورمی محدوده قیمتی دلار خیلی هم منطقی است و خبری از سرکوب قیمت نیست. هر دوی این گروه‌ها هم از معیار نرخ جهانی قیمت طلا استفاده می‌کنند. حالا این معیار چطور به کار می‌آید و نرخ جهانی طلا به عنوان یکی از ابزارهای تعیین نرخ داخلی دلار چطور کار می‌کند؟ 

یک فرمول قدیمی در اینباره وجود دارد که سال‌هاست استفاده می‌شود. این فرمول در واقع از قیمت سکه بهار آزادی کمک می‌گیرد و می‌گوید سکه بهار آزادی بر حسب تومان تقسیم بر قیمت جهانی اونس طلا بر حسب دلار ضربدر شاخص می‌شود قیمت واقعی نرخ دلار. حالا  شاخص چیست؟ این شاخص به معنای ضریب تبدیل عیار و وزن طلای جهانی به سکه طلای بهار آزادی است. برای اینکه مفهوم شاخص را بهتر بفهمید باید بدانید که اولا عیار سکه بهار ۹۰ درصد است ولی عیار طلا در بازار جهانی نزدیک به صد است.

ثانیا وزن سکه بهار 8.13 گرم است ولی یک اونس طلا 31.103 گرم وزن دارد. این یعنی ضریب تبدیل عیار و وزن طلای جهانی به سکه طلا می‌شود 4.264 . البته در این عدد باید تعرفه واردات طلا را هم لحاظ کنیم که به این ترتیب این شاخص به عدد 4.163 می‌رسد. البته یک سری عوامل دیگر هم در اختلاف قیمت سکه بهار آزادی و طلای جهانی موثرند که از آنها عبور می‌کنیم و به فرمول خودمان بر می‌گردیم و برای ساده‌تر شدن بحث فرمول را ساده سازی می‌کنیم تا به‌راحتی بتوانید به محاسبه قیمت دلار بر اساس سکه بپردازیم پس فرمول از این قرار شد:«قیمت سکه بهار آزادی بر حسب تومان تقسیم بر قیمت اونس طلا بر حسب دلار ضربدر (4/1) = قیمت دلار» حالا می‌توانیم برای به‌دست آوردن کمترین قیمت و بالاترین قیمت به جای عدد ۴.۱  و ۴.۲ را به عنوان شاخص در نظر بگیریم که در واقع گرد شده شاخص به سمت بالا و پایین است.

بیایید عددهای فعلی بازار داخلی و بازار جهانی را فرمول قرار بدهیم تا ببینیم نرخ واقعی دلار باید چقدر باشد. در حال حاضر قیمت سکه تمام بهار آزادی در بازار ایران ۳۸میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. اگر این عدد را بر نرخ اونس طلای جهانی یعنی ۲۵۸۰ دلار تقسیم کنیم و عدد به دست آمده را ضرب در ۴.۱ کنیم به عدد ۶۱ هزار و ۱۸۰ می‌رسیم که به نظر می‌رسد این کمینه نرخ منطقی دلار در بازار است. حالا اگر همان عدد را ضرب در ۴.۲ کنیم هم به قیمت ۶۲هزار و ۶۷۰ تومان می‌رسیم.

حالا بالاترین نرخ دلار در بازار آزاد آخرین روز کاری هفته گذشته چقدر بود؟ ۵۸هزار ۸۳۰ تومان. این یعنی دلار به نسبت قیمت سکه حداقل نزدیک به ۲ هزار تومان ارزانتر معامله شده است. حالا عده‌ای این دو هزار تومان را به سرکوب نرخ و ارزپاشی دولت مربوط می‌دانند و عده دیگری هم می‌گویند که این تفاوت آنقدر نیست که ما اسم سرکوب و کنترل قیمت روی آن بگذاریم. اهمیت تفاوت این تحلیل‌ها در این است که اگر دولت را در حال سرکوب نرخ ارز تصور کنیم یعنی دیر یا زود با اولین اتفاقی که بازار را از کنترل دولت خارج کند شاهد جهش قیمت ارز خواهیم بود و اگر شائبه سرکوب را رد کنیم یعنی احتمالا در ما‌ه‌های آینده هم بازار با ثباتی خواهیم داشت.

مخصوصا اینکه می‌دانیم دولت برای برطرف کردن مشکلات فوری و بغرنجش مبلغ قابل توجهی از صندوق توسعه ملی برداشت کرده و برخلاف بعضی انتظارها دست به خلق اعتبار نزده است. این یعنی دست کم فعلا خبری از تورم ناشی از بالا رفتن نقدینگی بی‌پشتوانه نخواهد بود پس عوامل تورمی حداقل تا چند ماه آینده نمی‌توانند روی قیمت ارز تاثیر بگذارند.