ماجرای اختلال در تراکنش‌های بانکی
«سیستم قطعه.» این اسم رمز قدیمی و ثابت بانکداری سنتی بود که حالا در اپلیکیشن‌های بانکی جای خود را به جمله دیگری داده: «تراکنش شما موفقیت ناپذیر بود». هر دو اصطلاح هم یک معنی داشت؛ آن هم اینکه که فعلا سیستم دچار اختلال شده.
فکر می‌کنید به طور میانگین هر چند وقت یک بار با این پیام روبرو می‌شوید؟ معمولا خاطرات اختلال‌های بانکی بیشتر در ذهنمان باقی می‌ماند و تصور می‌کنیم که هر وقت با اپلیکیشن‌های بانکی کار داریم، قطع هستند. اما واقعیتش را بخواهید حداقل یک مورد از گزارش‌های سالانه شبکه پرداخت الکترونیک می‌گوید در سال 7 درصد از تراکنش‌های بانکی از مسیرپرداخت‌های اینترنتی ناموفق بوده. یعنی از هر 100 تراکنشی که شما داشته‌اید، 7 مورد آن با شکست روبرو شده.
این تازه یک شرکت واسطه است و وقتی سراغ عملیات اینترنتی داخل اپلیکیشن بانک خودمان برویم، اختلال‌ها از این هم کمتر می‌شوند. به خاطر اینکه سیستم شبکه پرداخت الکترونیک (شاپرک) واسطه انتقال تراکنش ما و بانک مورد نظر می‌شود و در مسیر طولانی‌تر، امکان خطای بیشتری هم وجود دارد ولی در اپلیکیشن‌های درون بانکی این مسیر کوتاه‌تر و خطا هم کمتر است.
حالا اگرچه نئوبانک‌هایی به میدان آمده‌اند که صدای مخاطب را می‌شنوند، بابت اختلال از ما عذرخواهی می‌کنند و ارائه خدمات باکیفیت برایشان اهمیت دارد اما اختلال همچنان بخش جداناپذیری از زندگی آنلاین ما شده است.
از اختلال‌های کوچک تا بحران‌های بزرگ
بر اساس آنچه در صدمین گزارش اقتصادی شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارت) سال پیش منتشر شد هر ایرانی روزی حداقل یک‌ونیم بار یک تراکنش بانکی اینترنتی دارد.اختلال در این تراکنش‌ها می‌تواند به بحران‌های بزرگی بیانجامد. «در سال‌های گذشته سیستم بانکی کشور ما جزیره‌ای بود.
آن زمان بانکها آی سی تی مستر پلن نداشتند و بخش‌های مختلفشان به هم متصل نبود. برای همین هم از این دست خطاها زیاد پیش می‌آمد اما حالا که خدمات بانکداری جدید به هم پیوسته و منسجم شده، سیستم یکپارچگی بیشتری دارد و کمتر از قبل دچار کرش (crash) می شود.»
این‌ها را یک کارشناس بانکداری به هفت صبح می‌گوید. بر اساس آنچه ایمان اسلامیان توضیح می‌دهد تراکنش‌های ناموفق بانکی دلایل مختلفی دارند و به دو دسته عامدانه و غیر عامدانه تقسیم می‌شوند.
عامدانه آن دسته اختلال‌هایی هستند که بر اثر حمله سایبری و ویروسی رخ داده که سیستم مالی را هدف گرفته. ولی قطعی‌های غیرعامدانه به زمانی برمی‌گردد که برای مثال کارت مسدود شده، اپراتورهای مخابراتی و اینترنتی اختلالی دارند، مشکلی در زیرساخت بانکی پیش آمده و یا خود بانک با اختلال‌های دیگری روبرو شده. از آن جایی که اهمیت این اختلال‌ها از قطعی برق هم بیشتر است رگولاتورها و سیاستگذاران استانداردهایی گذاشته‌اند تا مقابل قطعی‌های عامدانه یا غیرعامدانه آماده باشند.
حملات بانکی در زمان جنگ سرد
آی سی تی مستر پلن که بالاتر به آن اشاره شد به کدگذاری‌هایی گفته می‌شود که بانک برای هسته مرکزی خود برای مبارزه با کلاه‌برداری، آمادگی مقابل حمله سایبری و فعال شدن پدافند غیرعامل نوشته است.
زمانی که شبیخونی به سیستم بانکی زده شده این پدآفند غیرعامل شبیه به یک ضد حمله عمل می‌کند. بانکها برای اینکه آسیب کمتری از این حمله ها ببینند از قبل این برنامه‌ها را می‌نویسند یا مراکز بک آپ درست می‌کنند تا کمتر در کار مشتری خلل وارد شود. این توضیحات را اسلامیان می‌دهد.
این کارشناس بانکی می‌گوید: «تصور مختل شدن سیستم بانکی می تواند منجر به یک بحران مدیریتی شود. برای مثال زمان برقراری جنگ سرد شوروی قصد داشت نظام بانکی و بورسی آمریکا را مختل کند. این کار آنقدر تاثیرگذار بود که آن را موثرترین راه برای حمله به آمریکا می‌دانستند. البته با فروپاشی شوروی این حمله انجام نشد.»
اختلال سیستم بانکی چیزی نیست که فقط در کشور ما رخ دهد. گاهی دسترسی به بانک ها به دلیل کدینگ نرم افزار قطع می‌شود. مثلا اخیرا این اتفاق در آلمان رخ داد. بررسی‌های یک وبسایت بانکی انگلیسی زبان نشان می‌دهد که چند بانک معروف در دنیا در تراکنش‌های اینترنتی خطا رکورددار بوده‌اند. مثلا «اِچ‌اس‌بی‌سی» (یک گروه بانکداری بریتانیایی) و اس بی آی ( شرکت خدمات مالی و بانکداری هندی) با حوادث امنیت سایبری زیادی در طول سال‌های متمادی روبرو شده‌اند. همچنین بانک «دو برزیل» ( شرکت خدمات مالی و بانکداری برزیلی) به دلیل مشکلات زیرساختی منطقه‌ای با حملات بیشتر و اختلال‌های زیادی مواجه بوده‌اند. بانک‌های نیجریه‌ای مثل بانک «زنیت» و بانک‌های آفریقای جنوبی مانند بانک «استاندارد» و بانک ملی این کشور به دلایل زیرساخت‌های ضعیف حملات سایبری و قطعی‌های مکرری داشته‌اند.
خاطره پررنگ اختلال‌ها
از کجا می‌توان بانکها را از نظر خطاپذیر بودن رتبه‌بندی کرد؟ ما متر و معیاری تحت عنوان نرخ تراکنش توام با خطا داریم. این نرخ زمانی بسیار بالا بود اما امروز تا حدی زیادی کاهش یافته است. اسلامیان اینطور می‌گوید: «فناوری نظام بانکی، اعم از سامانه‌های پردازشی، اوپراتوری و ... در صنعت بانکداری کشور نسبت به بقیه صنایع بسیار پیشرفته‌تر و جلوتر است.» اما با این حال به دلیل تعامل بالای افراد با سیستم بانکی، خاطره خطاها و اختلال‌های آن هم به شکل پررنگ‌تری در ذهن می‌ماند و تصور می‌کنیم که این سیستم بانکی خیلی وقت‌ها قطع است.
