شکارچیان پول در بحرانی‌ترین منطقه
ثروتمندترین افراد در خاورمیانه چه کسانی هستند؟
هفت صبح| وقتی حرف از ثروتمندترین افراد می‌شود، بلافاصله ذهن‌ها به سمت افرادی مثل ایلان ماسک، جف بزوس یا بیل گیتس می‌رود.
البته که آن‌ها ثروتمندترین افراد جهان هستند ولی در همسایگی ما و در منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم، چطور؟ در این کشورها، چه افرادی ثروتمند هستند؟ مثلا در ترکیه یا در جهان عرب یا اصلا در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ارمنستان، چه کسی ثروتمندترین فرد است؟ این بُعدی از ماجرای ثروت است که کمتر به آن دقت کرده‌ایم.
از این رو، این هفته تصمیم گرفتیم فهرستی بنویسیم از ثروتمندترین افراد خاورمیانه. داستان زندگی و موفقیت تجاری نفر اول را خیلی پر و پیمان روایت کردیم و در مورد بقیه افراد، صرفا به توضیح کوتاهی اکتفا کردیم. بعد از آن هم، به سراغ کشورهای همسایه رفتیم و در صورتی‌که، نام فردی از این کشورها در لیست اصلی نبود، دیدیم در این کشورها چه کسی ثروتمندترین فرد است و ثروت خود را از کجا به دست آورده است.
ذکر این نکته البته ضروری است که معمولا در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، خاندان حاکم به عنوان ثروتمندترین فرد یا خانواده معرفی می‌شوند. با این‌حال، در این فهرست تلاش شده فردی که در راس خاندان است، در فهرست نیاید تا فهرستی داشته باشیم که بیشتر مربوط به امور تجاری باشد. هر چند که فرصت‌های تجاری هم در این کشورها معمولا در اختیار اعضای خاندان حاکم است.
شاهزاده ولید بن طلال آل سعود
حتی با وجود اینکه وال‌استریت ژورنال می‌گوید شاهزاده ولید بن طلال آل‌سعود در سال ۲۰۱۸ برای خلاصی از بازداشت محمد بن‌سلمان در هتل ریتز کارلتون 6میلیارد دلار پرداخت کرده است؛ او هنوز هم ثروتمندترین مرد منطقه ما است. با ثروتی معادل تقریبا ۲۰میلیارد دلار.
ولید بن طلال زندگی عجیبی داشته است. پدربزرگ و مادربزرگ مادری او ریاض‌الصلح، اولین نخست‌وزیر لبنان و فیضه الجابری، خواهر یکی از نخست‌وزیران سوریه یعنی سعدالله الجابری بودند. بنابراین ولید از یک طرف نوه اولین نخست‌وزیر لبنان است؛ نام مادر او که در حقیقت دختر ریض و فیضه می‌شود، مونا الصلح است. پدربزرگ پدری او ملک عبدالعزیز است؛ عبدالعزیز، اولین پادشاه عربستان سعودی است. مادربزرگ پدری او یک ارمنی بود و وقتی ۱۲ساله بود، توسط امیر ولایت عنیزه عربستان به ملک عبدالعزیز هدیه داده شد. یکی از فرزندان این دو طلال، پدر ولید بود.
پدر ولید در اوایل دهه60 میلادی، وزیر دارایی عربستان سعودی بود ولی به اتهام حمایت از اصلاحات سیاسی در این کشور به تبعید فرستاده شد. در همان زمان، او از مونا، همسرش طلاق گرفت و ولید که متولد ۱۶اسفندماه سال ۱۳۳۳ بود از 7سالگی به همراه مادر خود در لبنان زندگی می‌کرد. با این‌حال، زندگی بدی نداشت. نام او را در کالجی آمریکایی به نام پاین وود (متفاوت است با دانشگاه آمریکایی بیروت) نوشتند و مدتی هم به آکادمی نظامی ملک عبدالعزیز در ریاض رفت. سپس دوباره به بیروت بازگشت و در دو دانشگاه درس خواند و در نهایت هم به آمریکا رفت و مدرک کارشناسی ارشد خود را در سال ۱۹۸۵ از دانشگاه سیراکیوز گرفت. در اینجا او ۳۲ساله است و هنوز هیچ نشانه‌ای از ثروت کلان امروزی وجود ندارد.
این البته به آن معنا نیست که او تا ۳۲سالگی هیچ کار تجاری نکرده. در واقع فعالیت تجاری او از سال ۱۹۷۹ آغاز شده بود. در میانه دوره‌ای که مشهور به دوره رونق نفتی در عربستان سعودی است. او در ریاض شروع به کار کرد؛ با سرمایه ۳۰هزار دلاری که پدرش به او داده بود. البته خانه‌ای که پدرش به او داده بود را هم رهن داد و چیزی حدود ۴۰۰هزار دلار دیگر وارد سرمایه خود کرد و از آن طرف هر ماه به عنوان یکی از اعضای خاندان سلطنتی هم ۱۵هزار دلار حقوق دریافت می‌کرد. با این‌حال، این پول‌ها کفاف هزینه او را داد و او یک وام ۳۰۰هزار دلاری هم گرفت.
کار او چه بود؟ در آن زمان سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در عربستان سعودی نیاز به واسطه‌ای عربستانی داشتند؛ به شکل کاملا قانونی. به‌طور معمول، واسطه‌ها پولی به عنوان کمیسیون می‌گرفتند و اجازه می‌دادند که نامشان به عنوان واسطه قرار داده شود ولی ولید این کار را نکرد. او به جای کمیسیون می‌گفت مرا در پروژه شریک کنید. بعد از آن هر پولی که به دست می‌آورد را در دو بخش سرمایه‌گذاری می‌کرد: املاک و بازار سهام.
پس از اینکه پول خوبی به دست آورد، وارد عرصه بانکداری شد و بانک تجاری متحد عربستان (USCB) را خرید و تا سال ۱۹۹۹، با خرید بانک‌های کوچک‌تر، توسعه آن را ادامه داد.
با این تکنیک او تا پایان دهه ۸۰، توانست نزدیک به یک و نیم میلیارد دلار ثروت داشته باشد. پس از آن به سمت برندهای تثبیت‌شده در حال رشد رفت. یعنی برندهای بسیار توسعه‌یافته را نخرید و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر روی حوزه‌هایی که آینده مشخصی ندارند، هم نکرد.
دیگر تکنیک ولید این بود که طعمه‌های بسیار ضعیف‌شده در بازار را پیدا می‌کرد و وقتی آنان در حال مرگ بودند، به کمکشان می‌شتافت و با قیمتی ارزان، آن‌ها را تصاحب می‌کرد. او با همین تکنیک در سال ۱۹۹۰، سهام کلانی از بانک سیتی‌گروپ یعنی بزرگترین موسسه مالی ایالات متحده در آن زمان را خریداری کرد.
نکته بعدی در کارنامه تجاری او این بود که تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار نمی‌داد و در صنایع مختلفی سرمایه‌گذاری می‌کرد. در حال‌حاضر هم در سبد سهام او، از شبکه تلویزیونی عربی روتانا، که متمرکز بر موسیقی است، تا برخی از روزنامه‌های لبنانی مثل النهار و الدیار و مالکیت برخی از هتل‌های چهارفصل در خاورمیانه و البته سهامداری شبکه اجتماعی ایکس قرار دارد. او این شرکت‌ها را از طریق یک شرکت اصلی که در واقع هلدینگ متعلق به اوست، یعنی Kingdom Holdingاداره می‌کند.
ولید رابطه خوبی با حکومت سعودی داشت و حتی در جنگ یمن، قول داد که برای خلبانانی که در این جنگ، یمن (می‌توان گفت در بسیاری از اوقات غیرنظامیان و کودکان) را هدف بمباران خود قرار می‌دهند، خودروهایی به عنوان هدیه بخرد ولی این به اصطلاح خوش‌رقصی‌ها، تاثیری در سرنوشت او نداشت و او در پاییز سال ۲۰۱۷ به همراه تعداد دیگری از میلیاردرهای سعودی در یک پاکسازی که دولت سعودی نام آن را اقدام ضدفساد گذاشت، بازداشت شدند و در هتل ریتز کارلتون ریاض نگه‌داری شدند. ولید حدود 3ماه بعد از بازداشت، با پرداخت ۶میلیارد دلار، آن طورکه وال‌استریت ژورنال گفته بود، آزاد شد.
ممکن است بپرسید که او از ثروت خود چطور استفاده می‌کند. ولید جزو ثروتمندانی است که به نهادهای آموزشی کمک‌های زیادی کرده است. مثلا دومین کمک مالی بزرگ در تاریخ دانشگاه جرج‌تاون به نام او ثبت شده است؛ با ۲۰میلیون یورو برای ایجاد مرکزی به نام او، برای تفاهم مسلمانان و مسیحیان. یا مثلا ۱۶میلیون پوند به دانشگاه ادینبورگ داده تا مرکز مطالعات اسلام در جهان معاصر تاسیس شود. او هم‌چنین تمام هزینه تحصیل زکریا الهندی، نخستین خلبان زن سعودی در خطوط هوایی تجاری را پرداخت کرد.
به غیر از این‌ها، او 3کاخ دارد که کاخ اصلی او با مساحت ۲۳هزار متر مربع در ریاض قرار دارد و ۳۱۷اتاق دارد که با ۱۵۰۰تُن سنگ مرمر ایتالیایی پوشانده شده‌اند. این خانه ۲۵۰تلویزیون و 5آشپزخانه بزرگ دارد که اگر از یک ساعت قبل به آن‌ها اطلاع داده شود، می‌توانند برای ۲هزار نفر غذا سرو کنند. سینمای این خانه هم ۴۵صندلی دارد. او البته در حال ساخت یک کاخ ۴۰هزار متر مربعی هم هست که تقریبا یک پنجم آن را یک دریاچه تشکیل داده است و یک باغ‌وحش خصوصی هم دارد.
ولید مالک شصت‌وپنجمین قایق تفریحی خصوصی بزرگ جهان است که مدتی هم به ترامپ فروخته شده بود. او هم‌چنین چند هواپیمای خصوصی دارد از جمله یک بوئینگ ۷۴۷ و یک اِیرباس ای ۳۲۱. او اما زندگی خانوادگی موفقی نداشته؛ در واقع او 6بار به طور رسمی ازدواج کرده و هر 6بار هم طلاق گرفته است. همسر اول او دختر عمویش بوده که در ۱۹سالگی با هم ازدواج کردند و آخرین طلاق هم ظاهرا در سال ۲۰۱۴ اتفاق افتاده است.
در پایان جالب است بدانید که ولید بن طلال وعده داده که ثروت خود را به امور خیریه خواهد بخشید ولی تاکنون زمان و سازوکار مشخصی برای این موضوع اعلام نشده است.
ناصف ساویرس
اگر به لیست سال ۲۰۲۴ فوربس مراجعه کرده باشید، تعجب خواهید کرد که چرا ما ولید بن طلال را در این فهرست به عنوان ثروتمندترین مرد خاورمیانه قرار دادیم؛ چرا که نامی از وی در این لیست، نیست! دلیل این است که اولا، فوربس اعلام کرده پس از بازداشت ولید در سال ۲۰۱۸، دیگر اطلاعات دقیقی در مورد ثروت او در دست ندارد و ثانیا، دعوایی بین این مجله با ولید بن طلال انجام شد؛ بر سر تخمین ثروت وی توسط فوربس. این مجله مشهور دنیای اقتصادی، ولید بن طلال را متهم می‌کند به اینکه ثروت خود را بیشتر بیان کرده و ولید بن طلال نیز فوربس را متهم می‌کند به اینکه می‌خواهد ثروت او را کمتر بیان کند.
به هر حال در لیست فوربس خاورمیانه پاول دورف، موسس و مالک تلگرام که در دوبی ساکن است، نفر اول است که ما کاری به او نداریم، چون او روس است. نفر دوم اما، ناصف ساویرس است؛ با ثروتی معادل ۸/۸میلیارد دلار. او مصری است، ۶۳سال سن دارد و صنعتی که او را به این ثروت رسانده، ساخت‌وساز و مهندسی است. او البته در صنایع دیگری مانند تولید کود نیز سرمایه‌گذاری کرده است. ۶درصد از سهام آدیداس را خریداری کرده و دو باشگاه در لیگ بسکتبال و هاکی آمریکا دارد و یکی از سهامداران باشگاه فوتبال استون ویلای انگلیس به‌شمار می‌آید.
حسین سجوانی
نفر سوم در فهرست ۲۰۲۴ فوربس خاورمیانه، یک هندی است و ما او را نیز در نظر نگرفتیم. ثروتمندترین فرد اماراتی در این فهرست، حسین سجوانی نام دارد. او ۷۱ساله است و ۵/۱ میلیارد دلار ثروت دارد. او رئیس شرکت توسعه املاک و مستغلات لوکس داماک است که اگر ماهواره داشته باشید، برخی اوقات تبلیغاتی از آن در شبکه‌های فارسی‌زبان هم منتشر می‌شود. او این شرکت را در سال ۲۰۰۲ و یک سال پس از آن که اجازه مالکیت به خارجی‌ها در دوبی داده شد، تاسیس کرد. او هم‌چنین در سال ۲۰۱۳ با ترامپ برای ساخت دو زمین گلف به نام او در دوبی، قراردادی منعقد کرد. سجوانی به بازاریابی عجیب و غریب معروف است و گاهی اوقات لامبورگینی رایگان به خریداران آپارتمان هدیه می‌دهد.
نجیب میقاتی
دهمین فرد ثروتمند در فهرست ۲۰۲۴ فوربس، ثروتمندترین فرد در لبنان است. نام او نجیب میقاتی است. فردی که در حال‌حاضر، به عنوان نخست‌وزیر این کشور هم فعالیت می‌کند. او این سِمت را مدت کوتاهی در سال ۲۰۰۵ و پس از آن از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ در اختیار داشت. میقاتی و برادرش ثروت خود را از بخش مخابرات به دست آوردند. آن‌ها در سال ۱۹۸۲ و در اوج جنگ داخلی لبنان، تلفن ماهواره‌ای می‌فروختند. پس از آن شرکت خود را به سمت کشورهای آفریقایی بردند و شبکه تلفن همراه را در کشورهایی مانند غنا، لیبریا و بنین توسعه دادند. در سال ۲۰۰۹ شرکت ام‌تی‌ان سهام این شرکت را به مبلغ ۳/۶ میلیارد دلار خریداری کرد و حالا ثروت او ۲/۸ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
یسعد ربراب
ثروتمند بعدی از کشور الجزایر است. او در رده هفدهم لیست ثروتمندان خاورمیانه قرار دارد. ثروت خالص او ۲/۵ میلیارد دلار تخمین زده شده و 80ساله است. او موسس بزرگترین شرکت خصوصی الجزایر است؛ شرکتی به نام سویتال. ۵۰سال مدیریت آن را برعهده داشت و پس از بازداشت خود به جرم فساد در سال ۲۰۲۰، در جولای سال ۲۰۲۲، آن را به پسر خود واگذار کرد. این شرکت صاحب یکی از بزرگترین پالایشگاه‌های شکر در جهان است که ظرفیت تولید دو میلیون تُن در سال را دارد. هم‌چنین این شرکت مالک برخی از شرکت‌های اروپایی مانند یک شرکت سازنده لوازم‌خانگی فرانسوی و یک شرکت آلومینیوم اسپانیایی است.
سهیل بهوان
ثروتمندترین عمانی که در عمان هم سکونت دارد، سهیل بهوان نام دارد. او ۸۵ساله است و ۲/۱ میلیارد دلار ثروت دارد. ثروت او عمدتا از یک شرکت تولید کود شیمیایی است. او همین‌طور نمایندگی نیسان و بی.ام.و در این کشور را در اختیار دارد. سهیل تجارت خود را از سال ۱۹۶۵ با برادر خود و با کار فروش تور ماهیگیری و مصالح ساختمانی آغاز کرد و پس از آن در سال ۱۹۷۵ باز هم با برادر خود نمایندگی تویوتا در عمان را در اختیار گرفت ولی این شراکت در سال ۲۰۰۲ به پایان رسید.
حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی
پادشاه یا امیر قطر را اگر در نظر نگیریم، این نام ثروتمندترین فرد در این کشور است. او که پسرعموی امیر فعلی است؛ از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۳ وزیرخارجه قطر بود و از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳، سِمت نخست‌وزیری قطر را نیز در اختیار داشت. او بیشتر در امور مالی سرمایه‌گذاری کرده است و مثلا مالک ۳درصد از دویچه بانک، یکی از بزرگترین بانک‌های آلمان و یکی از ۲۵بانک بزرگ جهان است.
عزیز اخنوش
در مراکش هم ثروتمندترین فرد در مملکت، نخست وزیر این کشور است. او از سال ۲۰۲۱ این سِمت را در اختیار دارد؛ درست مثل لبنان. او ۶۳ساله است و ۱/۷ میلیارد دلار ثروت دارد. او مالک اکثریت سهام شرکت Akwa است که یک بیزنس خانوادگی است و از این طریق سهام زیادی در حوزه نفت، گاز و مواد شیمیایی دارد.
تا اینجای کار بر مبنای شهرت عمومی ولید بن طلال و نیز لیست فوربس ۲۰۲۴ توانستیم ۸ فرد ثروتمند در ۸ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را نام ببریم ولی هنوز کشورهای دیگری وجود دارد که در این فهرست اطلاعاتی در مورد آن‌ها نیامده است. از این رو به سمت منابع دیگری می‌رویم و ابتدا از همسایگانمان شروع می‌کنیم.
ترکیه: مورات اولکر
این مرد ۶۵ساله که رئیس هلدینگی به نام یلدیز است، با حدود ۵/۳ میلیارد دلار به عنوان ثروتمندترین فرد در ترکیه معرفی شده است. هلدینگ او بزرگترین شرکت مواد غذایی در منطقه اروپای مرکزی و شرقی، خاورمیانه و آفریقا است. او که متولد استانبول از اصالتی مربوط به شبه جزیره کریمه در اوکراین است، در سال ۱۹۸۴ به‌عنوان کارمند به این شرکت پیوست ولی در سال ۲۰۰۰، آن‌چنان لیاقتی از خود نشان داد که مدیرعامل شرکت شد. اولکر در حال‌حاضر، یکی از حامیان مالی باشگاه فنرباغچه هم به‌شمار می‌رود.
عراق: شیخ باز کریم
اطلاعات موثقی از عراق بدون اقلیم کردستان نداریم ولی با در نظر گرفتن این منطقه، احتمالا شیخ باز کریم ثروتمندترین فرد این کشور است. او که مالک گروه KAR است که عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت در عراق را یدک می‌کشد، خط لوله نفت اقلیم کردستان، یک میدان نفتی و یک پالایشگاه در اربیل هم دارد و علاوه بر این‌ها در حوزه طلا نیز سرمایه‌گذاری کرده است. اگر یادتان باشد یک بار هم ویلایی متعلق به او، مورد هدف موشک‌های ایرانی قرار گرفته بود و ایران می‌گفت از این خانه به عنوان پایگاهی برای اهداف جاسوسی علیه ایران استفاده شده است.
کویت: بسام الغنیم
در کویت، تعیین اینکه چه کسی بیشترین میزان ثروت را دارد ساده نیست. دلیل مسئله به جز نداشتن اطلاعات کافی این است که از طرفی در برخی از رنکینگ‌های قدیمی گفته شده این عنوان در اختیار خاندان الغنیم است. این خانواده یک شرکت چند ملیتی خصوصی را در اختیار دارد که در بیش از ۴۰ کشور جهان فعالیت می‌کند و بیش از ۳۰ واحد تجاری در خاورمیانه دارد. این شرکت ابتدا به عنوان شرکتی برای پرورش و فروش گوسفند ایجاد شد ولی بعد از آن وارد بازارهای دیگری مثل اخذ نمایندگی جنرال موتورز آمریکا شد و در حال حاضر به جز صنعت خودرو، نمایندگی بسیاری از شرکت‌های حوزه تکنولوژی را نیز در اختیار دارد. آن طور که از مجموع اخبار و اطلاعات مشخص شده، بیشترین میزان ثروت را از این کسب‌وکار خانوادگی فردی به نام بسام به دست آورده که طبق اطلاعات سال ۲۰۱۸ فوربس، حدود ۱.۴ میلیارد دلار ثروت داشته است.
بحرین: رابرت موعود
در بحرین، ظاهرا ثروتمندترین فرد خارج از خاندان حاکم یک لبنانی است. نام او رابرت موعود است. او که ۷۹ ساله است؛ ۱.۵ میلیارد دلار ثروت دارد. ثروت او از طریق یک کسب‌وکار خانوادگی در زمینه جواهرات به دست آمده که پدربزرگ او در سال ۱۸۹۰ در بیروت راه‌اندازی کرد. رابرت از سال ۲۰۱۰ اداره شرکت خود را به سه پسر خود واگذار کرده ولی هنوز هم یکی از خیره‌کننده‌ترین مجموعه‌های جواهرات جهان را دارد. به طور مثال او یک الماس ۵۱.۱۲ قیراطی دارد که قیمت آن نزدیک به ۱۰ میلیون دلار برآورد شده است. او همین طور املاک و مستغلات زیادی دارد که در جزیره کوچک بحرین ساخته است.
پاکستان: شاهد خان
در همسایه شرقی ما ثروتمندترین فرد، مردی ۷۳ ساله به نام شاهد خان است. او مالک شرکتی به نام Flex-N-Gate است که یک تامین‌کننده قطعات وسایل نقلیه موتوری است. او در خانواده‌ای که در صنعت ساخت‌وساز مشغول به کار بودند، در لاهور پاکستان، به دنیا آمد. در سن ۱۶ سالگی برای تحصیل به آمریکا رفت و بعد از مدت اندکی مشغول کار در شرکتی به نام فلکس ان گیت شد و حدود ۱۰ سال بعد آن قدر پیشرفت کرد که این شرکت را از رئیس خود خرید. او قطعات خودرو برای شرکت‌هایی مثل تویوتا تولید می‌کند و نام شرکت او در حال حاضر در لیست ده قطعه‌ساز بزرگ آمریکا وجود دارد. او علاوه بر این صنعت وارد حوزه ورزش هم شده و در لیگ ملی فوتبال آمریکا و نیز در لیگ برتر انگلستان سرمایه‌گذاری کرده و مالک باشگاه فولام است. میزان ثروت او حدود ۱۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
سوریه: رامی مخلوف
در سوریه فردی به نام رامی مخلوف به عنوان ثروتمندترین سوری‌الاصل در جهان شناخته می‌شود. بشار اسد پسر عمه اوست. او تا سال ۲۰۲۰ با اسد رابطه خوبی داشت ولی از آن زمان به بعد ابتدا در حبس خانگی قرار گرفت و بعد از آن بسیاری از دستیارانش بازداشت شدند و سهامی که در شرکت سوریا تل، بزرگترین اپراتور تلفن همراه در سوریه داشت توسط دولت مصادره شد. با این حال او متهم است به اینکه در این سال‌ها بسیاری از اموال مربوط به اسد را تحت نام خود از کشور خارج کرده و حالا نیز با توجه به این اموال و املاک در لیست ثروتمندترین افراد عرب قرار دارد. این نکته قابل ذکر است که در حال حاضر نه فقط از سوی دولت سوریه که از سوی دولت‌های دیگر نیز مشروعیت ثروت او زیر سوال است چرا که اولا او به عنوان یکی از شرکای اسد در ماجراهای سوریه دیده می‌شود و از سوی دیگر گفته شده که هیچ شرکت خارجی نمی‌توانسته بدون رضایت و مشارکت او در سوریه سرمایه‌گذاری کند و از این رو منشا ثروت او فساد و رشوه دانسته شده است. هرچه که هست گفته شده ثروت او اندکی بیش از ده میلیارد دلار است.
فلسطین: خانواده المصری
در فلسطین بشار المصری معمولا به عنوان ثروتمندترین فلسطینی در جهان شناخته می‌شود. او ۶۲ سال سن دارد و رئیس شرکت توسعه و سرمایه‌گذاری فلسطین است. حوزه کاری او املاک و مستغلات است. او در آمریکا تحصیل کرده و پیش از بازگشت به آمریکا در سال ۱۹۹۴، در کشورهایی مانند مراکش، اردن و مصر پروژه‌هایی در بخش مسکن اجرا کرده بود. مهم‌ترین پروژه‌ای که مصری با آن ساخته می‌شود شهری به نام راوابی است که به عنوان نخستین شهر برنامه‌ریزی شده با فناوری پیشرفته در فلسطین معرفی شده و برای آن تاکنون ۱.۴ میلیارد دلار هزینه شده است. البته قطری‌ها هم در این پروژه شریک هستند. در این پروژه ۶ هزار واحد مسکونی برای ۴۰ هزار نفر ساخته می‌شود. ایده این است که این شهر، به اصطلاح سیلیکون ولی فلسطین باشد.
