اینستاگرام و یک تجارت ۵۴ میلیارد دلاری
نگاهی به آمارهای جذاب‌گزارش تجارت الکترونیک ایران درباره مشاغل اینستاگرامی
هفت صبح| اول از همه تکلیف را روشن کنیم که وقتی صحبت از تجارت الکترونیک می‌شود داریم درباره یک بخشی از اقتصاد کشور صحبت می‌کنیم که تنوع زیادی دارد و صرفا استفاده این بخش از ابزارها و زیرساخت‌های آنلاین است که آن را وارد چنین دسته‌بندی‌ای کرده است.
به عبارتی تجارت الکترونیک مانند تجارت پنبه یا تجارت نفت یا خشکبار یا تجارت ملک و ... یک دسته‌بندی خیلی مشخص نیست و شامل انواع تجارت و دادوستد و حتی تولید و صنایع مختلف می‌شود. پس نباید از بزرگی عدد آن چندان تعجب کرد. اما بیراه نیست که بگوییم بزرگی اندازه تجارت الکترونیک در کشورها به شاخصی از توسعه دیجیتال و دسترسی به اینترنت و البته نفوذ نوآوری در کشورها تبدیل شده است.
برویم سراغ اصل مطلب. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت که به اختصار به آن متا هم می‌گویند هفته گذشته گزارش سال 1402 خود از آمارهای تجارت الکترونیک کشور را منتشر کرد. گزارشی مفصل که داده‌های جذابی دارد.
داده‌هایی از وضعیت زیرساخت دیجیتال کشور در حوزه تجارت، عملکرد تجارت الکترونیک کشور و همینطور وضعیت جمعیتی و آماری استان‌ها و جنسیت صاحبان کسب‌وکارها و حوزه‌های مختلف تجارت الکترونیک.
گزارشی که می‌گوید 470 هزار کسب‌وکار دیجیتال در ایران فعال هستند و وقتی بدانیم فقط نیمی از آن‌ها اینماد دارند باید حدس زد بیشتر آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی چون اینستاگرام احتمالا فعال هستند.
بد نیست برای اینکه بدانیم در دنیای آنلاین تجارت در ایران چه می‌گذرد نگاهی تحلیلی بیندازیم به چند عدد مهم این گزارش. عددهایی که تا حدودی برای اهالی استارتاپی کشور هم معناهای خاصی می‌توانند داشته باشند.
معنای رشد 74 درصدی به نسبت سال 1401
ارزش کل معاملات تجارت الکترونیکی کشور در سال گذشته 3188 همت (هزار میلیارد) تومان بوده است. با دلار 58 تا 60 هزار تومان این عدد چیزی حدود 54 میلیارد دلار است. فراموش نکرده‌ایم که سال 1401 به دلیل اتفاقات سیاسی و اجتماعی، رشد تجارت الکترونیک از چیزی که انتظار می‌رفت کمتر بود و حالا رشد 74 درصدی این بخش از اقتصاد در سال 1402 را می‌توان تا حدی جبران وضعیت خاص سال قبل آن تعبیر کرد.
بخشی از این رشد که قاعدتا محصول تورم بوده است. شاید برای درک بهتر رشد تجارت الکترونیک باید تعداد معاملات آن را شمرد. معاملاتی که با رشد 31 درصدی نسبت به سال قبل از آن به عدد 9/3 میلیارد رسیده است. یعنی در مجموع در سال 1402 ایرانی‌ها در بستر آنلاین 3 میلیارد و 900 میلیون بار دادوسند کرده‌اند.
اینستاگرام قلب تپنده تجارت الکترونیک ایران
گزارش نشان می‌دهد که کسب‌وکارهای ایرانی علاقه خاصی به اینستاگرام دارند. اول اینکه 43 درصد تجارت الکترونیک ایران در حال استفاده از شبکه‌های اجتماعی مختلف داخلی و خارجی به عنوان مکمل سایت یا تنها کانال فروش خود هستند. بماند که پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و واتساپ هم در این 43 درصد لحاظ نشده‌اند. 54 درصد کسب‌وکارهای ایرانی از اینستاگرام برای رونق فروش خود استفاده می‌کنند؛ 33 درصد هم از تلگرام و 31 درصد هم از واتساپ. در بین پلتفرم‌های داخلی ایتا با سهم 19 درصدی بیشترین کاربرد را برای کسب‌وکارهای ایرانی داشته است. عجیب است که روبیکا با آن‌همه تبلیغات فقط نظر 13 درصد کسب‌وکارهای ایرانی را جلب کرده است.
اما یکی از آمارهای جالب‌توجه این گزارش درباره کسب‌وکارهایی است که همه حیات و ممات آن‌ها صرفا در فضای مجازی و آنلاین است و هیچ ردپایی در دنیای بیرون ندارند. 54 درصد از کسب‌وکارهای آنلاین ایران هیچ فروشگاه فیزیکی ندارند. یعنی یا سایت دارند یا درشبکه‌های اجتماعی صفحه دارند یا هر دو آن‌ها. 40 درصد از تجارت الکترونیک ایران هم مربوط به فروشگاه‌های فیزیکی است که حالا بخشی از کسب‌وکار خود را به دنیای آنلاین برده‌اند. عددی که نشان می‌دهد در سال‌های اخیر هجوم سنتی‌ها برای استفاده از ابزارهای دادوستد آنلاین چقدر بیشتر شده است.
یک نکته جالب دیگر اینکه 6 درصد کسب‌وکارهای آنلاین حالا فروشگاه فیزیکی هم دارند. یعنی ابتدا فعالیت‌شان کاملا اینترنتی بوده و حالا شعبه فیزیکی هم راه انداخته‌اند.
روی جیب خودتان حساب باز کنید!
برنده نهایی تجارت الکترونیک ایران را باید استارتاپ‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده درگاه پرداخت دانست. 86 درصد فروشگاه‌های اینترنتی ایرانی می‌گویند از درگاه پرداخت استفاده می‌کنند. کارت به کارت و واریز بانکی و همینطور پرداخت در محل هم از دیگر روش‌های گرفتن پول از مشتریان آنلاین است. البته این آمار به این معنا نیست که 86 درصد حجم تراکنش‌های این تجارت از این درگاه‌ها گذشته است.
آمار بانک مرکزی می‌گوید آمار درگاه‌های اینترنتی در سال 1402 حدود ۱/۹میلیارد تراکنش بوده و حجم آن حدود 2200 همت بوده است. یعنی حدود نیمی از ۳/۹ میلیارد معامله ذکرشده در این گزارش و بیش از 70 درصد کل حجم تجارت الکترونیک ایران سهم درگاه‌های پرداخت بوده است.
یکی از عددهای نگران‌کننده این گزارش درخصوص تامین مالی برای راه‌اندازی کسب‌وکار در ایران است. 87 درصد کسب‌وکارهایی که به هرشکلی در تجارت الکترونیکی ایران فعال هستند می‌گویند با سرمایه شخصی کار خود را شروع کرده‌اند. سهم شتابدهنده‌ها و سرمایه‌گذارهای خطرپذیر در این تجارت فقط 2 درصد بوده است! یک عدد ناامیدکننده به‌خصوص برای استارتاپی‌ها که در این سال‌ها زیادی به پول خطرپذیر دل بسته بودند.
