خون سلیمانیه در رگ‌های تهران

هفت صبح| در بازار ارز معروف در خیابان فردوسی تهران، صرافی‌ها و معامله‌گران با تحلیل نرخ تبدیل دلار به تومان  در دو بازار موازی خارج از ایران، نرخ‌های روزانه مبادله را تعیین می‌کنند: عراق (شهر سلیمانیه) و افغانستان (شهر هرات).

وبگاه «روداو» اینطور نوشته است که بازار مبادلات سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق به دلیل روابط قوی اقتصادی ایران با عراق و اقلیم یکی از مهم‌ترین تاثیرات را بر بازار ارز داخلی ایران دارد. صادرات ایران به عراق به ارزش سالانه 10 تا 12 میلیارد دلار، سلیمانیه را به عنوان یک مرکز مالی مهم معرفی کرده است. حتی قبل از سال 2003 و در دوران حکومت بعث عراق نیز شهر سلیمانیه به یک مسیر تجاری بزرگ بین عراق و ایران تبدیل شده بود.

وبسایت عصر ایران که این گزارش را ترجمه کرده نوشته:

جالب اینکه در آن زمان و در دوران عراق تحت تحریم، سلیمانیه به عنوان یک فضای تنفس برای دور زدن تحریم‌ها و شهری برای تجارت و ورود کالا از ایران به عراقِ تحت تحریم مطرح بود و حالا همین نقش را به صورتی بالعکس برای ایرانِ تحت تحریم آمریکا بازی می‌کند. با تشدید تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران به ویژه پس از خروج ترامپ از برجام در سال 2018، نقش بازار ارز سلیمانیه در تثبیت روابط تجاری عراق و ایران افزایش یافته است. 

از اوایل سال 2023، وزارت خزانه داری ایالات متحده اقدامات بیشتری را برای محدود کردن جریان دلار از عراق به ایران و اعمال فشار مداوم بر بانک مرکزی عراق اعمال کرده است. با این حال، دفاتر صرافی در سلیمانیه از طریق سیستمی کار می‌کنند که به نظر می‌رسد توانسته بدون نقض تحریم‌های آمریکا، تحریم‌های واشنگتن علیه تهران را دور زده و تجارت را هر چند با درصدی هزینه بیشتر، برای ایران و تجار ایرانی میسر کند.

صادرات ماهانه ایران به عراق: 900 میلیون دلار

ایران ماهانه حدود 900 میلیون دلار کالا به عراق صادر می‌کند که حدود 50 درصد از این میزان، صادرات برق و گاز ایران به عراق است. دولت عراق بهای این کالاها و خدمات را به دینار پرداخت می‌کند و وجوه را به بانک تجارت عراق واریز می‌کند. با تایید دولت آمریکا، دولت ایران می‌تواند سالانه حدود 10 میلیارد دلار از سپرده‌های خود در بانک تجارت عراق را برای خرید کالاهای بشردوستانه مانند دارو و مواد غذایی استفاده کند.

سال گذشته بازرگانان عراقی و اقلیم کردستان با استفاده از منابع مالی ایران که در بانک تجارت عراق سپرده شده بود، حدود یک میلیارد دلار کالا از طرف ایران خریداری و صادر کردند. 50 درصد باقیمانده صادرات ایران به عراق و اقلیم کردستان به ارزش 450 تا 500 میلیون دلار در ماه، مربوط به بخش خصوصی ایران است. در همین حال، دفاتر صرافی در سلیمانیه سیستم کارآمدی را اجرا می‌کنند که تجارت بین عراق و ایران را بدون نقض تحریم‌های آمریکا تسهیل می‌کند.

سامانه تبادل مجازی ایران و سلیمانیه

تحریم‌ها علیه ایران انتقال هرگونه پول از بانک خارجی به بانک ایرانی را ممنوع می‌کند. در نتیجه روزانه حدود 15 میلیون دلار از مبادلات شرکت‌های ایرانی از طریق صرافی‌های ارزی در عراق به‌ویژه سلیمانیه انجام می‌شود.

به عنوان مثال، هنگامی که یک شرکت ایرانی کالایی به ارزش 600 میلیون تومان (تقریبا 10 هزار دلار آمریکا) به اقلیم کردستان یا عراق صادر می‌کند، تاجر عراقی 10 هزار دلار را به یک صرافی در سلیمانیه واریز می‌کند و حساب خود را با تامین کننده ایرانی تسویه می‌کند. سپس شریک یا نماینده صرافی سلیمانیه در داخل ایران 600 میلیون تومان به حساب شرکت تامین کننده ایرانی واریز می‌کند. این فقط یک طرف فرآیند است. آنچه باقی می‌ماند تسویه حساب‌های صرافی در سلیمانیه با نماینده یا شریک آن در داخل ایران است. زمانی که یک کارخانه ایرانی نیاز به واردات مواد اولیه از ترکیه، چین، امارات یا کشورهای دیگر دارد، باید دلار به آن کشورها واریز کند. بدیهی است که این کار از طریق بانک‌ها و صرافی‌های داخل ایران قابل انجام نیست. در عوض، دفاتر ارز در سلیمانیه این معاملات را انجام می‌دهند.

در چنین مواقعی شریک صرافی سلیمانیه در ایران دستور انتقال 10 هزار دلار به ترکیه، امارات یا چین را به نمایندگی از شرکت ایرانی صادر می‌کند و بدین ترتیب حساب خود را در دفتر سلیمانیه تسویه می‌کند.

نقش شهر سلیمانیه عراق در بازار ارز تهران

این فقط یک تراکنش است، اما روزانه صدها و حتی هزاران تراکنش این چنینی انجام می‌شود. این سامانه بدون نیاز به انتقال فیزیکی پول، تمامی مبادلات تجاری بین عراق و ایران و ظاهرا سایر مبادلات بین ایران و سایر کشورهای منطقه را تسهیل کرده است.

تاثیر بازار ارز سلیمانیه بر قیمت تومان

عرضه و تقاضای ارز ایران هر روز در بازار مبادلات سلیمانیه تغییر می‌کند و بر نرخ دلار آمریکا در برابر تومان تاثیر می‌گذارد. تقاضا برای پول ایران در سلیمانیه بستگی به این دارد که تاجران عراقی چقدر باید به حساب‌های ایرانی واریز کنند یا از طرف شرکت‌های ایرانی در کشورهای ثالث واریز کنند.

بنابراین، نرخ تبدیل دلار به تومان در سلیمانیه بر نرخ ارز در بازار داخلی ایران تاثیر می‌گذارد. نرخ ارز در سلیمانیه بازتابی از تجارت خارجی ایران با کشورهایی مانند چین، امارات، عراق و ترکیه است. در صورت افزایش صادرات ایران به این کشورها، تقاضا برای ارز ایران در سلیمانیه نیز افزایش می‌یابد.