جزئیات رقابت نفتی ایران و روسیه
کارشناسان خوشبینانه می‌گویند که دو غول نفتی هم‌پیمان که هر دو تحت تحریم غرب هستند؛ دوبازار بزرگ کاملا مجزا را هدف‌گذاری کرده‌اند. بدبین‌ها اما این گونه فکر نمی‌کنند
هفت صبح| ایران نفتش را با چه مقدار تخفیف به چین می‌فروشد؟ آیا نفت روسیه رقیب نفت ایران در بازار چین است؟ آیا معاملات نفتی ایران از هر دو طرف مایه خسران است؟ آن هم در حالیکه بزرگ‌ترین موفقیت دولت در دو سال گذشته افزایش فروش نفت بوده است.
یکی از نمایندگان سابق مجلس یعنی غلامعلی جعفرزاده گفته بود که ما نفت نمی‌فروشیم بلکه مال دزدی را به حراج گذاشته‌ایم.»
وی در توجیه ادعای خود ادامه می‌دهد که بعد از جنگ اوکراین و اعمال سقف قیمت ۶۰ دلاری برای صادرات نفت روسیه، روس‌ها نفت خود را زیر قیمت ۶۰ دلار می‌فروشند و برای نفت ایران این قیمت پایین‌تر است.
قاعدتا این ادعا و این ارقام موجب واکنش رسانه‌های طرفدار دولت شده بود. فارس نوشته بود: آنچه این فارغ‌التحصیل رشته عمران در گرایش خاک در تحلیل بازار جهانی نفت توجه نکرده؛ این است که سیاست سقف قیمتی غرب در مقابله با روسیه کاملا شکست خورده به طوری که در رسانه‌ها و موسسات غربی نیز بار‌ها به این موضوع اذعان شده است.
به عنوان مثال خبرگزاری رویترز در ماه مارس سال جاری میلادی در گزارشی تیتر می‌زند:«فقط کاهش قیمت نفت می‌تواند ولادیمیر پوتین را متوقف کند» و می‌نویسد که اکنون نفت اورال روسیه بشکه‌ای ۷۱ دلار صادر می‌شود که بالاتر از سقف قیمت ۶۰ دلار است، رقمی که البته در ماه سپتامبر به حدود ۸۴ دلار رسید. در واقع فقط اگر قیمت جهانی نفت کاهش یابد، اروپایی‌ها می‌توانند خوش‌شانس باشند.
همچنین بررسی قیمت نفت صادراتی روسیه به هند نیز نشان می‌دهد که در همه ماه‌های بعد از دسامبر ۲۰۲۲ (به جز ژانویه ۲۰۲۳) این رقم بالاتر از سقف قیمتی ۶۰ دلار به ازای هر بشکه بوده و حتی در ماه اکتبر سال گذشته به بیش از ۸۴ دلار افزایش یافته است.
این اتفاق درحالی رقم می‌خورد که هند نسبت به چین در همراهی بیشتری با سیاست‌های تحریمی غرب قرار دارد، دو کشوری که در شرق آسیا اکنون جایگزین بازار نفت روسیه در اروپا شده‌اند.
همچنین رویترز با استناد به گزارش بانک مرکزی روسیه اشاره می‌کند که روس‌ها تقریبا همه نفت خود را بالاتر از سقف قیمت فروخته‌اند و اعمال سقف قیمت تنها باعث شده که نفتکش‌های بیشتری به ناوگان سایه روسیه بپیوندند.
اما در کنار اذعان همه موسسات خارجی بر ناکارآمدی سیاست سقف قیمت، باید توجه داشت که در حال حاضر مقصد اصلی صادرات نفت ایران پالایشگاه‌های خصوصی چین است و عمده فروش نفت روسیه از اروپا به هند تغییر پیدا کرده ودر بازار چین نیز روس‌ها در بازار رسمی پالایشگاه‌های دولتی این کشور حضور دارند، در نتیجه رقابت ایران و روسیه به دلیل تفکیک بازار‌ها به حداقل ممکن رسیده است.
هر چند در شرایط تحریم و به دلیل ایجاد ریسک، هزینه صادرات نفت ایران در قالب تخفیف بیشتر می‌شود، اما این رقم به هیچ وجه به معنای حراج نیست، به گونه‌ای که حتی خبرگزاری رویترز نیز در یک عقب‌نشینی منطقی، رقم تخفیف هر بشکه نفت ایران را در حدود 5/5الی 5/6 دلار و حتی در برخی معاملات به میزان ۴/۵ دلار تخمین می‌زند.
با توجه به قیمت ۸۳ دلاری نفت ایران، این میزان تخفیف کمتر از ۱۰ درصد و حتی نزدیک ۵ درصد از بهای نفت کشور می‌باشد که در شرایط بازار امری طبیعی است کمااینکه کشور‌های غیرتحریمی نیز در برهه‌هایی حاضر به ارائه تخفیف برای افزایش فروش و درآمدزایی نفتی شده‌اند.
نکته جالب اینکه این نماینده اسبق مجلس ادعا می‌کند که درآمد سالانه نفت ایران ۲۲ میلیارد دلار است درحالیکه این رقم باید بیش از ۴۰ میلیارد دلار باشد. البته کافی است که به آمار گمرک ایران مراجعه کنیم که بر مبنای آن درآمد نفتی کشور در سال ۱۴۰۲ معادل ۳۵ میلیارد و ۸۷۰ میلیون دلار بوده است.
جالب این‌جاست که در بودجه سال 1403 پس از کشمکش‌های فراوان در مورد پیش‌بینی قیمت نفت در سال 1403 و میزان درآمد کشور(که از قرار مجموعه‌ای از دولت، صندوق توسعه ملی، شرکت نفت و مناطق محروم هستند) به رقم بشکه‌ای حدود 80 دلار رسیده‌اند که مشخص نیست این عدد قابل دستیابی است یا نه. یعنی درآمد حدود 30 میلیارد دلاری از نفت که ۱۱/۳ میلیارد دلار آن مستقیما به دولت خواهد رسید و بقیه در صندوق توسعه ملی؛ مناطق محروم و شرکت نفت ذخیره و یا مصرف خواهند شد.
