حقایق درباره یوروهای فرودگاهی
داستان ادامه‌دار اختصاص ارز مسافرتی؛ از اختلال در فعالیت فرودگاه تا سوءاستفاده از منابع ارزی و شایعه لغو آن
روزنامه هفت صبح| دو اتفاق دست به دست هم دادند تا دوباره موضوع ارز مسافرتی به صدر خبرها برگردد یکی جهش نرخ ارز بود. جهشی که باعث شد بین نرخ مرکز مبادله و نرخ بازار آزاد یک شکاف بزرگ ایجاد شود، شکافی نزدیک ۱۷ هزار تومان یعنی در حالی که نرخ یورو در مرکز مبادله چیزی بین ۴۴ تا ۴۷ هزار تومان بود نرخ آن در بازار آزاد به ۶۰ تا ۶۴ هزار تومان رسید.
درحالی که این شکاف در حال ایجاد شدن بود دولت اعلام کرد که نرخ ارز مسافرتی را دوبرابر می‌کند و از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو رساند. اینجا بود که اگر کسی می‌توانست به نرخ مرکز مبادله ۱۰۰۰ یورو ارز مسافرتی بگیرد و آن را در بازار آزاد بفروشد می‌توانست نزدیک به ۱۷ میلیون تومان سود کند حتی کسانی که واقعا قصد سوءاستفاده و آب کردن یوروها در بازار آزاد را نداشتند با انتخاب یک سفر ارزان قیمت می‌توانستند بخش خوبی از هزینه‌های سفر را پوشش بدهند. احتمالا با همین توضیحات حدس زده‌اید که طی روزهای گذشته بازار گرفتن ارز مسافرتی به هر نحو تا چه اندازه داغ شده است.
پیش لرزه در توئیتر
به موازات این داغی کاربران شناخته شده و در مواردی چهره‌های سیاسی اصولگرا در شبکه‌های اجتماعی شروع کردند به انتقاد از تصمیم دولت که نه تنها هنوز ارز مسافرتی اختصاص می‌دهد بلکه مقدار آن را هم دو برابر کرده است. آنها می‌گفتند که دولت به جای حمایت از بازار آن هم در شرایطی که نرخ ارز صعودی شده، ترجیح داده که از مسافران پاتایا و آنتالیا حمایت کند. حتی یکی از مجریان شبکه افق هم در برنامه اش انگشت اتهام را به سمت دولت گرفت و گفت که چرا باید بخشی از هزینه‌های سفر کسانی که آنقدر دستشان به دهنشان می‌رسد که بروند خارج را تامین کند اما ماجرا به همین جا ختم نشد.
هر شهروند یک دلال
موضوع ارزهای مسافرتی با یک ویدئو که خبرگزاری ایلنا منتشر کرد و بقیه رسانه‌های داخلی و خارجی هم آن را به طور گسترده پوشش دادند وارد فاز دیگری شد. در این ویدئو می‌دیدیم که مردم چنان در فرودگاه برای گرفتن ارزمسافرتی تجمع کرده‌اند که فعالیت عادی حداقل در سالنی که در تصاویر دیده می‌شود ممکن به نظر نمی‌رسد. ایلنا در توضیح این تصاویر نوشت:
«طبق روایت برخی از مسافران، عده‌ای با خرید ارزانترین بلیت خارجی حتی کمتر از ۲ میلیون تومان، وارد فرودگاه حضرت امام می‌شوند و ۱۰۰۰ دلار با نرخ ۴۲ هزار تومانی را دریافت می‌کنند، اما در سالن ترانزیت سوار هواپیما نمی‌شوند و از فرودگاه خارج می‌شوند و بلیت را کنسل می‌کنند و ۵۰ درصد هزینه بلیت را هم از ایرلاین پس می‌گیرند. در نهایت ارز ۴۲ هزار تومانی را در بازار بیش از ۶۰ هزار تومان می‌فروشند.»
این روایت اگرچه انعکاس زیادی داشت اما بعضی سوال‌ها را جواب نمی‌داد اینکه چطور با وجود تمام تمهیداتی که در نظر گرفته شده باز هم عده‌ای می‌توانند ارز بگیرند اما سفر نروند؟ چون برای گرفتن مبلغ شما باید خودتان را تا گیت خروجی فرودگاه برسانید و عوارض خروج را هم پرداخت کنید پاسخ را باید در حاشیه سود این اقدام دید.
حاشیه سودی که باعث می‌شود حتی اگر مجبور باشید بلیت بخرید و نتوانید آن را کنسل کنید، حتی اگر مجبور باشید عوارض خروج از کشور را هم پرداخت کنید و تمام مراحل را پشت سر بگذارید که به آن طرف گیت خروج برسید و یک روز تمام هم از دست بدهید باز ارزشش را داشته باشد مخصوصا اگر این اقدام را به صورت خانوادگی انجام بدهید سود بیشتری هم خواهید برد.
تصور کنید که هزینه ارزانترین بلیت به ترکیه آن هم در کسادی روزهای آخر سال، ۸ میلیون تومان باشد و شما سرجمع یک میلیون تومان هم برای رساندن خودتان به فرودگاه و پرداخت عوارض خروج و معطلی نصفه روزه هزینه کنید. باز دست کم چیزی در حدود ده میلیون تومان از مابه‌التفاوت یوروی مسافرتی و بازار آزاد نصیبتان خواهد شد. حالا فکر کنید که یک خانواده چهارنفره با دو بچه چنین کاری کنند. آیا ۴۰ میلیون تومان پول کمی‌است و آنقدر وسوسه کننده نیست که در فرودگاه ازدحام ایجاد کند؟به همین دلیل هم از تصاویری که ایلنا از فرودگاه منتشر کرده می‌بینیم که خیلی با زن و چند بچه راهی فرودگاه شده‌اند و مدارک به دست در ازدحام دریافت ارز مسافرتی قرار گرفته‌اند.
ارز مسافرتی هوا شد یا نه؟
کمی‌بعد از سر و صدایی که گزارش ایلنا به راه انداخت واکنش‌های رسمی‌هم شروع شد. یکی از سریع‌ترین واکنش‌ها را مدیر عامل شرکت شهر فرودگاه امام رسماً اعلام کرد که «ازدحام برای دریافت ارز مسافرتی و ایجاد صف طولانی فقط یک بار رخ داده و یک تصویر و فیلم در روزهای اخیر منتشر می‌شود که دلیل آن هم قطعی سامانه بوده است»
بعد هم ایبنا، رسانه رسمی‌بانک مرکزی با انتشار تصاویری نشان داد که دریافت ارز مسافرتی خیلی راحت و ساده در حال انجام است و هیچ ازدحامی‌در کار نیست. در توضیح هم نوشت: «درحالی که دلار امروز با ریزش مواجه شد، دلالان با انتشار ویدئویی تکراری سعی در اختلال بازار ارز داشتند اما تصاویر ویدئوی چهارشنبه گذشته از شلوغی صف تحویل ارز مسافرتی در فرودگاه، تنها مربوط به چند دقیقه و دلیل نزدیک بودن زمان چند پرواز با یکدیگر بود.»
با این وجود علی خضریان سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس در توئیتی از قطع پرداخت ارز مسافرتی خبر داد و نوشت: « پس از پیگیری از دستگاه‌های مسئول در دولت مطلع شدم خوشبختانه با ورود آقای رئیس جمهور در موضوع ارز مسافرتی توزیع این رانت ناعادلانه متوقف می‌شود. قطعاً مطالبه بعدی این است که با تصمیم‌گیران حراج منابع ارزی در شرایط جنگ اقتصادی که موجب آسیب اقتصادی و اجتماعی گردید، برخورد شود.»
این حرف خضریان فورا در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری دست به دست شد و خیلی‌ها فکر کردند که نسخه پرداخت ارز مسافرتی حداقل برای مدتی پیچیده شده اما خبرگزاری ایرنا که ارگان رسمی‌دولت محسوب می‌شود اعلام کرد که پرداخت ارز مسافرتی ادامه دارد. این خبرگزاری نوشت: «برخلاف اخبار نادرستی که در فضای مجازی منتشر شده، سیاست بانک مرکزی در زمینه تخصیص ارز مسافری تغییری نکرده و فروش ارز مسافرتی هوایی به متقاضیان همچنان ادامه دارد و متوقف نشده است.
با وجودی که تنظیم سیاست‌های ارزی کشور انحصارا در اختیار بانک مرکزی قرار دارد و تصمیمات ارزی نیز صرفا از طرف بانک مرکزی باید اعلام شود، اظهارنظر اشتباه یک نماینده مجلس درباره توقف تخصیص ارز مسافرتی سبب شد از صبح امروز وضعیت بازار اسکناس ارز کمی‌ملتهب شود و روند نزولی نرخ ارز در بازار غیررسمی‌که از روز گذشته شروع شده بود، متوقف شود.»
دولت چرا اصرار دارد؟
ممکن است با خودتان بگویید که واقعا چرا در شرایطی که بین نرخ مرکز مبادله و بازار آزاد شکاف عمیقی وجود دارد و از طرفی اوضاع صعودی است چرا دولت نه تنها از پرداخت ارز مسافرتی به نرخ پایین‌تر و با شرایطی کاملا راحت برای همه، خودداری نمی‌کند بلکه طوری به پرداخت آن اصرار دارد که با وجود همه انتقادها زیر بار حذف آن نمی‌رود؟ موضوع این است که در مورد ارز مسافرتی یا هر نوع ارز سهمیه‌ای دیگری دو نوع نگرش وجود دارد که بیشتر ما نگرش اول را شنیده‌ایم و آن این است که چنین سهمیه‌هایی می‌تواند رانت ایجاد کند و دلالی را افزایش بدهد اما یک نگاه دیگر هم هست که حالا سیاستگذاران دولت نشان داده‌اند که به آن معتقد هستند.
بر اساس این نگاه، افزایش نرخ ارز در بازار آزاد ایران کاملا ناشی از انتظارات تورمی‌است یعنی اساس و ریشه واقعی و منبع بازاری ندارد و صرفا ناشی از حواشی غیر اقتصادی است. در چنین شرایطی هر چقدر دولت بتواند با انواع سهمیه‌ها به بازار ارز تزریق کند به آرام‌تر شدن بازار کمک می‌کند.
آن هم از دو طریق اول اینکه به مردم این سیگنال را می‌دهد که مشکل ارزی وجود ندارد دوم اینکه از این راه ارز پاشی می‌کند. تازه اگر یوروها واقعا به دست مردم عادی برسد و آنها آن را در بازار نقد کنند بهتر هم هست چون دست دلال‌ها کمی‌کوتاه خواهد شد به همین دلیل هم بانک مرکزی اعلام کرد که اینبار فقط ارز مسافرتی را در فرودگاه یا بانک‌های منتخب پرداخت خواهد کرد و دیگر خبری از واسطه گری صرافی‌ها نخواهد بود.