درباره یک وسوسه هزار یورویی

روزنامه هفت صبح| این اتفاق جدیدی نیست که نزدیک به روزهای عید، قیمت ارز تا حدودی بالا برود. بخشی از دلیل آن به افزایش دارایی‌های نقدی و افزایش تقاضا در بازار برمی‌گردد و دلیل دیگر آن هم به حال و هوای سفرهای نوروزی مربوط می‌شود.

حالا دولت یک تاکتیک جدید به کار برده که بتواند این جنب‌و‌جوش دلار را کنترل کند. چه تاکتیکی؟ بانک مرکزی اخیرا ارز مسافرتی خود را دو برابر کرده. موافقان استدلال می‌آورند که این سیاست هیجان بازار را کنترل می‌کند و البته مخالفان هم از آن سوی میز می‌گویند در تورم 40 درصدی این تاکتیک‌ها جوابگو نخواهد بود.

بانک مرکزی سالی یک‌بار به مسافران خارجی ارز مسافرتی می‌دهد. این رقم تا دو سال قبل 300 دلار بود، بعد به 500 یورو رسید و حالا از هفتم اسفند این عدد به هزار یورو رسیده؛ یعنی دو برابر شده است. یکی از تبعات اجتماعی این اتفاق آن است که هزینه سفر برای مسافران کشورهای اطراف بیشتر می‌شود و ممکن است تعداد مسافران امسال را هم افزایش دهد؛

اما تاثیر اقتصادی آن چیست؟ ایسنا تصمیم‌گیری دولت را اینطور جمع‌بندی کرده که اسفندماه هر سال تقاضای پول بالا می‌رود. این افزایش تقاضا در رابطه با ارز نیز اتفاق می‌افتد که منجر به افزایش قیمت آن می‌شود. درنتیجه دولت برای اینکه جلوی مراجعه مردم به بازار غیررسمی را بگیرد، ترجیح داده با قیمت مورد نظرش ارز مورد نیاز مسافران را بفروشد تا تقاضای مردم تاثیر کمتری روی نوسانات ارزی بگذارد.

شباهت دو تاکتیک فرزین 

آنهایی که مسافر کشورهای خارجی (بدون ویزا) هستند، این هزار یورو را با کارت ملی، پاسپورت و بلیت از بانک‌های مرجع و آن سوی گیت فرودگاه می‌گیرند و بقیه نیازشان را از بازار غیررسمی می‌خرند. حالا دولت میزان ارزی که خودش به مردم می‌دهد افزایش داده تا آنها حداقل برای پول کمتری به بازار غیررسمی صرافی‌ها مراجعه کنند.

برخی از افراد افزایش ارز مسافرتی را کاری شبیه به تاسیس مرکز مبادله ارز و طلای ایران می‌دانند. این مرکز ظهور کرد تا به صورت فیزیکی بازار غیررسمی ارز را کوچک کند و نوسان‌ها را اینطور کاهش دهد. اقدام اخیر بانک مرکزی یعنی دو برابر شدن سهمیه ارز مسافرتی هم در همین راستاست.

تهدیدهای پیش رو؟

این دو سیاست مشابه هم هستند، اما اتفاقا تهدیدهای مشابهی هم پیش روی خود دارند. این بار هم عوامل هیجانی برگرفته از اتفاق‌های سیاسی و اجتماعی می‌تواند انتظارات رئیس بانک مرکزی را بر هم بزند.

از آن طرف عوامل بنیادین اقتصاد مثل تورم، افزایش نقدینگی و ناترازی بودجه هم می‌تواند ارز را از رقمی که بانک مرکزی سعی در کنترل آن دارد، بیشتر کند. حالا در عید یک تهدید دیگر هم داریم: بازنشسته‌ها و کارمندان عیدی می‌گیرند و شرکت‌ها سال مالی خود را تسویه می‌کنند. درنتیحه دارایی‌های نقدی در دست مردم افزایش می‌یابد و همین باز می‌تواند بازار را دوباره تحت تاثیر قرار دهد.

چقدر به نفع ما؟ چقدر به نفع دولت؟

از اول امسال نرخ دلار در محدوده ۵۰ هزار تومان نگه داشته شده است. حامیان دولت می‌گویند که مهمترین عامل آن به عملکرد مرکز مبادله ارز و طلای ایران بر می‌گردد؛ چرا که با این کار تقاضاهای غیر رسمی از بازار کاسته شده و افراد برای نیازهای ارزی مسیر قانونی را پیش گرفتند.

برای همین هم با وجود همه موانعی که بالاتر گفته شد پیش‌بینی آنها این است که با این تاکتیک فرزین می‌تواند سرعت افزایش نرخ دلار را آرام کند. حالا این ارز مسافرتی که گفتیم تاکتیک مشابهی برای کنترل بازار در آستانه عید است، چقدر به نفع ماست و چقدر به نفع دولت؟ پیش از این در صفحه بازار نوشته بودیم: قیمت یوروی بازار آزاد با یورویی که ما آن را به‌عنوان ارز مســافرتی تهیه می‌کنیم، متفاوت است.

اگر بخواهید از صرافی عادی یورو تهیه کنید، بایــد کمی بیش از 62 هزار تومان هزینه کنید. اما وقتی اســم ارز مســافرتی به میان می‌آید، یعنی شــما می‌توانید هر یــورو را تقریبا 46هزار و هفت تومان بخرید. با این حســاب هزینه خرید هزار یورو ارز مسافرتی حدودا چهل و شش میلیون و 70 هزار تومان می‌شــود. در صورتی که اگــر می‌خواســتید ارز آزاد تهیه کنید باید بیش از 62 میلیــون تومان هزینه می‌کردید. اگر کسی بتواند ارز مسافرتی بگیرد، حدودا 16 میلیون تومان صرفه‌جویی کرده‌اید. 

مبلغ هزار یورو برای ارز مسافرتی مربوط به سفرهای هوایی برای مقاصدی است که نیازمند ویزا هستند. میزان ارزی که به سفرهای زمینی یا کشــورهای بدون ویزا تعلق می‌گیرد، تا امــروز 300 یورو بوده و فعلــا خبری در مورد افزایش این رقم منتشر نشده است. اگر ارز مسافرتی مربوط به کشورهایی که ســفر به آنها بدون ویزا انجام می‌شود یا می‌توان به آنها با اســتفاده از اتوبوس یا قطار سفر کرد، به نسبت مشابه قبل باشد، ممکن است این افراد بتوانند 600 یورو ارز مسافرتی دریافت کنند.

ارز مسافرتی جدید چقدر خرج روی دست دولت می‌گذارد؟

عید سال 1402 حدود ۳۵۰ هزار نفر از مسیر هوایی و ۸۷۰ هزار نفر از راه زمینی به کشورهای خارجی سفر کردند. این دو گروه جمعا 436 میلیون یورو خرج روی دست دولت گذاشتند.  اگر این جمعیت امسال هم از همان مسیرها از کشور خارج شوند (با فرض اینکه همه افراد ارز مسافرتی دریافت کنند و به مسافران زمینی 600 یورو پرداخته شود)، 436 میلیون یورو هزینه بیشتر روی دوش بانک مرکزی می‌گذارد. این عدد بزرگ مابه‌التفاوت تقاضایی است که اگر دولت به مردم نمی‌داد، وارد بازار غیر رسمی می‌شد و احتمالا ضربات بزرگی به نمودار وارد می‌کرد. 

استدلال موافقان این است که با این کار صف مسافران کشورهای خارجی مقابل صرافی‌های غیر مجاز کاهش می‌یابد و دیگر افزایش نرخ ارز دم عید کنترل می‌شود. یک احتمال دیگر هم وجود دارد: احتمالا دولت می‌داند همه این میزان ارز فروش نخواهد رفت. یک خانواده 3 نفره که با تورهای اقتصادی 10 میلیون تومانی به ترکیه می‌روند با غذا و گردش حدود 60 میلیون تومان برای سفر خود هزینه می‌کنند. سه هزار یورویی که برای این سه بلیت می توان خرید برابر با 140 میلیون تومان می‌شود1/5 برابر بیشتر از بودجه سفر این خانواده است. برای همین هم این نمایش ارزپاشی می تواند صرفا سیاست موقتی باشد تا تصور کمبود ارز در بازار پیش نیاید و این جو روانی قیمت غیررسمی ارز را بالا نبرد.

از هفتم تا نهم اسفند که این ارز مسافرتی ارائه شده بازار چه تغییری کرده؟ قاعدتا  نتیجه این کار را باید در هفته‌های پیش رو سنجید و سه روز اول، معیار خیلی درستی برای ارزیابی موفقیت این تصمیم نیست. به غیر از این، یکی از سایت‌های مرجع (سایت طلا) از سه اسفند به بعد دیگر به روز نشده و این مقایسه را کمی سخت‌تر هم می‌کند. عدد آخر در سایت طلا برابر هر دلار، 57 هزار و 192 تومان بوده. دیروز دلال‌ها با شور و هیجان زیاد در فضای غیر رسمی هر دلار را 58 هزار و 900 تومان می‌فروختند. 

 مدارک لازم برای دریافت ارز مسافرتی

مدارک مورد نیاز در ارائه درخواست خرید ارز متقاضیان شامل ارائه گذرنامه معتبر، بلیت مسافرت هوایی و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور است. تحویل ارز در درگاه خروجی فرودگاه‌ها به مسافران صورت می‌پذیرد و متقاضیان با ارائه مدارک مورد نیاز می‌توانند به شعب منتخب بانک‌های عامل ملی، ملت و سامان مراجعه کنند.

  بر این اساس فروش ارز به افراد با سن قانونی کمتر از ۵ سال و ایرانیان مقیم خارج از کشور مجاز نیست و فروش ارز مسافرتی حداکثر از هفت روز کاری قبل از تاریخ پرواز مندرج در بلیت مسافران امکانپذیر است. با این سازوکار امکان سوءاستفاده افراد برای سودجویی نیز وجود نخواهد داشت و ارز فقط برای نیاز واقعی مسافران پرداخت خواهد شد.