کابوس تعدیل برای مهاجران ایرانی
تعدیل نیروی گسترده در شرکت‌های تکنولوژی محور دنیا دامن ایرانی‌های جلای وطن کرده را هم‌گرفته
روزنامه هفت صبح| اگر اهل توئیتر باشید یا مرتب به شبکه اجتماعی لیکدین سر بزنید بیشتر از هر وقت دیگری به عبارت «لی‌آف» بر می‌خورید؛ عبارتی که فارسی‌اش همان تعدیل نیروی خودمان است. حالا چرا ما فارسی زبان‌ها به این عبارت زیاد بر می‌خوریم؟
چون مهاجرین فارسی زبان بسیار زیادی در توئیتر و لینکدین حضور دارند و شکایت آنها از تعدیل و بیکار شدن چند ماهی است که پرتکرارتر از همیشه شنیده می‌شود اما ماجرا چیست؟ بیایید اول چند توئیت و پست لینکدینی را با هم مرور کنیم تا بیشتر به عمق ماجرا پی ببریم:
علی بهزادیان نژاد که برنامه‌نویس و ساکن آلمان است همین دیروز نوشته: «بالاخره این شتر تعدیل (لی‌آف) در خونه ما خوابید! دوستان اگر شرکت خوبی سراغ دارید در برلین، که نیاز به یک برنامه‌نویس با سابقه مسلط به جاوا و کاتلین دارند و می‌تونید ریفر کنید، به من اطلاع بدید. اگر هم بازنشر کنید که برسه به دیگران منت گذاشتید سر من.»
کاربر دیگری به نام یاسمین نوشته: «یه روز ایمیل میدن میخوایم لی‌آف کنیم، فرداش ایمیل میدن ۵هزار نفر رو میخوایم لی‌آف کنیم، بعدش میان میگن فلان قدر نفر از آفیس شما لی‌آف می‌کنیم، بعد میگن حالا دو هفته دیگه می‌گیم کیا رو لی‌آف می‌کنیم! زجرکش می‌خوای بکنی مگه ما رو؟»
کاربر دیگری هم تجربه ترسش از تعدیل شدن را اینطور نوشته: « صبح با یه ایمیل کوبنده از رئیس کمپانی شروع شد که اوضاع فروش خرابه و هایرینگ فریز و باید مسافرت‌های غیرضروری کم بشه! تند تند ایمیل رو خوندم تا به لی‌آف برسم. چیزی توش نبود ولی خوب هنوز حالم بده! بابا من تازه اومدم اینجا، بذارید حداقل سر پوزیشن مستقر بشم، بعد لی‌آف شروع بشه.»
اما همه این اتفاق‌ها برای چیست و آیا واقعا موج بیکاری در کشورهای توسعه یافته شروع شده است؟ مراجعه به سایت Layoffs.fyi می‌تواند به ما دید درستی درباره آنچه اتفاق افتاده نشان بدهد. این سایت با رصد شرکت‌های تکنولوژی محور جزئیات تعدیل نیرو در آنها را به تفکیک شرکت و تعداد نیروهای تعدیل شده اعلام می‌کند. داده‌های این سایت از آنجا اهمیت دارد که بیشتر مهاجران سال‌های اخیر ایرانی که در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند هم در شرکت‌های تکنولوژی محور کار می‌کنند.
تعدیل نیروی 10برابری
نمودارهای سایت Layoffs.fyi به ما می‌گوید که واقعا در سال ۲۰۲۳ یک تعدیل نیروی جدی در شرکت‌های تکنولوژیک اتفاق افتاده است. برای اینکه به عمق فاجعه پی ببرید باید بدانید که در کل سال ۲۰۲۲ تعداد تعدیل نیرو در این شرکت‌ها حدود ۱۵۰ هزار نفر بود اما این رقم فقط در اولین ماه سال ۲۰۲۳ به نزدیک ۹۰ هزار نفر رسیده است.
در ماه دوم و سوم هم روی هم ۸۰ هزار نفر دیگر. این یعنی فقط در سه ماه اول سال ۲۰۲۳ بیشتر از کل سال ۲۰۲۲ تعدیل نیرو اتفاق افتاده. اوضاع در ماه‌های اخیر هم چندان بهتر نبوده و در اولین ماه سال ۲۰۲۴ یعنی ژانویه بیشتر از ۳۰ هزار نفر در این شرکت‌ها از کار بیکار شده‌اند. این در حالی است که ژانویه ۲۰۲۲ هیچ تعدیل نیرویی اتفاق نیفتاده و در فوریه فقط ۳هزار و ۶۰۰ نفر تعدیل شده‌اند
یعنی ما تقریبا با آمار ده برابر تعدیل نیرو در شرکت‌های تکنولوژی محور در کشورهای توسعه یافته طرف هستیم. بعضی‌ها می‌گویند که ماجرا زیر سر هوش مصنوعی است اما وقتی به گزارش بانک مرکزی آلمان نگاه می‌کنیم که کاهش محسوس تولید در سه ماه اول سال ۲۰۲۴ را پیش‌بینی کرده و می‌گوید که رکود دوباره‌ای در راه است می‌فهمیم که احتمالا ماجرا محدود به تاثیر هوش مصنوعی و شرکت‌های تکنولوژی محور نیست.
کرونا، جنگ و تورم
کارشناس‌های اقتصادی می‌گویند که تورم شدید بعد از کرونا و جنگ اوکراین کاری کرده که دولت‌ها به شدت منقبض شوند و انقباض اقتصادی هم رکود به همراه دارد. محمدرضا شفیعی که مهندس نرم افزار در آلمان است و مشاوره‌های مربوط به مهاجرت هم می‌دهد می‌گوید:
«شاید ایرانی‌ها با تورم ۳۰ و ۴۰ درصدی وقتی می‌شوند که مثلا تورم اسمی در اروپا به ۶ درصد رسیده خنده‌شان بگیرد اما تورم اسمی ۶ درصدی و تورم رسمی نزدیک به ۱۰ درصد در اقتصادی که سال‌ها است یا تورم زیر دو درصد داشته با به کلی تورم منفی و صفر را تجربه می‌کرده چیزی شبیه فاجعه است.
ضمن اینکه اقتصادهای پیشرفته که می‌دانند تورم چه بلایی می‌تواند بر سر کشورها بیاورد خیلی به تورم حساس هستند و بانک‌های مرکزی فورا سیاست‌های انقباضی تعریف می‌کنند و همین باعث فشار بیشتر روی کسانی می‌شود که به هر دلیل آسیب‌پذیرتر هستند مثلا مهاجران. شما وقتی شهروند آلمان هستی و تعدیل نیرو می‌شوی خیلی شرایطت با مهاجری که با ویزای کار در کشور ساکن است فرق می‌کند.
خیلی از بچه‌های ایرانی اینجا ویزای کار دارند و وقتی تعدیل می‌شوند باید فورا اطلاع بدهند و سه ماه یا نهایتا شش ماه وقت دارند که کار پیدا کنند وگرنه احتمال خیلی زیادی دارد که مجبور شوند کشور را ترک کنند. ضمن اینکه برای مهاجران که پشتوانه مالی درستی ندارند بیکاری در فقدان حمایت‌های اجتماعی که برای شهروندان عادی وجود دارد واقعا می‌تواند کمرشکن باشد پس اصلا عجیب نیست که اینطور ترس به جان ایرانی‌های مهاجرت کرده افتاده است.»
شتری که کارش حساب و کتاب ندارد
شفیعی در مورد اینکه بیشتر چه نیروهایی تعدیل می‌شوند می‌گوید: «اصلا معلوم نیست. شرایط نیروها برای وقتی است که شرکت‌ها از نیرو راضی نباشند اما وقتی پای بقای شرکت در میان است هرکسی ممکن است در لیست تعدیل باشد. ما مواردی داریم که نیروی کاری که چند هفته است جذب شرکت شده تعدیل شده همچنین نیروهای باسابقه متخصص داریم که سال‌ها از مهاجرت و اشتغالشان می‌گذرد اما تعدیل شده‌اند.
بدتر اینکه وقتی تعدیل تا این اندازه گسترده است پیدا کردن شغل هم خیلی سخت‌تر می‌شود چون تعداد کسانی که دنبال کار هستند بسیار بیشتر شده. در این شرایط نان کسانی که رزومه‌ها را ارتقا می‌دهند و شرکت‌هایی که به افراد برای پیدا کردن شغل کمک می‌کنند در روغن است چون واقعا برای بعضی‌ها تنهایی کار پیدا کردن و اپلای کردن خیلی سخت است.
خیلی‌ها می‌پرسند که مگر آنجا از نظر قانونی مجبور نیستند از مدت‌ها قبل تعدیل را خبر بدهند. جواب این است که نه اینطور نیست. همه چیز به قرارداد شما بستگی دارد. به بعضی‌ها ممکن است گفته شود که از فردا دیگر نیایید و مثلا ما به اندازه یک هفته به شما حقوق می‌دهیم به بعضی‌ها هم ممکن است یک ماه یا حتی سه ماه وقت داده شود که کار پیدا کنند بنابراین همه چیز به مذاکره فرد با شرکت و قراردادش دارد.»
او ادامه می‌دهد: «ما در این شرایط به بچه‌ها می‌گوییم که سعی کنند با شرکت مذاکره کنند تا یک توصیه نامه خوب بگیرند یا حتی مشغول به کار نگه داشته شوند تا بتوانند در حالی که هنوز مشغول هستند دنبال کار بگردند چون این موضوع روی کار پیدا کردنشان تاثیر دارد.»
