قلب تپنده فرهنگ و تاریخ پایتخت

هفت صبح| منطقه هفت تهران، یکی از مناطق مرکزی پایتخت است. براساس اسناد تاریخی در دوره‌های آقا محمدخان قاجار و فتحعلی‌شاه منطقه هفت از جمله مناطقی بود که تحولات اساسی را پشت سر گذاشت که می‌توان از نمونه‌های آن به احداث باغ صبا در این منطقه اشاره کرد. در دوره محمدشاه بود که اعیان با پیروی از شاه اقدام به احداث باغ‌های تفریحی در این منطقه کردند. به عنوان مثال میرزا آقاسی صدراعظم محمدشاه قاجار در محدوده بسیار بزرگی دربرگیرنده یوسف‌آباد و داودیه باغ‌هایی را ایجاد کرد که با توجه به وجود این مجموعه در تهران قدیم این منطقه عباس‌آباد نامیده شد.

پس از آن در زمان ناصرالدین شاه عمارت و باغ عشرت‌آباد یعنی محدوده میدان سپاه کنونی بنا نهاده شد. در حال حاضر محله کنونی امجدیه از باغ‌ها و تفرجگاه‌های معروف عهد ناصری به‌شمار می‌رفته است. این منطقه نیز مانند دیگر مناطق و محلات تهران در گذر ایام تغییرات مستمری را تجربه کرده است.

منطقه هفت از شرق با خیابان مجیدیه و سبلان و از شمال با بزرگراه رسالت هم مرز است. از جنوب به خیابان انقلاب و دماوند و از غرب به بزرگراه مدرس و خیابان شهید آیت‌الله مفتح محدود می‌شود. آن‌چه به اهمیت منطقه هفت می‌افزاید؛ احاطه شدن آن در شبکه بزرگراهی تهران و عبور بزرگراه‌های مهم شهر از آن است. علاوه بر آن وجود مصلای بزرگ تهران که نماد فعالیت‌های فرهنگی و ملی کشور است در این منطقه حائز اهمیت می‌باشد.

از محلات مشهور این منطقه می‌توان به سیدخندان، بهار، گرگان، نظام آباد، عباس‌آباد، عشرت آباد و اندیشه اشاره کرد. این منطقه به دلیل مرکزیت دارای مراکز دیدنی بسیاری هم هست که می‌تواند برای گردشگران جذاب باشد. باغ موزه قصر، موزه رضا عباسی، آسمان‌نمای تهران، عمارت کلاه فرنگی وعکاسخانه‌ شهر از جمله موزه‌های فعال منطقه هفت‌ می‌باشند. علاوه بر همه این‌ها به علت سکونت هموطنان مسیحی در این منطقه، کلیساهای وارطان مقدس، حضرت مریم و نیکلای مقدس نیز در این منطقه وجود دارند.

یک:   مسجد و مدرسه مشیرالسلطنه یا مسجد ساعت، که تاریخ آن به اوایل قرن چهاردهم هجری قمری برمی‌گردد، با رواق، صحن، گنبد و پوشش کاشی کاری زیبا، جذابیت خاصی دارد. به دلیل بنا شدن اولین برج ساعت در این مسجد، به مسجد ساعت نیز معروف است.

دو:  باغ موزه قصر. این مکان در زمان‌های دور، قصری باشکوه بود که فتحعلی شاه قاجار آن را بنا کرد. فتحعلی شاه قاجار دستور ساخت قصری زیبا بالای یک تپه را داد که چهار برج مراقبت در اطراف، نهر آبی روان، عمارت و حوض و فواره داشت و تفرجگاه شاهی بود.

به مرور زمان در دوره ناصرالدین‌شاه این مکان کم‌کم به قلعه‌ای نظامی تبدیل شد، سپس در دوره محمدعلی شاه و جریان مشروطه، این کاربری تقویت شد. در ادامه نخستین زندانیان بعد از کودتای اسفند ۱۲۹۹ خورشیدی به این مکان منتقل شدند.

با روی‌کارآمدن حکومت پهلوی، رضاشاه دستور تخریب و بازسازی کامل زندان قصر را صادر کرد و ماموریت ساخت اولین زندان مدرن ایرانی در سال ۱۳۰۷ به مارکوف روسی رسید. ساخت این زندان با گنجایش ۸۰۰ نفر زندانی در ۱۹۰ اتاق که برخی انفرادی و چندتایی از آن‌ها گروهی بودند، به پایان رسید.

موزه قصر به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تهران در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۶۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید تا برای همیشه برگی از دفتر خاطرات ایران را برای آیندگان به نمایش بگذارد.

سه: عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد در شرق تهران کنونی و شمال شرقی تهران قدیم بیرون از دروازه شمیران بین نگارستان (میدان بهارستان) و قصر قاجار (زندان قصر) جای داشت و در سال ۱۲۹۱ قمری (1874 میلادی) به فرمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این عمارت در میان باغ عشرت‌آباد قرار داشت که کاخ‌ها و کوشک‌های پهناور و بزرگ داشت.

در میانه باغ، حوض و چشمه و فواره‌های گوناگونی وجود داشت و دور تا دور این حوض بزرگ، نزدیک به سی خانه کوچک دو اتاقه به شکل نیم دایره ساخته شده بود که در و پنجره  چوبی آن‌ها به سوی مرکز حوض باز می‌شد و در هر یک از آن‌ها یکی از زنان شاه زندگی می‌کردند. این باغ بیشتر مکان برگزاری مراسم عروسی و تفریحات شاه بود و در آن ساختمان کلاه‌فرنگی، به صورت برج چهار طبقه ساخته شده بود که پوشش سقف طبقه چهارم از شیروانی و طبقه سوم آن دارای شاه‌نشین با آینه کاری و مقرنس بود.

پس از سرنگونی دودمان قاجار این باغ و کاخ همراه با خانه‌های دور حوض برای کاربری پادگانی به شهربانی واگذار شد و از آن رو آن را پادگان «شهربانی» یا «عشرت‌آباد» نامیدند. این بنا در سال ۱۳۴۶ در سیاهه آثار ملی ثبت شد.

چهار: موزه تصویرخانه، موزه عکسخانه و یا تصویرخانه شهر، یکی از موزه‌های استان تهران در ممنطقه‌هفت است که با موضوع تخصصی جالبی یعنی تاریخ عکاسی ایران، گنجینه‌ای از عکس و دیگر میراث تصویری عکاسی مانند کارت پستال، نگاتیوهای شیشه‌ای و … و همینطور دوربین‌‌ها و سایر ادوات عکاسی، میزبان علاقه‌مندان است.

پنج:   زورخانه – باغ موزه قصر یکی از زورخانه‌های تازه ساز شهر تهران است که در زندان تاریخی (قصر) ساخته شده است. باغ‌موزه قصر، که سابقا زندان قصر نامیده می‌شد، اولین زندان متمرکز تهران بود، اما اکنون زندان تعطیل شده و تحت عنوان باغ موزه قصر در خیابان پلیس به عنوان یکی از مراکز فرهنگی، تاریخی و هنری کشور مورد استفاده علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

شش: تالار هنر تهران، سال‌ها پیش برای اجرای باله بنا شد، اما محل اجرای تئاتر سنتی و سیاه بازی گردید. این بنا در سال‌های اخیر به کانون نمایش‌های عروسکی، تئاتر کودک و …اختصاص پیدا کرده است.

هفت: بنیاد امیرکبیر در منطقه هفت تهران موسسه‌ای فرهنگی است که به دست زنده یاد دکتر حسن حبیبی به ثبت رسیده است. همچنین این موسسه مجموعه‌ای از کتابخانه کم نظیر آن مرحوم و گنجینه اهدایی دکتر حبیبی را در خود جای داده است.

هشت: مجموعه فرهنگی هنری تهران یا سینما ایران در خیابان شریعتی تهران، مجموعه‌ای خصوصی است که با سابقه‌ای حدود 60 سال شامل چهار سالن سینما (سبز، آبی، قرمز و بنفش)، یک سالن تئاتر، یک سالن مرکز همایش‌ها (پاتوق فرهنگی) و همچنین مرکز آموزش می‌باشد که فضای خوبی برای علاقه‌مندان ایجاد کرده است.

9 : فرهنگسرای اندیشه، در داخل بوستان اندیشه قرار داشته و شامل سالن سینما چند منظوره کتابخانه عمومی، دارالقرآن، رستوران و… می‌باشد.

10: سینما سروش در منطقه هفت تهران از سینماهای قدیمی تهران می‌باشد که در روز ۲۴ مهر ۱۳۳۵، با اکران فیلم بندباز افتتاح گردید. این سینما به وسیله حیدر غیایی استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران طراحی شده بود. در واقع سینماهای زنجیره‌ای مولن‌روژ شامل هشت سینما می‌شد که برادران اخوان آنها را در سال ۱۳۳۴ دایر کردند. از جمله این سینماها می‌توان به سینماهای مهتاب، برلیان، زهره، کریستال و مولن‌روژ اشاره کرد که فیلم‌های کمپانی پارامونت و یونایتد آرتیستز را به کشور وارد و به صورت غیر دوبله به تماشاگران نمایش می‌داد.

11:  سینما صحرا یکی دیگر از سینماهای این منطقه از تهران است که در سال 1345 با نام قبلی سینما ریولی توسط شرکا آقایان خلیل جلیل زاده، علی مزین فر و حسین کیایی احداث و با اکران کتاب آفرینش افتتاح گردید. این سینما بیش از ۱۰۵۰ متر مربع مساحت داشته و با زیر بنای ۲۶۰۰ متر مربع و ظرفیت ۱۱۰۰ صندلی از جمله بزرگترین سینماهای خاورمیانه قبل از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ محسوب می‌شد. گفته می‌شود که معماری سینما صحرا الهام گرفته از سازه یک سینما به نام ریولی که در سال ۱۹۲۲ در آمریکا ساخته شده، می‌باشد.