«پتانک» ورزش تازه محبوب شده‌ای برای همه ایرانی‌ها
این ورزش به‌خصوص نزد شهروندانی که به هر دلیل توانایی و بنیه جسمانی مثل دیگران را ندارند، محبوبیت خاصی دارد
هفت صبح، مینا هرمزی| تصور کنید در یک عصر دلنشین، چند نفر دور هم جمع شدید روی یک زمین خاکی یا شنی. یکی یک توپ کوچک و بامزه به اسم «ژاک» (یعنی همان توپ هدف) را پرت می‌کند جلو. حالا همه بازیکن‌ها باید توپ‌های فلزی خودشان که به آنها «بول» می‌گویند را طوری پرتاب کنند که تا جایی که می‌شود به ژاک نزدیکتر بشود.
حالا جذابیت ماجرا اینجاست که می‌توانید خیلی ظریف توپتان را بچرخانید و درست کنار ژاک بنشانید و یا شیطنت کنید و توپ حریفتان را با یک ضربه قشنگ بزنید و دورش کنید! این یک بازی نوبتی است و آخر هر دور، هر بازیکنی که توپ‌هایش از حریف به ژاک نزدیکتر باشد، امتیاز می‌گیرد. بازی همین‌طور ادامه پیدا می‌کند تا یکی از تیم‌ها به عدد جادویی ۱۳ امتیاز برسد.
اینها بخش‌هایی از بازی جذابی هستند که گرچه در دنیا سابقه یک قرنی دارد اما در کشور ما ورزشی تقریبا نوپا محسوب می‌شود. ورزشی به نام بازی «پتانک». حالا چرا پتانک دوست‌داشتنی است؟ زیرا هیچ سن و سالی مانع از انجام آن نیست؛ از بچه تا افراد پیر می‌توانند بازی کنند و خیلی راحت هم در وسط یک پارک یا در حیاط خاکی بازی کنید، هم رقابتی است هم پر از خنده و شوخی با جمع‌های دوستانه.
تاریخچه بازی پتانک
بازی پتانک یک داستان بامزه هم پشت پیدایشش دارد؛ حدود ۱۰۰سال پیش در جنوب فرانسه (شهر کوچک لاسیوتا در منطقه پرووانس)، مردم یک بازی قدیمی به اسم «ژولیونِه» انجام می‌دادند که در آن بازی باید همراه با توپ‌های فلزی می‌دویدند و پس از طی کردن چند قدم پر شتاب آن را پرتاب می‌کردند تا به توپ هدف نزدیک بشود.
با این حال، یکی از بازیکن‌ها که از ناحیه پاها دچار مشکل بود و نمی‌توانست بدود، ناراحت بود که نمی‌تواند مثل بقیه بازی کند. دوستانش برای اینکه او هم بتواند بازی کند، بازی را ساده‌تر کردند که دیگر لازم نیست بازیکن بدود، بلکه فقط باید پاها را ثابت در یک دایره بگذارد و از همانجا توپش را پرتاب کند. از همین‌جا اسمش شد پتانک یعنی «پاهای کاشته‌شده» یا «پاها ثابت».
این تغییر باعث شد تا بسیاری از افرادی که دچار ضعف جسمی بودند و نمی‌توانستند زیاد بدوند یا ورزش سنگین انجام دهند، به این بازی یا ورزش روی آورند. کم‌کم این سبک ساده و دوستانه، خودش یک ورزش مستقل شد و به سرعت در فرانسه و بعدش در کل دنیا پخش شد.
وضعیت بازی پتانک
وضعیت بازی پتانک در حال حاضر در ایران و جهان نسبتا خوب و در حال گسترش هم از نظر شرکت‌کننده‌ها و هم از نظر رقابت‌های رسمی است.در فدراسیون بین‌المللی پتانک (FIPJP) حدود ۹۰ کشور عضویت دارند و صدها هزار بازیکن دارد. بازیکنانی که اکثر آنها را همان شهروندانی تشکیل می‌دهند که قادر نیستند به ورزش‌های سنگین بپردازند، گرچه جذابیت این بازی به حدی است که بسیاری از شهروندان و حتی ورزشکاران دیگر رشته‌ها نیز به سمت آن متمایل شده‌اند. مسابقات جهانی پتانک هر دو سال برگزار می‌شود و شامل بخش‌هایی برای مردان، زنان و جوانان است. کشورهای مختلفی در آسیا، آفریقا، اروپا و کشورهای فرانسوی زبان از این بازی استقبال خوبی کردند.
پتانک در ایران
در ایران هم این بازی سازمان و فدراسیون مخصوص به خودش را دارد که در همدان مستقر است. در سال ۲۰۲۵، شانزدهمین دوره مسابقات ملی پتانک و بولز ایران برگزار شد که برای انتخاب تیم‌های ملی مردان، زنان و جوانان بوده است. در این رقابت‌ها از ۲۳ استان شرکت داشته‌اند و مدال‌آوران از ۹ استان در ۶ رشته رقابتی مختلف بوده‌اند؛ این نشان می‌دهد این بازی در استان‌های متنوع گسترش پیدا کرده است.
البته فدراسیون ایران دارد تلاش می‌کند که امکانات و ساختار را برای برگزاری مسابقات بهتر فراهم کند. محل برگزاری‌های ملی معمولا در تهران یا مجموعه‌های بزرگ ورزشی مثل آزادی است. ضمن آنکه انجمن بیماری‌های خاص نیز نقش موثری در توسعه این ورزش داشته و دارد و بسیاری از اعضای این انجمن، هم اینک جزو نام‌آوران این ورزش در کشور و حتی در عرصه بین‌المللی هستند.
چالش‌ها و نقاط قوت
البته این بازی نقاط قوت و چالش‌هایی هم دارد، از نقاط قوت آن می‌توان به جذابیت اجتماعی زیاد، کم هزینه بودن، عدم نیاز به فضای پیچیده است که سنین مختلف را هم دربر می‌گیرد. در ایران هم زیرساخت‌ها کم‌کم در حال افزایش است و حضور در رقابت‌های بین‌المللی و اعزام تیم‌ها در سطح آسیا و جهان بیشتر می‌شود.
اما هنوز هم زیر ساخت‌های ضعیف از مهمترین چالش‌های این بخش است. برای مثال تعداد باشگاه‌ها، زمین‌های استاندارد و تجهیزات کامل در همه استان‌ها به اندازه کافی نیست. از سویی این ورزش هنوز در کشور ما آنگونه که باید و شاید شناخته شده نیست و ممکن است؛ بسیاری از مردم هنوز اسمش را هم نشنیده باشند و دقیق ندانند چگونه و کجا می‌شود این ورزش و بازی را انجام داد.
در رینگ فقط توپ در دست و توپ هدف مهم است
سعید پازوکی به عنوان یکی از بازیکنان قدیمی پتانک در ایران به «هفت‌صبح» می‌گوید: پتانک از زمان چارلی چاپلین در دنیا بازی می‌شود. این بازی به گونه‌ای است که هر نفر، 3 توپ به اندازه توپ‌های بیلیارد به وزن 700 گرم دارد. این بازی همچنین، یک توپ به نام جک یا هدف دارد که به اندازه توپ فوتبال دستی؛ ولی چوبی است و بازیکن این توپ را از داخل رینگ به مقدار 6 تا 10 متر در فاصله مشخص پرتاب می‌کند و بعد توپی که در دست دارد را به سمت توپ هدف پرتاب می‌کند و از رینگ بیرون می‌آید.
پس از وی بازیکن بعدی وارد رینگ می‌شود و باید توپ در دست را نزدیکتر از نفر قبلی به نقطه هدف پرتاب کند. به گفته پازوکی این بازی انفرادی، دونفره، 4 نفره و 6 نفره است. در بازی تک و دو نفره هر بازیکن 3 توپ در دست دارند اما در 3 نفره هر بازیکن دو عدد توپ دارد که در مجموع باید 6 عدد توپ از هر تیم وسط باشد.
این بازیکن با سابقه می‌افزاید: پتانک بازی همه اقشار است که از یک بچه 8 ساله تا 90 سال می‌توانند آن را بازی کنند و محدودیتی ندارد. حتی می‌توان گفت که این بازی یک بازی خانوادگی است که همه اعضای خانواده چه مرد و زن می‌توانند در کنار هم بازی کنند. این ورزش کاملا مبتنی بر تمرکز است. بازیکن در رینگ فقط به دو چیز فکر می‌کند، توپی که در دست دارد و توپ هدف. بنابراین به حواس بسیار جمعی نیاز دارد.
وی با ذکر اینکه این ورزش به گونه‌ای است که بسیاری از افرادی که بنیه قوی ندارند یا از یک بیماری خاصی رنج می‌برند هم می‌توانند در آن شرکت داشته باشند می‌گوید: این بازی به من کمک می‌کند تا تمرکز بهتر و بیشتری داشته باشم. ضمن آنکه همه اقشار جامعه اعم از افراد سالم و افرادی که با بیماری‌های خاص دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند در کنار یکدیگر، به این ورزش بپردازند.
این ورزش انجمنی هم دارد و زیر مجموعه بولینگ و بیلیارد است و اعضای منتخب تیم ملی کشور نیز به مسابقات بین‌المللی اعزام می‌شوند. اما در مبحث بیماری‌های خاص متاسفانه فقط افراد با پیوند اعضا می‌توانند در مسابقات جهانی بازی کنند و بیماری‌های دیگر پشتیبانی نمی‌شود. البته این موضوع نه فقط در ایران بلکه در دنیا به اینگونه است.
این بازیکن، با بیان اینکه پیشنهاد من این است که آموزش پتانک از مدارس آغاز شود، اشاره‌ای هم به هزینه‌های این ورزش می‌کند و تصریح می‌کند: هزینه‌های پتانک مختص باشگاه و توپ آن است. چون گوی‌های آن، توپ‌های اصل فرانسوی گرانی است که قیمت آنها از 20 میلیون تومان به بالاست که آنهم به دلیل بالا رفتن قیمت دلار است وگرنه قیمت جهانی آن زیاد نیست. اما برای آموزش، می‌توان از توپ‌های چینی با قیمت هر 3 عدد 3 میلیون تومان استفاده کرد.
پازوکی در پایان متذکر می‌شود: افرادی که این بازی را انجام می‌دهند قطعا در روحیه‌شان تاثیر مثبت می‌گذارد و اعتماد به نفسشان را بالا می‌برد. اصلا زندگی‌شان را تغییر می‌دهد. به آدم احساس سرزندگی می‌دهد. مسلم است که انجام آن می‌تواند نقش موثرتری را درتغییر روحیه بیماران خاصی که آن را بازی می‌کنند خواهد داشت. شما می‌توانید با کمترین هزینه و در فضایی که ویژگی خاصی لازم ندارد، این ورزش را به همراه دوستانتان انجام دهید و با روحیه‌ای مضاعف روزهایتان را سپری کنید.
اما در یک چشم‌انداز کلی پتانک ورزشی است محبوب اما نه چندان شناخته شده در ایران. ورزشی که شاید در آینده نزدیک به اندازه فوتبال یا بسکتبال محبوب نشود، اما می‌تواند مثل شطرنج یا بدمینتون یک ورزش همگانی، کم‌هزینه و بین‌المللی باقی بماند.
