فیلتر واتساپ و کندی اینترنت
ضعف زیرساخت‌ها؛ پاشنه آشیل امنیت سایبری ایران
هفت صبح، حمیدرضا خالدی| در روزهایی که جنگ‌ها دیگر فقط در خاکریزها و با غرش تانک‌ها تعریف نمی‌شوند، میدان نبرد به دنیای نامرئی سایبر کوچ کرده است؛ جایی که هکرها و نظامیان شانه‌به‌شانه پیش می‌روند و سرنوشت ملت‌ها را نه فقط در جبهه‌های نظامی، بلکه در شبکه‌های دیجیتال رقم می‌زنند.
روزنامه «هفت‌صبح» در گفت‌وگویی صمیمی و روشنگر با کیوان نقره‌کار، کارشناس باسابقه فناوری اطلاعات، به قلب این جنگ مدرن سرک کشیده است. او با زبانی ساده و صمیمی، از پیچیدگی‌های حملات سایبری می‌گوید؛ حملاتی که از جاسوسی ساده در گوشی‌هایمان شروع می‌شود و تا نفوذ به سیستم‌های حساس نظامی و مالی یک کشور پیش می‌رود. نقره‌کار از پشت پرده محدودیت‌های اینترنتی حرف می‌زند؛ از فیلتر واتساپ و کاهش سرعت اینترنت که این روزها زندگی ما را مختل کرده‌اند.
اما آیا این اقدامات واقعا می‌توانند سپری محکم برابر جاسوسی‌های پیشرفته دشمن باشند؟ او با نگاهی کارشناسی و بدون تعارف، ضعف‌های زیرساختی ایران، از تجهیزات فرسوده تا کمبود متخصصان کارآزموده را واکاوی می‌کند و توضیح می‌دهد چرا محدود کردن اینترنت به‌تنهایی نمی‌تواند ما را در این جنگ نامتقارن پیروز کند.
دشمنان سال‌هاست نقاط ضعف ما را نشانه رفته‌اند و حملاتی مثل هک سامانه‌های بانکی یا پمپ‌بنزین‌ها، نتیجه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت آنهاست. اگر کنجکاوید بدانید چگونه می‌توانیم در برابر این تهدیدات پنهان اما قدرتمند ایستادگی کنیم و چرا آموزش، زیرساخت‌های مدرن و نیروی انسانی متخصص کلید این پیروزی‌اند، این گزارش را از دست ندهید.
جاسوسی از موبایل تا سیستم‌های بانکی
این گفت‌وگو در بحبوحه جنگ اخیر ایران و اسرائیل انجام شد که بار دیگر نشان داد جنگ‌های امروزی از نبردهای سنتی به حملات موشکی، هوایی و به‌ویژه سایبری تغییر شکل داده‌اند. حملات سایبری که از جاسوسی ساده از طریق موبایل و کامپیوتر شهروندان شروع می‌شود و تا هک سیستم‌های حساس نظامی، مالی و اطلاعاتی پیش می‌رود، نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت جنگ‌ها دارند.
نقره‌کار در پاسخ به این پرسش که آیا محدودیت‌هایی مثل فیلتر واتساپ یا کاهش سرعت اینترنت می‌تواند از جاسوسی سایبری یا هدف قرار گرفتن نقاط حساس جلوگیری کند، توضیح داد که این اقدامات به‌تنهایی کافی نیستند. او گفت: «نمی‌توان گفت محدود کردن دسترسی کاربران به اینترنت یا فیلتر اپلیکیشن‌هایی مثل واتساپ، ضریب امنیت سایبری را به‌طور کامل بالا می‌برد.
امنیت سایبری به عوامل متعددی وابسته است که باید لایه‌لایه بررسی شوند.» او به مشکلات زیرساختی اشاره کرده و معتقد است به دلیل تحریم‌ها، ایران نتوانسته تجهیزات پیشرفته و امن سایبری را تامین کند. بسیاری از دستگاه‌ها یا فرسوده‌اند یا به‌روز نشده‌اند و گاهی از شرکت‌هایی خریداری شده‌اند که از نظر امنیتی چندان قابل اعتماد نیستند. این ضعف زیرساختی، یکی از موانع اصلی در ایجاد سپری قوی در برابر حملات سایبری است.
نرم‌افزارهای غیربومی؛ مهاجرت نخبگان
موضوع بعدی که نقره‌کار به آن پرداخت، نرم‌افزارها بود. او توضیح داد که بسیاری از نرم‌افزارهای مورد استفاده در ایران بومی نیستند و به‌روزرسانی‌های امنیتی لازم را دریافت نمی‌کنند. حتی نرم‌افزارهای امنیتی که برای حفاظت از سیستم‌ها استفاده می‌شوند، گاهی خودشان می‌توانند منشا نشت اطلاعات باشند.
این مسئله باعث می‌شود که اتکا به نرم‌افزارهای خارجی، به‌ویژه در شرایط جنگی، ریسک بالایی داشته باشد.در لایه بعدی، نقره‌کار به نقش کاربران اشاره کرد. او معتقد است که چه کاربران عادی و چه سازمان‌ها، آموزش کافی برای استفاده امن از اینترنت ندیده‌اند. این ناآگاهی باعث می‌شود که بسیاری از افراد به‌راحتی در دام تله‌های سایبری مثل فیشینگ یا مهندسی اجتماعی بیفتند که برای جاسوسی یا کلاهبرداری طراحی شده‌اند.
او تاکید کرد: «فقط محدود کردن دسترسی کاربران، نمی‌تواند جلوی نشت اطلاعات یا برتری دشمن در جنگ سایبری را بگیرد.»نقره‌کار همچنین به کمبود نیروی متخصص کارآزموده در حوزه امنیت سایبری اشاره کرد. او گفت: «با وجود تلاش‌های زیاد، ما نتوانسته‌ایم به اندازه کافی متخصص تربیت کنیم. این مشکل به دو دلیل است: اول اینکه نیاز به فناوری‌های امنیتی روزبه‌روز در زندگی و کسب‌وکارها بیشتر می‌شود و دوم، مهاجرت نخبگان فناوری که باعث کمبود نیروی انسانی متخصص شده است.»
اینترنت ملی یا بین‌المللی؛ اصلا چرا واتساپ؟
درباره جایگزینی اینترنت ملی با اینترنت جهانی، نقره‌کار معتقد است که این اقدام نمی‌تواند به‌طور کامل از نفوذ سایبری دشمن جلوگیری کند. او گفت: «حتی ممکن است اینترنت ملی، اگر به‌درستی مدیریت نشود، خود به عاملی برای نشت اطلاعات تبدیل شود.»
او همچنین به این نکته اشاره کرد که اپلیکیشن‌هایی مثل واتساپ، اگرچه می‌توانند برای جاسوسی استفاده شوند، اما در برابر نرم‌افزارهای پیشرفته جاسوسی امروزی، چندان نقش کلیدی ندارند. به گفته او، دشمنان از سال‌ها پیش نقاط ضعف سایبری ایران را شناسایی کرده‌اند و حملاتی مثل هک سامانه‌های بانکی یا پمپ‌بنزین‌ها، نتیجه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت آنهاست و استفاده از اپلیکیشن‌هایی مثل واتساپ چندان تاثیری در جلوگیری از جاسوسی دشمن ندارد. نقره‌کار با تاکید بر اهمیت جنگ‌های سایبری در دنیای امروز، گفت: «قدرت یک کشور در دنیای کنونی به توانایی‌اش در عملیات روانی و جنگ‌های سایبری بستگی دارد.
این جنگ‌ها هم ارزان‌ترند و هم تاثیرگذارتر.» او مثال آورد که کشورهایی مثل آمریکا و روسیه بارها زیرساخت‌های سایبری یکدیگر را هک می‌کنند، اما این حملات به جنگ نظامی منجر نمی‌شود و حتی مقاماتشان با هم دیدارهای دوستانه دارند.
کاهش سرعت اینترنت راه‌حل نیست
او در پاسخ به این نگرانی که صحبت‌هایش ممکن است به سیاه‌نمایی تعبیر شود، گفت: «این بحث‌ها کارشناسی است و هدفش قوی‌تر کردن کشور است. ما هم مثل هر ایرانی، حملات دشمن را محکوم می‌کنیم، اما مواجهه با واقعیت‌ها به ما کمک می‌کند تا خودمان را تقویت کنیم.»
او افزود که برای سنجش توان سایبری یک کشور، باید دید آیا می‌تواند در برابر حملات قوی سایبری مقاومت کند یا خیر. نقره‌کار درباره کاهش سرعت اینترنت توضیح داد که این اقدام شاید برای محدود کردن تبادل اطلاعات حساس مثل تصاویر و ویدیوهای جنگی انجام شده باشد، اما به‌تنهایی نمی‌تواند جلوی جاسوسی سایبری را بگیرد. او گفت: «جنگ‌های سایبری امروز بسیار پیچیده‌اند و کاهش سرعت اینترنت، راه‌حل کاملی نیست.»
او به تفاوت ایران با کشورهای دیگر اشاره کرد که در آنها پلتفرم‌های خصوصی مثل فیسبوک مستقل از دولت عمل می‌کنند و محدودیت‌های اینترنتی، کل فضای مجازی را فلج نمی‌کند. اما در ایران، به دلیل وابستگی بسیاری از پلتفرم‌ها به دولت و فیلترینگ گسترده، کاهش سرعت اینترنت به اختلال کامل در فضای مجازی منجر می‌شود که آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی زیادی به دنبال دارد.
در پایان، نقره‌کار راهکارهایی برای بهبود امنیت سایبری پیشنهاد داد. او تاکید کرد که باید تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به‌روز و امن تهیه شود، متخصصان بیشتری تربیت شوند و آموزش عمومی در حوزه سواد سایبری از سنین پایین آغاز شود. او گفت: «این کار باید با تقویت زیرساخت‌های سایبری همراه باشد تا کشور برابر حملات سایبری ایمن‌تر شود.»
امنیت سایبری فراتر از محدودیت‌های ساده مثل فیلترینگ یا کاهش سرعت اینترنت است و نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، زیرساخت‌های قوی و آموزش همگانی است تا ایران در جنگ‌های سایبری آینده قدرتمندتر عمل کند.
