تهران در حال فرو رفتن است | جنوب غرب تهران در معرض خطر جدی
سالانه تا ۳۱ سانتی‌متر فرو نشست؛ خطر پنهان زیر پای پایتخت‌نشینان
هفت صبح| درست زیر پای تهران، فاجعه‌ای آرام و بی‌صدا در حال وقوع است. پدیده‌ای به نام فرونشست زمین که شاید به چشم نیاید، اما تهدیدی واقعی برای زیرساخت‌های حیاتی و زندگی میلیون‌ها نفر در پایتخت است. آمارهای رسمی و کارشناسی نشان می‌دهد برخی مناطق تهران سالانه بیش از ۳۰ سانتی‌متر فرونشست دارند. رقمی هشداردهنده که نه‌تنها از میانگین جهانی فاصله دارد، بلکه آینده شهر را به‌طور جدی تهدید می‌کند.
جنوب غرب تهران در معرض خطر جدی
بر اساس اعلام سازمان نقشه‌برداری کشور، میزان فرونشست زمین در جنوب غربی تهران به ۳۱ سانتی‌متر در سال رسیده است. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران، این رقم را یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و ایمنی در پایتخت می‌داند؛ آن هم در شهری با خطوط گسترده مترو، بزرگراه‌های شلوغ و تردد روزانه ۲۰ میلیون نفر.
مناطق بحرانی؛ ۱۷، ۱۸ و ۱۹
علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه و مسکن، هشدار می‌دهد: مناطق ۱۷ و ۱۹ تهران به‌طور کامل در پهنه فرونشست قرار دارند. در منطقه ۱۸ نیز نرخ فرونشست در دو سال گذشته سه‌برابر شده و اکنون به ۲۱ سانتی‌متر رسیده است. علت اصلی این پدیده، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است، به‌ویژه در مناطق دارای جمعیت بالا یا شبکه‌های گسترده فضای سبز.
برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی
استاندار تهران، محمدصادق معتمدیان، علت اصلی این پدیده را «برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی» می‌داند. در شرایطی که میانگین فرونشست جهانی حدود ۲ سانتی‌متر است، در تهران این عدد به ۱۲ تا ۲۵ سانتی‌متر و حتی بیشتر می‌رسد. برداشت‌های غیرمجاز، حفر چاه‌های متعدد، کمبود بارندگی و خشکسالی‌های پیاپی وضعیت را بحرانی کرده‌اند.
فرونشست، تهدیدی برای خطوط مترو و بزرگراه‌ها
با توجه به وجود خطوط مترو، تونل‌های شهری، تقاطع‌های غیرهمسطح و ساختمان‌های سنگین، حتی کوچک‌ترین تغییر در بستر زمین می‌تواند منجر به خساراتی جبران‌ناپذیر شود. حالا دیگر این فقط یک هشدار محیط‌زیستی نیست، بلکه یک تهدید برای امنیت عمومی، حمل‌ونقل شهری و زیرساخت‌های پایتخت است.
۱۴ شهر در خطر
بر اساس اعلام مرکز تحقیقات مسکن، ۱۴ شهر در محدوده استان تهران در خطر فرونشست قرار دارند. این موضوع دیگر تنها مربوط به مناطق جنوبی پایتخت نیست. به تدریج پهنه فرونشست در حال گسترش به سایر نقاط است و ناپایداری زمین می‌تواند به بحران‌هایی مانند ترک‌خوردگی ساختمان‌ها، آسیب به لوله‌های گاز و آب و حتی افزایش خطر زلزله دامن بزند.
راهکارها چه بوده‌اند؟
برخی مسئولان شهری از تشکیل کارگروه‌های تخصصی و تصویب طرح‌هایی برای مقابله با فرونشست در مجلس خبر داده‌اند. حجت‌الاسلام سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر، می‌گوید: طرحی در شورای عالی استان‌ها تصویب و در مجلس اعلام وصول شده که هدف آن قانون‌گذاری اختصاصی درباره فرونشست است. همچنین کارگروه ملی مقابله با فرونشست تهران تشکیل شده و قرار است در هر استان ردیف بودجه مستقل برای مقابله با این پدیده در نظر گرفته شود.
استفاده از پساب برای فضای سبز
یکی از اقدامات عملی برای کاهش فشار بر سفره‌های زیرزمینی، استفاده از پساب در آبیاری فضای سبز تهران است. میزان استفاده از پساب در تهران از ۷.۵ میلیون مترمکعب در سال به ۲۲ میلیون رسیده و هدف این است که تا سال ۱۴۱۰ این مقدار به ۱۱۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد.
اقدامی که در صورت استمرار می‌تواند بخشی از بار مصرف آب خام را کاهش دهد. مسئولان شهری و پژوهشگران تأکید دارند که در حال حاضر قانون جامعی برای مقابله با فرونشست وجود ندارد. اقدامات پراکنده، طرح‌های غیرمنسجم و نبود ضمانت اجرایی کافی باعث شده تا این پدیده هر سال شدیدتر شود. اکنون انتظار می‌رود مجلس با تصویب یک قانون جامع و تأمین منابع مالی لازم، مقابله با فرونشست را از حالت هشدار خارج کرده و وارد فاز اجرایی و جدی کند.
فرونشست زمین، دشمنی خاموش اما فعال در زیر پوست تهران است. تهدیدی که با شتابی نگران‌کننده در حال گسترش است و زندگی میلیون‌ها شهروند را نشانه گرفته. اگر همین حالا برای کاهش مصرف آب، اصلاح سیاست‌های برداشت، تقویت نظارت بر چاه‌ها و تأمین بودجه برای ترمیم زیرساخت‌ها چاره‌ای اندیشیده نشود، ممکن است پایتخت‌نشینان فردا روی زمین سست، اما درگیر فاجعه‌ای عمیق‌تر از امروز زندگی کنند.
