کابوس خرداد | گلایه‌هایی که دوباره تکرار شدند
خانواده‌ها فشار روانی زیادی را همراه با دانش‌آموزان تجربه کردند و از بی‌توجهی مسئولان گلایه دارند
هفت صبح، لیلا مهداد| سایه سنگین امتحانات نهایی خرداد 1404 بر فراز سر دانش‌آموزانِ پایه دوازدهم افتاده، اما این‌بار نه اضطرابِ درس که توفانِ حاشیه‌های بی‌پایان است که خانواده‌ها را به ستوه آورده. از نخستین ساعاتِ طلوعِ ثبت‌نام دیجیتال، سیستم‌های فرسوده «سامانه سنجش» با نفس‌های بریده کاربران دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ کارت‌های ورود به جلسه‌ای که گاه تا شبِ امتحان در گردابِ تأیید هویتِ سه‌بعدی گرفتار می‌مانند یا حوزه‌های امتحانیِ دورافتاده‌ای که دانش‌آموزان تهرانی را مجبور به سفرِ دو ساعته به حاشیه‌های ورامین می‌کند. اینجا دیگر آزمونِ دانش نیست، ماراتنِ تحملِ خطاهای انباشته‌ای است که هر ساله با نقابِ نوآوری‌های فناورانه بازتولید می‌شود...
دروس حاشیه‌ساز!
فصل امتحانات از راه رسیده، فصلی که قصد دارد داستان سال‌های گذشته را دوباره و دوباره تکرار کند. نیم‌نگاهی به عقب یعنی همین خرداد 1403 گواه این مسئله است. امتحانات نهایی که نه تنها سکوی سنجش دانش که آینه تمام‌نمای شکاف‌های عمیق نظام آموزشی شد.
از نخستین ساعات انتشار کارت‌های ورود به حوزه‌های امتحانی که گاه محل برگزاری‌شان 50کیلومتر خارج از شهرهای اصلی بود تا کانال‌های تلگرامی که به میدان جنگ بدل شده بودند، برای خرید و فروش سوالات برخی امتحانات. شیمی هم سال گذشته در امتحانات نهایی با 4سوال که به فرمول‌های حذف شده کتاب مرتبط بودند، حاشیه‌ساز شد. البته اشتراک‌گذاری سوالات برخی دروس توسط والدین هم حاشیه‌هایی برای امتحانات نهایی سال گذشته رقم زد.
به عنوان مثال اولیای دانش‌آموزان پایه دوازدهم بر این باور بودند که دبیرخانه درس دین و زندگی رکورد اشتباه در ارائه پاسخ‌نامه را شکسته است. برخی از اولیای دانش‌آموزان هم معتقد بودند پاسخ‌نامه درس هندسه دوازدهم هم به تجدیدنظر نیاز دارد. گویا شبهات درباره امتحان نهایی درس زیست‌شناسی پایه دهم تجربی هم به همین منوال بوده.
کارزاری برای اعتراض به امتحانات
دانش‌آموزان زاهدانی هم از امتحانات نهایی گلایه داشتند؛ دانش‌آموزانی که چند روز مانده به امتحانات نهایی دغدغه گرفتن کارت ورود به جلسه را داشتند. یکی از نگرانی‌های آنها در امتحانات سال گذشته عدم‌همخوانی کارت صادره با شماره صندلی حوزه امتحانی بود. البته دانش‌آموزان پایه دوازدهم تجربی، انسانی و ریاضی فیزیک در اعتراض به سوالات امتحان نهایی زبان انگلیسی کارزار راه انداختند.
آنها به سوالات سخت و پیچیده و پرحجم اعتراض داشتند. بخشی از گلایه‌هایشان هم به عدم‌امکانات صوتی برخی از حوزه‌ها برای پخش فایل صوتی برمی‌گشت. هرچند در میانه خرداد 1403 روزنامه شرق به حاشیه‌های امتحانات نهایی پرداخت و از خرابی کولر حوزه‌های امتحانی به‌ویژه در شهرهای گرم و کویری نوشت.
این روزنامه، بی‌صدا نبودن تلفن همراه مراقبان، رسیدن مداوم پیام یا زنگ‌خوردن تلفن برخی از آنها را هم زیرسوال برده بود، حتی پاسخگویی به تلفن در حین مراقبت از امتحان را هم جزو حاشیه‌های این امتحانات دانسته و از پایین بودن کیفیت برگه‌های امتحانی در برخی حوزه‌ها و بی‌اطلاعی مراقبان از جزئیات سوالات نوشته بود. مشکلات و دردسرهایی که گویی به امسال هم کشیده شده‌اند و دانش‌آموزان را به چالش می‌کشانند.
گلایه‌هایی که دوباره تکرار شدند
«با دعوا و مصیبت توانستم کارت ورود به جلسه‌ام را بگیرم.» ماهان سال دوازدهمی است و استرس کنکور را هم دارد: «مدرسه اعلام کرد هر کسی شهریه‌اش را تسویه نکرده، کارت برایش صادر نمی‌شود. پدرم با کلی دعوا و مصیبت کارت ورود به جلسه‌ام را گرفت.» اتفاقی که طبق قوانین خود آموزش‌وپرورش تخلف مدرسه به حساب می‌آید. مشکل یکی دیگر از دانش‌آموزان سال دوازدهمی نور کم حوزه امتحانی است: «برخی از مهتابی‌ها سوخته است و نور سالن واقعا اذیت‌کننده است.
البته برگه‌های امتحانی هم کیفیت خوبی ندارند.» مهرداد می‌گوید:«در کنار اینها صندل یکی از مراقبان است که روی مخم می‌رود.» گویی این مراقب هنگام راه رفتن صندلش را روی زمین می‌کشد:«دوست دارم صندلش را از پایش دربیاورم و پرت کنم یک جای دور. بدبختی است که مدام هم بین صندلی‌ها در حال راه رفتن است.» دانش‌آموز دیگری که سال یازدهمی است هم از امتحانات نهایی گلایه‌مند است.
نیوشا می‌گوید: «برای برخی سوالات کلی جا می‌گذارند در حالی که چند سطر بیشتر جواب نمی‌خواهند برای برخی سوالات هم که پاسخ‌ها مفصل‌تر هستند جا کم می‌آورم. این مسئله استرسم را زیاد می‌کند. گاهی اوقات فکر می‌کنم، نکند من پاسخ را اشتباه نوشتم.» ترانه هم سال یازدهمی است: «نیوشا بچه درس‌خوان است وگرنه من اصلا به این مسئله فکر هم نکردم که چرا جای پاسخ‌ها متناسب با سوالات نیست! چیزی که من را اذیت می‌کند، صندلی‌های حوزه و کولرهای بی‌جانش است. از یک تایمی به بعد کلافه می‌شوم و اصلا تمرکز لازم را ندارم.»
حذف سال دهمی‌ها از آزمون نهایی
«آموزش و پرورش در همه دوره‌ها انرژی‌اش را می‌گذارد برای درست برگزار شدن امتحانات نهایی اما.» حمیدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی با اشاره به این مسئله به «هفت‌صبح» می‌گوید:«یک مَثَل معروفی در آموزش و پرورش است که می‌گوید؛ امتحانات نهایی آبروی آموزش و پرورش است و اگر بخواهیم جنسیت‌زده‌اش را بگوییم، گفته می‌شود، آزمون‌ها ناموس آموزش و پرورش هستند.»
بنابرنظر نیک‌نژاد، گستردگی نهاد مدرسه یکی از مواردی است که روی درست برگزار نشدن آزمون‌ها تاثیر می‌گذارد.» این معلم اظهار می‌کند: «اگر دبستانی‌ها را حذف کنیم 10-12میلیون دانش‌آموز داریم که باید آزمون بدهند؛ متوسطه اول و دوم. از این تعداد چیزی در حدود 2-3میلیون نفر آزمون نهایی دارند.»
این کارشناس آموزشی بیان می‌کند: «سال گذشته امتحانات بیشتر بود چون سال دهمی‌ها را هم شامل می‌شد که خوشبختانه امسال حذف شدند. تنها دوره یازدهم و دوازدهم می‌ماند که، سال یازدهمی‌ها هم همه دروس‌شان را شامل نمی‌شود.»
آموزش و پرورش، عقبتر از استانداردهای متوسط جهانی!
به گفته نیک‌نژاد، با وجود همه اینها گستردگی امتحانات سبب شده در برخی مواد شاهد اشکالات و مشکلاتی باشیم. او معتقد است آموزش و پرورش مشکلات و درگیری‌های چندگانه‌ای دارد، بنابراین نمی‌تواند همزمان روی چند موضوع مهم متمرکز شود. این کارشناس آموزشی بیان می‌کند: «یکی از مشکلات آموزش و پرورش به مسئله بودجه و هزینه‌های این سازمان برمی‌گردد.»
او عنوان می‌کند:«بخشی از مسائل این سازمان هم پیچیدگی‌های برگزاری امتحانات نهایی است.» نیک‌نژاد مسئله بعدی را فضای مجازی و گسترش اینترنت می‌داند و می‌گوید: «گستردگی این فضا سبب شده شاهد تقلبات در امتحانات و حتی کنکور هم باشیم. واقعیت این است که آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند جلوی این تقلب ها را بگیرد.
البته شاید بتوان گفت به دلیل محیط خلاق و امکاناتی که این فضا در اختیار کاربران قرار می‌دهد کسی نمی‌تواند جلوی این تقلب‌ها را بگیرد.» این کارشناس آموزشی بیان می‌کند:«آموزش و پرورش بحران‌هایی دارد و به تبع آن مدارس هم همین وضعیت را دارند، این در حالی است که تمرکز نهادهای بالادستی روی آموزش و پرورش نیست و می‌توان گفت این سازمان به نوعی رها شده است.» او تصریح می‌کند: «این سازمان وزیر و مدرسه و معلم دارد اما هیچ‌کدام در تناسب با استانداردهای متوسط جهانی هم نیستند.»
ابتلای آموزش و پرورش به عارضه عدم‌ثبات مدیریتی
نیک‌نژاد مشکلات تکراری برگزاری امتحانات نهایی را از صدور کارت تا تعیین حوزه‌های امتحانی و حتی تشکیل گروه‌هایی که برگزارکننده هستند می‌داند و می‌گوید:«معلم‌ها بخشی از گروه برگزاری امتحانات نهایی هستند و این در حالی است که نارضایتی‌شان در دهه‌های اخیر فزونی گرفته است. بهره بردن از معلم‌های آموزش‌دیده برای برگزاری امتحانات هم مسئله مهمی است.»
این کارشناس آموزشی عنوان می‌کند:«حوزه‌های امتحانی گاهی اوقات محیط مناسبی به لحاظ گرمایشی و سرمایشی نیستند و این استرس دانش‌آموزان را زیاد می‌کند. حتی صندلی و برگه‌هایی که می‌دهند هم به تنهایی استرس‌زا هستند. به عنوان نمونه گاهی اوقات کم یا زیاد بودن فضای پاسخ برای یک سوال می‌تواند موجب استرس دانش‌آموز شود به خصوص دانش‌آموزان درس‌خوان.» این معلم بازنشسته تصریح می‌کند:«ما دچار یک عدم‌ثبات مدیریتی هستیم و این در حالی است که آموزش و پرورش زیرذره‌بین نهادهای اجتماعی است. مسئولان به آن بی‌توجه هستند و بودجه‌هایش بسیار ناکارآمد هستند.»
امتحانات نهایی دردسر جدید مدارس
او ادامه می‌دهد: «حق‌الزحمه‌ای که برای مراقبان امتحانات در نظر می‌گیرند هم کم است و هم اینکه زمان زیادی طول می‌کشد تا پرداخت شود شاید برای همین آنها هم انرژی نمی‌گذارند و حتی برخی معلمان حاضر نمی‌شوند تن به این کار بدهند. گاهی اوقات یک‌سال طول می‌کشد حق‌الزحمه‌ها پرداخت شود و این یک‌جور توهین به معلم است.»
این کارشناس آموزشی بیان می‌کند: «تدارک برگزاری امتحانات نهایی سخت است. در یکی، دو دهه گذشته اداره سوالات را چاپ و آماده می‌کرد و به مدارس می‌فرستاد اما در حال حاضر هر مدرسه جداگانه باید انتشار و تکثیر سوالات را به‌عهده بگیرد، بنابراین برخی از آنها امکانات لازم برای این کار را ندارند. در سال‌های اخیر سوالات محرمانه در اینترنت برای مدارس فرستاده می‌شود و باید خود مدرسه تدارک برگزاری امتحان را به عهده بگیرد و گاها در این میان یکی از موارد به مشکل برمی‌خورد.»
امکان لو رفتن سوالات وجود ندارد
تفکری، لو رفتن سوالات را هم به‌طور کل تکذیب می‌کند و بر این باور است چنین چیزی ممکن نیست. او توضیح می‌دهد:«5 تا 10 دقیقه قبل از امتحان کدها به رئیس حوزه ارسال می‌شود و در یک اتاق بسته سوالات تکثیر و در پاکت‌های بسته پیش دانش‌آموزان باز می‌شوند.دانش‌آموزان از ساعت 6:30 وارد حوزه می‌شوند و ساعت 7 درها بسته می‌شود بنابراین عملا امکان لو رفتن سوالات وجود ندارد.» این کارشناس آموزش و پرورش عنوان می‌کند: «پاسخ‌برگ‌های هر مدرسه هم مشخصه خاص خودش را دارد و اگر هم سوالات لو برود خیلی راحت قابل ردیابی است.»
تجهیز حوزه‌ها به موتوربرق
تفکری اظهار می‌کند: «فرآیند امتحانات نهایی معضلاتی هم دارد. با توجه به ناترازی که کشور با آن دست به گریبان است ممکن است حوزه‌ای با قطعی برق روبه‌رو باشد هرچند براساس تمهیداتی که اندیشیده شده اغلب حوزه‌ها به موتور برق مجهز شدند.»
این کارشناس آموزش و پرورش بر این باور است مشکل حال حاضر امتحانات تجمیع حوزه اجرا و تصحیح است چون این مسئله برای معلمان فرسایشی شده. او بیان می‌کند: «همکاران از 6صبح تا 6 بعدازظهر در حوزه حاضرند چون پاسخ‌برگ‌ها در حوزه‌ها باید در سایتی بارگذاری شوند البته از آنجایی که این امتحانات در سراسر کشور برگزار می‌شوند روند بارگذاری پاسخ‌برگ‌ها زمان‌بر می‌شود.
