کنسرت پرهای آبی در تالاب انزلی
گیلان، بهشت پرندگان مهاجر و ایستگاه زمستانی پرهای خسته
هفت صبح| وقتی نسیم پاییزی از راه می‌رسد، آسمان گیلان میزبان نمایشی است شگفت‌انگیز. هزاران پرنده مهاجر از دوردست‌های سرد سیبری و اروپا، بال‌گشوده به سمت تالاب‌های گرم‌تر این خطه حرکت می‌کنند. این کوچ بزرگ، نه‌تنها از عجایب طبیعت است، بلکه گیلان را به یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر در ایران بدل کرده است.
در آستانه روز جهانی پرندگان مهاجر، آمارها بار دیگر پرده از عظمت این کوچ می‌گشایند. زمستان پارسال در ۳۵ زیستگاه مهم گیلان بیش از ۲۱۱ هزار پرنده مهاجر از ۷۹ گونه مختلف سرشماری شدند. گونه‌هایی همچون خوتکا، اردک سرسبز، باکلان بزرگ، اردک ارده‌ای، کاکایی سرسیاه و خروس کولی، در تالاب‌هایی چون انزلی، سلکه، بوجاق، بارکوسرا و امیرکلایه سکونت گزیده‌اند.
گیلان، سرزمین پربالان
استان گیلان با مساحت تقریبی ۱۴ هزار و ۷۱۱ کیلومترمربع حدود ۳۰ هزار هکتار تالاب و ۲۷۶ کیلومتر خط ساحلی و دارا بودن اکوسیستم‌های متنوع دریایی، تالابی، رودخانه‌ای، جنگلی و مرتعی از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. این استان به دلیل اقلیم معتدل، فراوانی آب‌بندان‌های طبیعی و تولیدات فراوان مواد غذایی، بخش مهمی از کریدور مهاجرت پرندگان محسوب می‌شود.
اما این فقط زیست‌شناسان و کارشناسان نیستند که محو این شکوه می‌شوند. پرنده‌نگری امروز به یکی از ظرفیت‌های جذاب گردشگری در گیلان بدل شده است. حسین علی‌نژاد، رئیس اداره نظارت بر حیات‌وحش محیط زیست گیلان می‌گوید: «همزمان با کاهش دما در عرض‌های شمالی، پرندگان از مناطق سردسیری به گیلان مهاجرت می‌کنند و تا فروردین، بسته به دمای هوا، در تالاب‌ها می‌مانند و تغذیه می‌کنند.»
او تاکید می‌کند که این ظرفیت بی‌نظیر می‌تواند بستر پژوهش‌های علمی، گردشگری پایدار و حتی توسعه اقتصادی باشد. البته برای پرنده‌نگری در تالاب‌های حساس گیلان، دریافت مجوز از اداره‌کل محیط زیست الزامی‌ست. این اقدام برای حفاظت از امنیت زیستگاه‌ها و کنترل ورود گردشگران انجام می‌شود.
در میان تالاب‌ها، انزلی با بیش از ۸۵ هزار پرنده در صدر ایستاده است. سپس سلکه با حدود ۳۳ هزار، بوجاق با بیش از ۵۱ هزار، بارکوسرا و امیرکلایه به‌ترتیب با ۱۰ و ۸ هزار پرنده، رده‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. این اعداد تنها آمار نیستند. هر عدد، نماینده پرنده‌ای‌ست که راهی طولانی را پشت سر گذاشته تا اینجا بیاساید.
حرکت جهانی برای نجات پرندگان
از سال ۲۰۰۶، دو روز از سال – در ماه‌های مه و اکتبر – به نام روز جهانی پرندگان مهاجر نام‌گذاری شده است. هدف، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت پرندگان مهاجر و خطراتی‌ست که آنها را تهدید می‌کند. چرا که این پرندگان، مسافران چندملیتی‌اند. مرز نمی‌شناسند و چرخه زندگی‌شان در قاره‌های مختلف جریان دارد. از همین رو، حفاظت از آنها نیازمند مشارکتی جهانی است.
گرچه گیلان تنها ۹ دهم درصد از مساحت ایران را تشکیل می‌دهد، اما با داشتن پنج منطقه حفاظت‌شده، پنج پناهگاه حیات وحش، یک پارک ملی، شش منطقه شکار ممنوع و چهار اثر طبیعی ملی در مجموع نزدیک به ۱۵ درصد از مساحت استان را به مناطق حفاظت‌شده اختصاص داده است. این آمار، قدرت اکولوژیکی گیلان را نشان می‌دهد؛ استانی کوچک اما با قلبی بزرگ برای زیست‌بوم‌ها و ساکنان پربالش.
پرندگان مهاجر، سفیران آسمان‌اند. نشانه‌هایی از سلامت یا بحران در طبیعت. گیلان با آغوشی باز پذیرای آن‌هاست. وظیفه ما اما تنها تماشا نیست. بلکه درک، حفاظت و تبدیل این میراث زنده به فرصتی برای توسعه پایدار است. چرا که هر بار که پرنده‌ای در آسمان گیلان بال می‌گشاید، نوید زنده بودن طبیعت را فریاد می‌زند.
