هتل‌هایی برای کرم‌ها | تبدیل زباله به گنج در آمستردام
در قلب آمستردام، یکی از سبزترین و نوآورانه‌ترین پروژه‌های محیط‌زیستی اروپا در حال شکوفایی است
هفت صبح، محمد اسماعیل اسدی | کرم‌های خاکی با زندگی در این هتل‌ها، زباله‌های غذایی را به کمپوست تبدیل می‌کنند شهرداری آمستردام تا کنون بیش از ۲۰۰ «هتل کرم» در محله‌ها راه‌اندازی کرده است این پروژه باعث افزایش انسجام اجتماعی و مشارکت محلی در مناطق شهری شده است.
در قلب آمستردام، یکی از سبزترین و نوآورانه‌ترین پروژه‌های محیط‌زیستی اروپا در حال شکوفایی است. پروژه‌ای که زباله‌های غذایی را به خاکی طلایی و مغذی برای گیاهان تبدیل می‌کند اما قهرمانان این انقلاب سبز نه ماشین‌های پیشرفته‌اند و نه تکنولوژی‌های هوش مصنوعی، بلکه کرم‌هایی کوچک و نادیدنی هستند که در هتل‌هایی موسوم به «هتل کرم» سکونت دارند و بی‌وقفه کار می‌کنند.
هتلی برای کرم‌ها، نه انسان‌ها
هتل‌های کرم نه مکانی برای اقامت شبانه انسان‌ها، بلکه خانه‌هایی برای هزاران کرم خاکی‌اند که به جای ارائه خدمات اتاق و صبحانه، زباله‌های ارگانیک را تجزیه می‌کنند. در این هتل‌ها، پوست موز، هسته سیب، پوسته تخم‌مرغ و تفاله قهوه به دست کرم‌ها می‌رسد و پس از چند ماه، کمپوستی غنی و بی‌بو بیرون می‌آید که باغبانان و دوستداران محیط‌زیست را ذوق‌زده می‌کند.
در حال حاضر بیش از ۲۰۰ هتل کرم در سراسر آمستردام فعال‌اند و شهرداری با فهرستی بلند از داوطلبان مشتاق مواجه شده که خواستار نصب یک هتل جدید در محله خود هستند. هر هتل ظرفیت سرویس‌دهی به حدود ۳۰ خانوار را دارد و همین موضوع آن را به نقطه‌ای برای تعامل اجتماعی و همکاری همسایگان تبدیل کرده است.
چطور کار می‌کنند؟
این هتل‌ها در واقع بشکه‌هایی مخصوص‌اند که شرایطی ایده‌آل برای زیست کرم‌های کمپوست‌ساز فراهم می‌کنند: تاریکی، دمای مناسب (۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد)، رطوبت کنترل‌شده و تهویه کافی. کرم‌های خاکی و سرگین‌خوار قرمز با کمک باکتری‌ها و قارچ‌ها، زباله‌های ارگانیک را به «ورمی‌کمپوست» تبدیل می‌کنند که یکی از غنی‌ترین کودهای آلی دنیاست. این کود نه‌تنها خاک را تغذیه می‌کند، بلکه به گیاهان در جذب بهتر مواد مغذی نیز کمک می‌کند.
بعد از حدود ۴ تا ۶ ماه، خروجی هتل آماده برداشت است. مردم می‌توانند آن را در باغچه‌ها، گلدان‌های خانگی یا حتی در پارک‌های محلی استفاده کنند. مزیت بزرگ این سیستم، تبدیل زباله به منبع است ـ بدون آلودگی، بدون بوی نامطبوع، بدون حضور آفات.
خلاقیت در طراحی و آموزش
برخی از این هتل‌ها ظاهری شبیه کندوی زنبور دارند، از تخته بوم ساخته شده‌اند و در سطح شهر طوری طراحی شده‌اند که توجه عابران را جلب کنند و مکالمه‌ای درباره پسماند و محیط زیست آغاز شود اما خبر خوب اینجاست که حتی یک سطل پلاستیکی ساده هم می‌تواند همان عملکرد را داشته باشد، اگر شرایط زیستی کرم‌ها رعایت شود.
شهرداری آمستردام دستورالعمل‌های دقیقی ارائه کرده که چه زباله‌هایی را می‌توان به این مخزن‌ها سپرد: پوست میوه، سبزیجات، تفاله چای و قهوه، خاک اره، کاه، مقوا، برگ خشک و مدفوع حیوانات خانگی گیاه‌خوار. در مقابل، گوشت، ماهی، غذاهای پخته، پلاستیک، نان و کیسه چای ممنوع‌اند؛ چون محیط زیست کرم‌ها را بر‌هم می‌زنند.
تأثیر اجتماعی، زیست‌محیطی و حتی اقتصادی
هتل‌های کرم تنها یک پروژه زیست‌محیطی نیستند، بلکه بستری برای پیوند اجتماعی نیز فراهم کرده‌اند. ساکنان محله‌ها با هم مشارکت می‌کنند، با محیط زیست تعامل پیدا می‌کنند و تجربه‌ای تازه از «زیستن در شهر» را به دست می‌آورند. مطالعه‌ای در آمستردام نشان داده است که ساکنان این محله‌ها احساس انسجام اجتماعی بیشتری دارند و میزان مشارکت آنان در فعالیت‌های محیط‌زیستی بیشتر شده است.
علاوه بر این، این طرح اشتغال‌زایی هم دارد؛ شهرداری در نصب، آموزش و نگهداری این هتل‌ها از نیروهای محلی استفاده می‌کند، حتی از میان افرادی که در بازار کار کمتر فرصت دارند. این پروژه چهره انسانی محیط‌زیست را هم به نمایش می‌گذارد.
یک الگوی الهام‌بخش برای جهان، حتی برای ایران
هتل‌های کرم تنها مختص آمستردام نیستند؛ روتردام، لاهه، آیندهوون و هارلم نیز به این ابتکار سبز پیوسته‌اند. در مجموع، دست‌کم ۱۱ شهر هلند در حال حاضر بخشی از این انقلاب کرمی هستند.و چرا نه در ایران؟ اگرچه زیرساخت‌ها متفاوت است اما شهرداری‌های ایرانی می‌توانند از این الگو الهام بگیرند و با اجرای پایلوت در چند محله، فرهنگ کمپوست‌سازی خانگی را ترویج دهند. در شرایطی که پسماند شهری و آلودگی خاک چالش بزرگی در شهرهای ایران است، هتل‌های کرم می‌توانند نقطه عطفی برای ورود به اقتصاد چرخشی و جامعه پایدار باشند.
هتل‌های کرم در آمستردام، یک مثال درخشان از چگونگی تبدیل یک مشکل به فرصت‌اند. آنها نه تنها زباله را به کود تبدیل می‌کنند، بلکه مردم را به هم نزدیک می‌کنند، به شهرها روح تازه‌ای می‌بخشند و درس بزرگی به ما می‌دهند: طبیعت، اگر بگذاریم، همیشه راهی برای بازآفرینی دارد. این کرم‌های کوچک، حالا بزرگ‌ترین بازیگران انقلاب سبز شهری شده‌اند. آیا وقت آن نرسیده که در شهرهای خود نیز میزبان این مهمانان بی‌ادعا شویم؟
* محمد اسماعیل اسدی / پژوهشگر بین‌المللی آب و خاک و کشاورزی حفاظتی
