نه به میزهای خشک، نه به ساعت‌های بسته؛ آری به انعطاف

هفت صبح، رضا رهسپار| نسل Z اکنون به بخش عمده‌ای از نیروی کار در کشورهای مختلف از جمله ایران تبدیل شده‌اند. این نسل که از همان ابتدا در دنیای دیجیتال و فناوری‌های نوین رشد کرده است، انتظارات متفاوتی از محیط کار دارند. این تفاوت‌ها علاوه بر این که از تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی میان نسل‌ها نشأت می‌گیرد، محصول تحولات جهانی در عرصه‌های فناوری، محیط زیست و ارزش‌های اجتماعی است که در روند شکل‌گیری شخصیت این نسل تأثیرگذار بوده است.

در ایران، جایی که سیستم‌های کاری هنوز تحت تأثیر الگوهای سنتی و قدیمی قرار دارند، ورود نسل Z به محیط کار یک تحول چشمگیر به‌شمار می‌رود. یکی از تفاوت‌های اصلی این نسل با نسل‌های پیش از خود، دیدگاه آنها نسبت به تکنولوژی است. نسل Z از دوران کودکی در دنیای دیجیتال پرورش یافته‌اند. آنها در دنیای آنلاین رشد کرده‌اند و حتی کوچک‌ترین ارتباطات اجتماعی‌شان در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی صورت می‌گیرد.

این آشنایی عمیق با فناوری باعث شده که انتظارات‌شان از محیط کار، شامل بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، ابزارهای دیجیتال و سیستم‌های کارآمد باشد. در نتیجه، کمتر به روش‌های قدیمی و سنتی مدیریت و ارزیابی شغلی تمایل دارند و خواهان استفاده از ابزارهای دیجیتال برای تسهیل و تسریع کار هستند. این تمایل به استفاده از فناوری به وضوح در تمایل به کارهای از راه دور و انعطاف‌پذیری ساعات کاری نمود پیدا می‌کند. در این راستا، تأثیر تحولات جهانی به ویژه پس از شیوع پاندمی کرونا، که فرهنگ دورکاری را در بسیاری از کشورها به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی تقویت کرد، برای نسل Z ملموس‌تر از همیشه است.

اما چیزی که شاید کمتر به آن توجه شده باشد، نگاه خاص این نسل به مفهوم کار معنادار است. در حالی که نسل‌های پیشین بیشتر به دنبال ثبات شغلی و درآمد ثابت بودند، نسل Z در جست‌وجوی شغلی است که هم درآمدزا باشد و هم با ارزش‌های شخصی و اجتماعی آنها هم‌راستا باشد. این نسل در دنیای جهانی‌شده، از دیدگاه‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی بیشتر آگاه است و برایشان مهم است که در کدام سازمان کار می‌کنند.

آنها تمایل دارند برای شرکتی کار کنند که علاوه بر سوددهی و پرداخت حقوق مناسب و به موقع، در راستای بهبود محیط زیست، عدالت اجتماعی و برابری جنسیتی نیز گام بردارد. این انتظارات از بستر تغییرات جهانی و فشارهای اجتماعی ناشی از افزایش توجه به مسائل زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در کشورهای پیشرفته‌تر تأثیر پذیرفته است.

در ایران، جایی که این مسائل هنوز در سطح نسبتا محدودی در حال گسترش است، ورود نسل Z به محیط کار فرصتی برای تغییرات ساختاری در بخش‌های مختلف است. نسل Z به دنبال شغل‌هایی هستند که در آنها بتوانند تأثیر مثبت اجتماعی داشته باشند و به حفظ محیط زیست کمک کنند. این نگرش‌ها حتی در انتخاب برندها و شرکت‌ها هم تأثیرگذار است. برای مثال، تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که نسل Z تمایل دارند از برندهایی خرید کنند که از نظر اجتماعی و محیط زیستی مسئولیت‌پذیر باشند. این تحولات در ایران نیز در حال شکل‌گیری است و می‌تواند به تدریج به یک تغییر بنیادین در سبک زندگی و کار در کشور منجر شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته نسل Z، درخواست آنها برای شفافیت و بازخورد فوری است. این نسل که در دنیای سریع و آنی ارتباطات دیجیتال رشد کرده‌اند، به‌طور طبیعی خواهان دریافت بازخورد سریع از کارفرمایان و مدیران خود هستند. آنها دیگر به سیستم‌های ارزیابی سنتی که بر اساس بررسی‌های سالانه و زمان‌بر صورت می‌گیرد، راضی نمی‌شوند. در عوض انتظار دارند که به‌طور مداوم ارزیابی شوند و راهنمایی‌های عملی و فوری برای بهبود کارشان دریافت کنند. این ویژگی به‌ویژه در زمینه مدیریت عملکرد و توسعه فردی کارکنان برای بسیاری از سازمان‌ها، به یک چالش جدی تبدیل شده است.

در نهایت، نسل Z در ایران نیز از تمایل کمتری به نظام‌های قدیمی و سلسله‌مراتبی برخوردار است. آنها به دنبال کار در محیط‌هایی هستند که فرهنگ سازمانی آنها مبتنی بر همکاری، انعطاف‌پذیری و گفت‌وگوی باز باشد. این نسل به‌ویژه خواهان فضایی است که در آن ارزش‌های فردی و خلاقیت‌های شخصی‌اش به رسمیت شناخته شود و بتواند در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های کاری نقش داشته باشد. از این رو، بسیاری از سازمان‌ها که به‌دنبال جذب و نگه‌داشت این نسل هستند، باید به اصلاحات ساختاری در سازمان خود پرداخته و فرهنگ کاری خود را مطابق با خواسته‌ها و انتظارات این نسل تطبیق دهند.

در نهایت، نسل Z در حال ایجاد تحولی عمیق در دنیای کار است. انتظارات این نسل به‌ویژه در ایران، اگرچه هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، می‌تواند به فرصتی برای سازمان‌ها تبدیل شود که از این تغییرات به نفع بهره‌وری، نوآوری و مسئولیت‌پذیری اجتماعی استفاده کنند. در این میان، چالش‌ها و فرصت‌هایی که برای مدیران و کارفرمایان پیش می‌آید، نیازمند تفکر استراتژیک و تطبیق با انتظارات این نسل است که به تسریع روند تحولات در سازمان‌ها کمک می‌کند.