هلی‌کوپتر یا چمن خشک کن؟
حداقل ۶ فروند از ۲۴ بالگرد ناوگان امدادی کشور، از رده خارج هستند و مابقی به دلیل استهلاک بالا، در آستانه فرسودگی قرار دارند
هفت صبح، مرضیه موسوی| احتمالا شما هم ویدیوی منتشر شده از بالگرد جمعیت هلال احمر در ورزشگاه تختی خرم‌آباد را دیده‌اید که ساعاتی قبل از آغاز مسابقه فوتبال تیم‌های خیبر خرم‌آباد و شمس‌آذر قزوین، مثل سشواری بزرگ در حال خشک کردن چمن‌های ورزشگاه است. انتشار این ویدیو در فضای مجازی بحث برانگیز شد و در نهایت به عزل سه نفر از مدیران جمعیت هلال احمر استان لرستان انجامید.
این روزها که بازار اظهارنظرها درباره این اقدام جمعیت هلال احمر داغ است، نگاهی داریم به وضعیت بالگردهای امدادی در کشور. اندر حکایت اهمیت نگهداری اصولی از بالگردهای امدادی همین بس که همه روسای جمعیت هلال احمر در چهار دهه گذشته تلاش بسیاری برای خرید بالگرد امدادی کردند اما به دلیل شرایط سیاسی و مسائلی مثل مانع شدن تحریم‌ها، هیچ‌کدام موفق به این کار نشدند.
جمعیت هلال احمر ایران در حال حاضر تنها نهاد غیر حاکمیتی و غیر دولتی کشور است که اجازه پرواز بالگرد در آسمان ایران را دارد. بالگردهای متعلق به جمعیت هلال احمر اغلب آن‌ها به دلیل استفاده مداوم در دهه‌های گذشته، رو به فرسودگی هستند. این در حالی است که مشکلاتی مثل تحریم‌ها و بحران‌های سیاسی باعث شده تا در چهار دهه گذشته هیچ بالگردی به جمع بالگردهای امدادی هلال احمر اضافه نشوند.
طبق آخرین گزارش اعلام شده از جمعیت هلال احمر در سال ۱۴۰۱، تعداد ۲۴ فروند بالگرد در هلال احمر ایران وجود داشته که در آن زمان طبق اعلام جمعیت هلال احمر ۵ بالگرد زمین‌گیر بوده و نیاز به اورهال داشتند. در زمستان همان سال یکی دیگر از هلی‌کوپترهای جمعیت هلال‌احمر که برای جابه‌جایی وزیر ورزش وقت از آن استفاده شده بود در شهر بافت استان کرمان سقوط کرد و تعداد بالگردهای از رده خارج را به ۶ فروند رساند.
پس در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اگر در این مدت بالگرد دیگری به دلیل استهلاک و نبود قطعات از رده خارج نشده باشد، در حال حاضر تنها ۱۸ بالگرد امدادی در سراسر کشور وجود دارد؛ آن هم در شرایطی که می‌دانیم ایران به دلیل تنوع حوادث طبیعی و انسان‌ساز، کشوری پر حادثه است.
میل ۱۷۱، نفربر روس که در ایران چمن خشک می‌کند
هلی‌کوپتری که در ارتفاعی نزدیک به زمین در ورزشگاه خرم‌آباد مشغول خشک کردن چمن‌ها بود، میل ۱۷۱ روسی است؛ بالگردی نظامی که یکی از بزرگ‌ترین هلی‌کوپترهای نفربر جهان است و بعد از اینکه از ناوگان هوایی جمعیت هلال احمر ایران سر درآورد، قاعدتا باید برای جابه‌جایی تیم‌های امدادی و عملیاتی در حوادث خاص از آن استفاده می‌شد. طبق اعلام مدیر تیم‌های امداد هوایی هلال احمر در سال ۱۴۰۱، هزینه هر سورت پرواز این هلی‌کوپتر در این سال بیش از ۷۰ میلیون تومان بود.
این هزینه علاوه بر تامین سوخت شامل تامین قطعات و هزینه استهلاک بالگرد هم بود. اما مهمترین عامل قدیمی بودن ناوگان امداد هوایی ایران و زمین‌گیر شدن بالگردها، نبود برخی از قطعات اصلی این بالگردها در ایران و عدم امکان تامین آن به دلیل تحریم‌ها بوده و هست.
این در حالی است که مدیرعامل شرکت هلی‌کوپتری نوید هلال احمر ایران در مصاحبه‌ای به فارس گفته است:«در مواقعی که عملیات خاصی نداریم برای تامین هزینه‌های زیاد بالگرد، آن‌ها را اجاره می‌دهیم.» و سایر رسانه‌ها از دریافت هزینه ۱۵۰ میلیون تومانی برای ۱۵ دقیقه پرواز میل ۱۷۱ توسط هلال احمر خبر داده‌اند؛ هزینه‌ای که در مقابل هزینه چند هزار میلیارد دلاری خرید این بالگردها ناچیز به نظر می‌رسد.
بالگردهای چند میلیون دلاری که جایگزینی ندارند
یک منبع آگاه از جمعیت هلال احمر به هفت‌صبح می‌گوید :«بالگردهای هلال احمر به دلیل نبود جایگزینی برای قطعات، استهلاک بالایی دارند. برخی از قطعات این بالگردها به راحتی تهیه نمی‌شوند. می‌دانیم که در هر سورتی پرواز علاوه بر هزینه سوخت و دستمزد خلبان، قطعات بالگرد فرسوده‌تر می‌شوند. به این معنی که هر سورت پرواز غیرضروری با بالگردهای امدادی مساوی است با کم شدن شانس یک سورت پرواز به دلیل حادثه.»
این منبع آگاه از حادثه زمستان 1401 برای بالگرد هلال احمر یاد می‌کند که منجر به فوت دستیار وزیر ورزش و جوانان و مصدومیت ۱۵ فرد دیگر شد :«در حادثه سقوط بالگرد حامل وزیر ورزش در سال 1401 ، یکی از بالگردهای جمعیت هلال احمر نه در حین عملیات امدادی، بلکه در حین جابه‌جایی افراد خارج از ماموریت‌های هلال احمر از رده خارج شد. آن زمان قیمت این بالگردها ۱۵ میلیون دلار تخمین زده شد. اما جالب است بدانید که بیمه برای جبران خسارت این بالگرد هزینه‌ای پرداخت نکرد؛ چون این بالگرد برای عملیات‌های امدادی بیمه شده بود و پرونده بیمه این بالگرد همچنان باز است.»
او با اشاره به توجیه برخی از مسئولان جمعیت هلال احمر درباره اجاره بالگرد برای تامین هزینه‌ها می‌گوید :«اگر به ویدیو نگاه کنید، می‌بینید که بالگرد در فاصله بسیار نزدیک از سطح زمین قرار گرفته و به صورت افقی در حرکت است. این در حالی است که ما برای اینکه این بالگردها کمتر آسیب ببینند همواره به صورت عمودی از زمین بلند می‌کنیم و در ارتفاع کم در افق حرکت نمی‌کنیم.
حالا فرض کنید به هر دلیلی در این ماجرای خشک کردن چمن‌ها، این بالگرد هم دچار حادثه و زمین‌گیر می‌شد؛ آیا ۱۵۰ میلیون تومان ارزش این را دارد که ما به خاطر آن معدود سرمایه لجستیک هوایی خود را در شرایط تحریم از دست بدهیم؟ آیا این ارزش را دارد که ما این سرمایه محدود که برای نجات جان انسان‌ها در برخی حوادث ضروری است را در معرض چنین ریسکی قرار دهیم؟»
او همچنین اظهار نظرهای غیر رسمی که درباره کوتاه بودن مدت زمان پرواز هلی‌کوپتر در ورزشگاه میشود را نمونه‌هایی از دادن آدرس‌های غلط برمی‌شمارد و می‌گوید :«عده‌ای برای بی‌اهمیت جلوه دادن این موضوع می‌گویند که بالگرد تنها ۱۵ دقیقه در ورزشگاه بوده. بله، اما آیا این بالگرد از ابتدا داخل ورزشگاه بوده؟
از زمان بلند شدن بالگرد از فرودگاه خرم‌آباد و رسیدن به ورزشگاه، انجام عملیات خشک کردن چمن و بازگشت بالگرد به آشیانه چقدر زمان صرف شده است؟ از طرفی چرا باید بالگردی که زنگ قرمز امداد در بدنه خود دارد برای کاری غیر ضروری مثل خشک کردن چمن از باند بلند شود؟ یا به جای وسیله نقلیه برای جابه‌جایی افراد از آن استفاده شود؟ آیا این مصداق خیانت در امانت نیست؟ امانتی که از بین رفتن آن می‌تواند به قیمت جان بسیاری از هم‌وطنانمان در حوادث بزرگ تمام شود.»
دو جنجال بالگردی در یک دوره
در پی استفاده جمعیت هلال احمر استان لرستان از بالگرد امدادی برای خشک کردن چمن ورزشگاه تختی، پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلال احمر ایران به اداره کل بازرسی جمعیت هلال احمر دستور پیگیری و شفاف سازی ابعاد این اقدام را صادر کرد و از برکناری ۳ مدیر استانی این جمعیت خبر داد اما نامی از این افراد برده نشده است.
این دومین جنجالی است که در دوره مدیریت پیرحسین کولیوند در جمعیت هلال احمر بر سر بالگردهای امدادی رخ می‌دهد. آن هم در حالی که کولیوند بارها در رسانه‌ها از فرسودگی ناوگان هوایی امداد و نجات صحبت کرده و علاوه بر اعلام هشدار درباره آن، درخواست افزایش بودجه امدادی را برای نوسازی لجستیک هلال‌احمر از مجلس داشته است.
