فاتحه‌ای برای رویای کنکور| صندلی‌ رتبه‌های برتر کنکور در دست شهری‌ها و پولدارهاست

هفت صبح| ‌ فقط دو نفر. فقط و فقط دو نفر از 30رتبه برتر کنکور امسال در مدرسه دولتی درس خوانده بودند. سال پیش سه نفر، سال 1401 و 1400 هم فقط یک دانش‌آموز از مدرسه دولتی به جمع برترین‌ها رسید. اگر تا همین 10، 15سال پیش دانش‌آموزان طبقات متوسط و فرودست می‌توانستند با شرکت در آزمون ورودی دانشگاه، شکافی در تقدیر خود بیندازند، حالا دیگر راه این جهش طبقاتی به بن‌بست رسیده. برای عبور از قیف وارونه کنکور فقط زحمت‌کشیدن و استعداد داشتن کافی نیست. باید دست به جیب شد و خرج کرد. خرج شهریه، کتاب‌های فوق برنامه، کلاس‌های خصوصی و آزمون‌های جانبی.

همیشه مجلات موفقیت پر است از خرده‌روایت‌های کودکان از مناطق محروم، بدون امکانات و بی‌هیچ حمایتی که روزی شانس در خانه‌شان را می‌زند و مسیر زندگی خود را تغییر می‌دهند. روایت‌هایی درباره شهرت پیدا کردن ورزشکاران ستاره‌ای که در زمان و مکان مناسب دیده می‌شوند و مانند میلاد محمدی، علیرضا بیرانوند، مهدی طارمی و حسن یزدانی از مرزهای طبقه اقتصادی خود، پا را بیرون می‌گذارند.

تا قبل از این، کنکور هم می‌توانست یکی از همین معدود راه‌های پل‌زدن به جمع اغنیا باشد. اما هنوز هم همین‌طور است؟ در سال‌های گذشته، پله‌پله تعداد دانش‌آموزان مناطق محروم و دانش‌آموزان مدارس دولتی‌ که به رتبه‌های برتر رسیده‌اند، کاهش یافته است.

غیرانتفاعی، سالی 200میلیون تومان

سهم دانش‌آموزان مدارس دولتی از رتبه‌های برتر در گروه‌های ریاضی، تجربی و انسانی امسال فقط هفت‌درصد بوده است. این مهم‌ترین خبری است که به نقل از روزنامه فرهیختگان این روزها از کنکور دست به دست می‌شود. چهار نفر از ۳۰نفر اول انسانی، ریاضی و تجربی در غیرانتفاعی‌ درس خوانده‌اند. هزینه شهریه مدارس غیرانتفاعی چقدر است؟ امسال قیمت شهریه یک مدرسه غیرانتفاعی برای کلاس دوازدهم حدود 200میلیون تومان بوده.

این مبلغ برای مقاطع بالاتر گران‌تر است و این مدت، سالیانه 25 تا 30درصد هم رشد قیمت داشته. همه این‌ها را گفتیم اما اینطور که سه‌نفر از مادران دانش‌آموزان غیرانتفاعی می‌گویند آنها دیگر هزینه آزمون و کلاس فوق‌برنامه نمی‌دهند و برای اینکه در این رقابت، صندلی برای خود پیدا کنند، فقط از کلاس‌های جانبی مدرسه استفاده می‌کنند. به مبلغ قبل فقط سالی حدودا دو الی سه‌میلیون تومان هزینه بابت کتاب‌های کمک‌درسی دانش‌آموزان و هزینه‌ای حداقل 10میلیون تومانی، بابت اردوها و کمپ‌های تحصیلی اضافه می‌شود.

سمپاد و نمونه دولتی چقدر خرج دارند؟

از لیست برترین‌های کنکور امسال 22دانش‌آموز در مدارس سمپاد و دو دانش‌آموز در مدارس نمونه دولتی درس خوانده‌اند. همه دانش‌آموزان راه‌یافته به جمع برترین‌های ریاضی، دانش‌آموزان سمپاد بوده‌اند. آن دو دانش‌آموز مدرسه نمونه‌دولتی هم ساکن مشهد و یزد بوده‌اند. وجه مشترک سمپاد و نمونه‌دولتی این است که روی کاغذ به آنها می‌گویند مدرسه دولتی اما هیچ‌کدام بدون شهریه نیستند.

مدارس سمپاد، همان تیزهوشان است که در تهران و برخی از شهرهای دیگر به علامه حلی (پسرانه) و فرزانگان (دخترانه) شهرت دارند. در این دسته از مدارس معمولا دانش‌آموزان به کلاس فوق‌برنامه نیاز ندارند. مگر اینکه بخواهند آزمون المپیاد بدهند که باز هم قرار نیست هزینه‌ای بابت آن کلاس‌ها بپردازند. سال پیش به طور میانگین شهریه ثبت‌نام در مدرسه سمپاد مقطع متوسطه دوم بین 25 تا 30میلیون تومان بود. این رقم در مدارس تیزهوشان منطقه دو و سه کمتر است.

شهریه مدارس نمونه‌دولتی بسته به اینکه هیات‌امنای این مدرسه چه تصمیمی گرفته باشد، متفاوت است اما به جز شهریه، معمولا دانش‌آموزان به سمت شرکت در آزمون‌ها و کلاس‌های فوق‌برنامه سوق داده می‌شوند که به صورت جداگانه هزینه‌های جانبی آن را پرداخت می‌کنند. این کلاس‌ها و آزمون‌ها چقدر خرج برمی‌دارد؟

 نرخ مخلفات و دورچین‌های کنکور

همه مدارس نمونه دولتی و سمپادی از سیستم جذب گزینشی استفاده می‌کنند و این یعنی، دانش‌آموز برای رسیدن به این مدرسه معمولا باید دوره‌ای از کلاس‌های خصوصی و آزمون‌های هفتگی را بگذراند تا بتواند از پس امتحان ورودی برآید. قیمت هر یک از آزمون‌های جانبی (مثل آزمون‌های کانون قلم‌چی، گزینه دو، خیلی سبز و ...) از 145هزار تومان آغاز می‌شود و تا 200هزار تومان ادامه دارد. یعنی اگر دانش‌آموز آن‌طور که مرسوم است یک هفته در میان آزمون بدهد، باید هزینه‌ای معادل سه‌میلیون و 400هزار تومان تا 5میلیون تومان در ماه بپردازد که البته به این رقم باید هزینه مشاوره خصوصی را هم اضافه کرد.

برای کلاس‌های خصوصی، اساتید در مقطع دوازدهم از ساعتی یک میلیون و 200هزار تومان تا شش‌میلیون تومان دریافت می‌کنند. هر دانش‌آموز حداقل هفته‌ای یک جلسه و گاه، دو جلسه در هفته به این کلاس‌ها نیاز دارد که هزینه کلاس خصوصی را به 12 الی 24میلیون تومان در ماه می‌رساند. بعد از پرداخت شهریه و ورود به این مدارس، هزینه‌های دیگری همچنان وجود دارد؛ مثلا باید آزمون‌های تستی یا کلاس خصوصی برای دروس اصلی را ادامه دهند.

 کمپ‌های 110روزه میلیونی

یکی دیگر از هزینه‌های مرسوم برای سال آخر متوسطه شرکت در اردو است. نه اردوی تفریحی؛ بلکه کمپ‌هایی که مدرسه برای ایزوله‌کردن دانش‌آموز برنامه‌ریزی می‌کند تا دور از خانه درس بخواند. برخی از این کمپ‌ها، عید برگزار می‌شوند اما یکی از اردوها به اردوهای 110روزه مشهور است که از اسفندماه شروع می‌شود و تا کنکور ادامه دارد. قیمت هر کدام از این‌ها، بسته به منطقه و نوع مدرسه متفاوت است. در یک منطقه متوسط برای اردوی 10روزه، 10 تا 12میلیون تومان گرفته می‌شود. نرخ این اردوها، حساب و کتاب مشخصی ندارد و از مدرسه‌ای به یک مدرسه دیگر متفاوت است.

 مدرسه رایگان داریم؟

همانطور که پیش از این بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان گفته بود، امروز عملا چیزی به نام مدرسه دولتی رایگان نداریم! برای مثال سام، دانش‌آموز ابتدایی یک مدرسه دولتی در تهران است و برای ثبت‌نام او در این مدرسه منطقه 5 تهران، باید سه‌میلیون تومان پرداخت شود. اسم آن نه شهریه، بلکه «مشارکت اجتماعی» بوده و برای توسعه یا پرداخت قبض‌ها و هزینه‌های اولیه استفاده می‌شود.

پایتخت‌نشین باش تا کامروا شوی!

به جز مدرسه، تاثیر امکانات استان را هم می‌توان در موفقیت دانش‌آموزان مشاهده کرد که باز هم عدالت آموزشی را به چالش می‌کشد و مانند مدرسه می‌تواند مانع پرش طبقاتی شود. برای مثال تهرانی‌ها 3/27درصد از صندلی‌های برترین‌ها را تصاحب کردند. از 10سال گذشته جمعیت دانش‌آموزان تهرانی از 40نخبه برتر کنکور چه تغییری کرده؟ سال 1393 تهران 11دانش‌آموز برتر داشت.

سال 1394، 1395 و 1396 رفته‌رفته این تعداد به ترتیب به 7، 17 و 17دانش‌آموز رسید. سال 1396، 1397 و 1398 تهران، بیشترین سهمیه را از برترین‌های کنکور داشته. کم‌کم دانش‌آموزان مناطق یک کنکور مثل اصفهان، مشهد، یزد و تبریز رقابت با تهرانی‌ها را شروع کردند و دوباره پله‌پله از جمعیت دانش‌آموزان تهرانی کم شد. اینطور بود که از سال 1397 تا سال 1403 جمعیت تهرانی‌ها اینطور تغییر کرد: 1397=13، 1398=18، 1399=11، 1400=11، 1401=14، 1402=13و 1403=10.