تصویر مبهم ایرانی‌های خارج‌نشین
اظهارات جالب توجه معاون وزیر امور خارجه درباره شرایط بازگشت ایرانیان مهاجر
روزنامه هفت صبح| در دو سال گذشته نزدیک به 12هزار نفر از وزارت امورخارجه استعلام گرفته‌‍‌اند که می‌توانند به ایران برگردند یا نه. بیشتر آنها هم ساکن ترکیه، آمریکا، آلمان و کانادا بوده‌اند. این اطلاعات را دیروز معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان وزارت‌خارجه داده. نکته آن چیست؟ نشان می‌دهد که این گروه از افراد نگرانی‌هایی از بابت محکومیت‌های قضایی در حوزه مالی، کیفری یا سیاسی خود برای ورود به ایران داشته‌اند.
بعد از مطرح‌شدن اسم معین، نصرالله معین نجف‌آبادی، برای اینکه آیا اجازه برگشت به ایران را دارد یا نه، وزارت ارشاد اعلام کرد که او می‌تواند به کشور برگردد. حضورشان در ایران مشکلی ندارد. همین موضوع باعث شد که شرایط بازگشت ایرانیان مهاجر به کشور دوباره در رأس اخبار قرار گیرد. افرادی که از انقلاب1357 به کشورهای دیگر مهاجرت کردند، چطور می‌توانند برگردند؟
مقام‌های دولتی اینطور جواب داده‌اند که اگر کسی شاکی خصوصی یا پرونده قضایی نداشته باشد، می‌تواند برگردد. ولی چطور این موضوع را می‌تواند بفهمد؟ در مصاحبه‌ای که ایلنا با علیرضا بیگدلی داشت او به همین ماجرا اشاره کرد. به گفته او « شورایعالی ایرانیان خارج از کشور در این زمینه جلساتی با حضور ریاست محترم جمهور و شورایعالی ایرانیان انجام داده و مصوبات آن در دبیرخانه وجود دارد که ملزم به اجرای آن مصوبات است. یکی از آن مصوبات تصویب طرح پرسمان تردد بود.
طرح پرسمان تردد به معنای پرسش اینترنتی درباره اتباع ایرانی خارج از کشور است. همزمان با تصویب این طرح، کمیسیون ویژه‌ای برای بررسی این موضوع تشکیل شد. شورایعالی و کمیسیون ویژه پرسمان تردد نماینده دستگاهی هستند که درباره تردد ایرانیان مسئولیت دارد تا اگر کسی برای ورود به داخل کشور سوال داشته باشد، پاسخ دقیق بدهند.»
تردد 850هزار نفر در کشور
تعداد کثیری از ایرانیان خارج از کشور و به‌طور منظم از سال ۹۸، ۸۵۰هزار نفر از ایرانیان به کشور تردد کردند. این آمار در زمان کرونا کاهش پیدا کرد و در سال جاری این آمار نزدیک به رقم سال۹۸ است که از آن عبور خواهد کرد. طرح پرسمان تردد برای ایرانیانی است که به هر دلیلی فکر می‌کنند در صورت سفر یه ایران با مشکلاتی مواجه می‌شوند یا خروج آنان از کشور با مشکلاتی مواجه شوند. این‌ها همه توضیحات این معاون وزارت امور خارجه است.
او می‌گوید که استعلام‌ها نشان داده معمولا افراد مشکلی برای ورود به ایران نداشته‌اند. او گفته: «تجربه کار در نمایندگی‌های مختلف نشان می‌دهد که هیچ مشکل و مانعی برای سفر بسیاری از ایرانیان خارج از کشور به ایران وجود ندارد؛ بنابراین ما صورت مساله را حل کردیم.»
این سامانه که از آن حرف زده می‌شود در سال۱۴۰۰ در سامانه میخک وزارت امور خارجه ایجاد شد. افراد در سامانه کنسولی با یک کلیک روی گزینه پرسمان تردد وارد می‌شوند، اطلاعات خودشان را ثبت می‌کنند و بعد از ثبت اطلاعات به آنها اعلام می‌شود برای تردد به ایران مانعی وجود دارد یا ندارد. او می‌گوید: «در کل برای هیچ ایرانی در ورود به کشور مانعی وجود ندارد. در این کمیسیون ویژه تردد به آنها فرصت می‌دهیم تا سوالات آنان را گردآوری کرده و از طریق همین سامانه پاسخ می‌فرستیم که مانعی ندارند و اگر داشتند به آنان ابلاغ می‌کنیم.»
حالا اگر کسی اجازه ورود به کشور را نداشت، چه اتفاقی می‌افتد؟ «اگر مشکلی هم وجود داشت به آنان اطلاع می‌دهیم تا از طریق نمایندگی کشور پیگیری کند. آنانی که گذرنامه منقضی و تابعیت ایرانی دارند و همچنین گذرنامه ایرانی دارند، می‌توانند وارد کشور شوند و هیچ کسی نمی‌تواند مشکلی برای ورود آنان ایجاد کنند.»
این ماجرا را هم می‌توان برعکس کرد؛ یعنی ایرانیان داخل کشور چطور می‌توانند بفهمند که امکان خروج از کشور را دارند یا نه؟ وزارت امورخارجه می‌گوید که به این سوال هم جواب خواهد داد؛ یعنی به این سوال که آیا در ایران پرونده‌ای وجود دارد تا مانع خروج من از کشور باشد یا نه. اطلاعات دیگری از تقاضای ورود ایرانیان خارج از کشور به ایران هم ثبت شده.
به گفته او «از اسفند۱۴۰۰ تا به امروز ۱۲۷۷۰نفر تقاضای خودشان را در سامانه پرسمان تردد ثبت کردند که مورد پیگیری قرار گرفته است از این تعداد ۳۰۱نفر پرونده قضایی در محاکم دادگستری داشتند که اعلام شده است و مابقی افراد هم اعلام شده که هیچ مشکلی برای ورود ندارند.»
معاون کنسولی وزارت‌خارجه این را هم توضیح داده که از کدام کشورها بیشتر با آنها تماس گرفته شده. او می گوید: «در مورد آمار اینکه کدام کشورها با ما تماس گرفتند بیشترین تعداد درخواست از ایرانیان ترکیه، آمریکا، آلمان و کاناداست. همچنین آمار ایرانیان ساکن انگلستان، ایتالیا، سوئد و استرالیا به نسبت قابل‌توجه است. همچنین ۱۱۴کشور وجود دارند که به‌صورت یک‌نفره درخواست خودشان را ثبت کردند.»
بعد از استعلام گرفتن چه اتفاقی می‌افتد؟ «همه کسانی که از طریق سامانه میخک پاسخ مثبت گرفتند که هیچ مانعی وجود ندارد، این افراد به‌طور قطع در سفرها بدون هیچ مانعی می‌توانند وارد و خارج شوند و هیچ مانعی وجود نداشته و این اطمینان وجود دارد و این شیوه بسیار مطمئنی است تا افرادی که در محیط روانی نسبت به جمهوری اسلامی دارای تردید هستند، با مراجعه به این سامانه از حالت تردید خارج شوند.»
آمار ایرانیان خارج از کشور درست است؟
تقریبا هیچ توافقی وجود ندارد که بالاخره ایرانیان خارج از کشور چند نفر هستند. سازمان ثبت احوال یک عدد می‌گوید، شورایعالی امور ایرانیان یک عدد و سازمان ملل هم عددی دیگر. برآورد هر دوی آنها هم نزدیک به هفت‌میلیون نفر است. دیروز اما این مقام مسئول اینطور گفته: «پیش‌بینی می‌کنیم نزدیک به ۵میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند و آمریکا، ترکیه، کانادا، انگلستان و آلمان پنج کشوری هستند که ایرانیان بیشتر در آنجا زندگی می‌کنند.»
تابعیت دوم آنها را از تابعیت ایرانی خارج می‌کند؟
چرا آمار وزارت امور خارجه کمتر است؟ دلیل آن را معاون کنسولی اینطور شرح داده: «در میان ایرانیان خارج از کشور بر‌اساس منابع اطلاعاتی که موجود است آمار متنوعی وجود دارد برخی منابع بین‌المللی داریم که آمار اتباع خارجی سایر کشورها را منتشر می‌کنند و افرادی که تابعیت مضاعف دارند که این آمار قابل اتکا نیست؛ زیرا با دریافت تابعیت دوم آنها را از تابعیت ایرانی خارج می‌کنند، اما از نظر ما ایرانی هستند و تابعیت آنها با گرفتن تابعیت دوم نقض نمی‌شود، بلکه تابعیت دوم کان لکم تلقی می‌شود؛ بنابراین آمار کامل نیست.»
معاون کنسولی وزارت‌خارجه درباره ایجاد مشکل درباره مسئله دو‌تابعیتی‌ها موضوع دیگری را هم اضافه کرده: «کار بررسی قانون حمایت از ایرانیان خارج از کشور روز گذشته در کمیسیون سیاست خارجی مجلس تمام شد و الان این لایحه در حال ارائه به صحن مجلس است. امیدواریم در مجلس کنونی مطرح شود و به تصویب هم برسد. درباره تابعیت هم پیش‌نویس آن را منتشر کردیم.
فکر می‌کنیم رویکرد جمهوری اسلامی به مبحث تابعیت هیچ مانعی برای تردد ایجاد نمی‌کند و مترقی‌ترین قانون را دارا هستیم. بر‌اساس قانون مدنی تابعیت دوم را به رسمیت نمی‌شناسیم. اتباعی که در خارج از کشور حضور دارند، می‌توانند به کشور سفر کرده، زندگی کرده و اشتغال داشته باشند. محدودیت در تابعیت دوم برای مشاغل حساس است؛ بنابراین هیچ منعی برای تردد و فعالیت اتباع ایرانی خارج از کشور در ایران وجود ندارد.»
