ماجرای پوستههای تلگرام، واتساپ و بقیه دوستان
فرمول جدیدی برای رفع فیلترینگ داده شده که شاید آنقدرها هم موفقیت‌آمیز نباشد
روزنامه هفت صبح| دیروز مصوبه جدیدی منتشر شد که رسانه‌های حامی دولت آن را به معنای رفع فیلتر اینستاگرام، تلگرام و واتساپ تفسیر کردند. پشت متن ثقیل و پیچیده این مصوبه اما گویا واقعیت دیگری در جریان بوده.
شورای عالی فضای مجازی دستور داده راه‌حل جایگزینی برای استفاده از پلتفرم‌های پرکاربرد خارجی فیلترشده پیدا شود. این در قدم اول خبر خوبی است اما مشکل از اینجا شروع می‌شد که فرمولی برای این کار پیشنهاد داده که کارشناسان اینترنت می‌گویند نمی‌توان با آن به این هدف مورد نظر رسید. متن مصوبه چه می‌گفت؟
این شورا قبلا مصوب کرده بود که باید مردم به پلتفرم‌های مختلفی دسترسی داشته باشند. کلمه پلتفرم در این مصوبه به سکو ترجمه شده و می‌گوید اگر سکوی خارجی داریم که بین مردم کاربرد زیادی دارد باید شناسایی و امکان فعالیت آنها در داخل کشور فراهم شود.
حالا فرضا که طبق متن مصوبه این اپلیکیشن‌های پر کاربرد فیلترشده هم معرفی شد. شورای عالی فضای مجازی می‌خواهد با این لیست چه کند؟ در این مصوبه یک ماه وقت داده شده تا راه حلی برای دسترسی کاربران به پلتفرم‌های خارجی پرطرفداری که فیلتر هستند پیدا شود؛ البته نه هر راه حلی. فقط راهی که از فرمول پیشنهادی همین شورا می‌گذرد. این شورا چه فرمولی پیشنهاد داده؟
تلگرام شاید، اینستاگرام و واتساپ نه
اعضای این شورا پیشنهاد داده‌اند که یکسری پوسته از همین برنامه‌های خارجی ساخته شود. یعنی کاربران به جای فیلترشکن، از مسیر این پوسته‌ها وارد تلگرام، اینستاگرام و برنامه‌های مشابه آن شوند. پوسته چیست؟
حتما به خاطر دارید که اولین بار با فیلتر شدن تلگرام در سال 1397، اپلیکیشن‌های جایگزینی مثل تلگرام طلایی یا هاتگرام به عنوان تلگرام غیرفیلتر تبلیغ می‌شدند. این برنامه‌ها همان پوسته‌ای از تلگرام بودند.
حالا از گروه‌های داخلی درخواست شده که تا ماه آینده اعلام کنند آیا می‌توان یک قالب از همین پوستههای مشابه برای اینستاگرام، واتساپ یا هر پلتفرم پرکاربر دیگر ساخت؟ متخصصان این حوزه می‌گویند جواب به این سوال از همین حالا مشخص است. «شاید برای تلگرام بشود چنین پوسته‌ای هم ساخت اما واتساپ و اینستاگرام نه». توضیحات میلاد نوری به روزنامه هفت صبح را می‌خوانید:
نکته مهمی که احتمالا در نظر نگرفته‌اند این است که تلگرام یک سرویس اوپن سورس (کد باز) است و اجازه استفاده از سورس کدهای خود و ساخت نمونه‌های مشابه را داده. چنانچه در نسخه‌های اولیه روبیکا هم به صورت کامل از سورس تلگرام استفاده شده بود. اما سایر پلتفرم‌ها و سرویس‌های مورد نظر خارجی مثل اینستاگرام و... از نظر فنی اصلا اجازه چنین کاری را نمی‌دهند و چه بسا جلوی اجرای چنین موضوعی را بگیرند.
ماهیت اینستاگرام و واتساپ و ... با تلگرام تفاوت دارد چون اوپن‌سورس نیستند. کما اینکه در تجربه شخصی خود من زمانی که کلاب هاوس هنوز نسخه اندروید خود را ارایه نداده بود در برنامه‌نویسی نسخه غیررسمی آن با اینکه درخواست‌ها بدون واسطه و فقط به سرورهای کلاب‌هاوس ارسال می‌شد، کلاب‌هاوس از پلی‌استور درخواست کرد که نسخه غیررسمی را حذف کند و پس از مدتی از نظر فنی جلوی لاگین (ورود) کاربر را روی نسخه‌های غیررسمی گرفت.
این توضیحات نشان می‌دهد که ساختن پوسته داخلی از روی اینستاگرام و واتساپ امکان پذیر نیست ولی حتی اگر پوسته‌ای هم ساخته شود، درصورتی که از کمپانی اصلا اجازه نگرفته باشند به روش‌های مختلف فنی می‌توانند جلوی فعالیت آن را بگیرند. با وجود این سختی‌ها چه دلیلی وجود داشته که شورای عالی فضای مجازی چنین پیشنهادی بدهد:
اولین دلیلی که می‌توان آورد این است که این شورا که در دولت جدید با اعضای جدیدی کار خود را شروع کرده می‌خواهد نشان دهد به روی استفاده از پلتفرم/سکوهای فیلتر شده گشوده است و می‌خواهد در جدیدی به این منظور باز کند.
قبلا نماینده‌های ایرانی راه‌های دیگری امتحان کرده بودند: مثلا با مدیران این پلتفرم‌ها نامه نگاری و دیدار رودررو داشتند تا تلگرام و اینستاگرام را به این شرط که طبق قوانین و مصوبات کشور فعالیت داشته باشند راضی به تاسیس یک شعبه در ایران کنند. بعد از اینکه این تلاش‌ها با واکنش مثبتی از سوی طرف مقابل روبه‌رو نشد، حالا این پیشنهاد جدید روی میز قرار گرفته.
بالاتر گفته بودیم که سال 1397 با فیلترینگ تلگرام، پوستههای جایگزینی روی کار آمد. اما نه از داخل و نه از خارج این دو پوسته با واکنش مثبتی روبه‌رو نشد. از یک طرف تلگرام بیانیه داد که این پوسته‌ها را از گوشی خود حذف کنید.
از طرف دیگر دشمنان داخلی آن هم سر ناسازگاری برداشتند. مدیران 4 پیامرسان داخلی (سروش، گپ، ایتا و بیسفون) بیانیه دادند که این «پوسته‌ها» نشان می‌دهد فیلترینگ به صورت ناقص اجرا شده. اتفاقا کلمه پوسته اولین بار در همان بیانیه مورد استفاده قرار گرفته بود. آنها گلایه کرده بودند که با وجود این پوسته‌ها انتظار نداشته باشید کاربران به سمت پیامرسانهای داخلی حرکت کنند.
نارضایتی از سکوهای داخلی؟
حالا هیچ کسی اندازه پیامرسانهای داخلی احتمالا از مصوبه شورای عالی فضای مجازی ناراحت نشده. این مصوبه احتمالا به معنای ناامیدی شورای عالی فضای مجازی از موفقیت پیامرسانهای داخلی است. وگرنه این سوال پیش می‌آید که چه ضرورتی داشت که این شورا دوباره همان راه قبلی را طی کند و مجوزهای لازم را برای این پوسته‌ها بگیرد؟
