هوا را از من بگیر، موبایل فرزندم را نه!
گفت‌وگو با یک تیم ویژه که برای بازی، فیلم و همه دنیای کودکان در اینترنت برنامه ویژه‌ای دارد
روزنامه هفت صبح| «شما ساعت موبایل بچه‌‌تون رو چطوری مدیریت می‌کنید؟» اگر فقط یک بار از مقابل مدرسه‌ای رد شوید، این سوال را از لابه‌لای حرف‌های پدر و مادرانی که چشم انتظار صدای زنگ تعطیلی مدرسه هستند، می‌شنوید. در این میان تقریبا هیچ کسی هم راه‌حلی ندارد،
البته به‌جز یک آی‌تی‌من که از قضا یک کودک هشت ساله هم دارد و سالهاست با کمک تیم‌های متخصص فنی در حوزه نرم‌افزار و هم‌اندیشی صاحب‌نظران در حوزه کودک، بر روی نیازها و چالش‌های کودکان در فضای مجازی متمرکز شده. محمودرضا فرهادی مدیر کسب و کار «کیدزی» است.
پلتفرم خلاقانه‌ای که به نیازهای کودکان و والدین در دنیای دیجیتال امروز می‌پردازد. فرهادی می‌گوید:«در خانواده‌ها غالبا تلاش شده تا فرد زیر 18 سال را محدود کنند، از فضای مجازی بیرون برانند یا راه ورود را روی او ببندند.» او و تیم «کیدزی» برای محافظت از کودک نه تنها روش قهری و سلبی ندارند، بلکه اتفاقا از حقوق جدیدی به نام حریم خصوصی کودک هم حرف می‌زنند که تا امروز کمتر بحث آن پیش آمده.
فرهادی می‌گوید: «چطور می‌شود این دنیای جدید کودکان را طوری مدیریت کرد که نه زیر نظارت 24 ساعته والدین باشند و نه از فضای مجازی آسیب ببینند؟» سوالی که به دغدغه والدین و کودکان به یک اندازه توجه دارد و ضمنا مرزهای شخصیت و استقلال فرد زیر 18 سال هم به رسمیت می‌شمارد. فرهادی در گفت‌وگویی مفصل با رسانه هفت صبح به این سوال و چالش‌های دیگر در این حوزه جواب‌های جالبی داد:
اغلب خانواده‌ها بدون اینکه آموزش خاصی ببینند راه‌کارهایی را برای محافظت از کودکشان در اینترنت دارند. مثلا گوشی را از دستشان می‌گیرند، برای بازی کردن ساعت مشخص می‌کنند یا روش‌های دیگری را به‌کار می‌گیرند. چرا با این وجود، احساس نیاز کردید که روی حوزه امنیت کودک در فضای مجازی متمرکز شوید؟
والدین در زمان قدیم که اینترنتی وجود نداشت، تمرکز خود را روی آموزش و مراقبت از کودک در دنیای واقعی می‌گذاشتند. اما در زمان کنونی که اینترنت به وجود آمده، ابعاد پیچیده فضای مجازی و تکنولوژی‌های گوناگون، مراقبت و آموزش کودک؛ والدین را سردرگم و مضطرب می‌کند.
در عصر حاضر ماجرا تغییر کرده و ما شاهد تاثیر تکنولوژی، یا دقیق‌تر، تاثیر دانش بر روند رشد کودکان و نوجوانان هستیم. این قشر که خود را منطبق با رویه‌های جدید برای بزرگسالی آماده می‌کند نیاز به همراهان و ابزارهای جدیدتر و به روزتری دارد.
ما باید این قدرت را داشته باشیم که برای بچه‌ای که در یک جامعه جدیدتر قدم می‌گذارد، راه‌حل بهتری بدهیم. با این حال تا امروز هیچ وقت این کار خیلی شسته و رفته انجام نشده بود. هم توانایی‌اش واقعا وجود نداشت و هم اینکه همیشه بزرگسالان دغدغه‌های مهم‌تری داشتند که حوزه کودک را کنار می‌زد و یا دنیای کودک را از پنجره نگاه خود بررسی می‌کردند.
یک تصویر کلی از خطرات دنیای مجازی برای کودکان در ذهن والدین وجود دارد؛ ولی شما و تیم کیدزی که روی این موضوع تحقیق و پژوهش داشتید، چه چالش‌هایی را شناسایی کردید؟
مسئله اول اینکه فضای مجازی و محتوای آن قابل رصد نیست. یعنی کودکان، که به ندرت از صحت محتواهای اینترنت سوال می‌پرسند، در فضای مجازی امکان نظارت بالایی وجود ندارد و اگر هم وجود دارد، از سوی نوجوان این نظارت پس زده می‌شود و دیگر به این اکوسیستم اعتماد نمی‌کند.
از سوی دیگر بحث حریم خصوصی به شدت مسئله مهمی است. کودکان و نوجوانان در فضای مجازی در معرض بیش از یک تریلیون وب‌سایت قرار دارند که به دلیل محتواهای نامناسب وگمراه‌کننده باعث می‌شود کودکان در معرض خطر قرار گیرند. همچنین خطرات تعاملی یا ارتباطی نیز در این فضا وجود دارد که این نوع خطر به تعامل مستقیم میان کودکان و افراد ناشناس از طریق اینترنت اشاره دارد؛
ممکن است این نوع از تعامل منجر به ارتباط آفلاین شود که به راحتی با سوء‌استفاده از خوش باوری کودکان، ممکن است منجر به مشکلات شدیدتری شود. آزار و اذیت سایبری، کلاهبرداری سایبری، تراکنش‌های متقلبانه، رفتارهای آنلاین توهین‌آمیز، ارسال پیام‌های جنسی، آزار و اذیت جنسی، تحریک نژادپرستی و ارسال یا اشتراک‌گذاری تصاویر مستهجن، از جمله مصداق‌های این نوع از خطرات رفتاری است که ممکن است کودک در فضای مجازی با آنها رو‌به‌رو شود.
مهم‌ترین مسئله و چالش را کدام یک از این موارد می‌بینید؟
مسئله حریم خصوصی مهم‌ترین مسئله فضای مجازی است که باعث می‌شود والدین رفتار اشتباه انجام دهند و کنترل خود را روی کودکان بیشتر کنند؛ راه‌حلی که باز خودش حریم کودک را نقض می‌کند. ما در شورای عالی فضای مجازی در ایران هم بحث‌های جدی‌ای درباره آن داریم، ولی راه‌حل‌هایی که بدنه محافظه‌کار ارائه می‌دهند راه‌حل‌های خیلی خط‌کشی‌شده و غیرعملیاتی است.
حرف زدن از حریم خصوصی کودک شجاعت زیادی می‌خواهد. بیشتر افراد کودکان را موجودات کنجکاو و پرتوقعی می‌دانند که باید با نظارت 24 ساعته کنترل شوند. وقتی شما از حریم خصوصی صحبت می‌کنید، منظورتان چیست؟
وقتی دغدغه ما حفظ حریم خصوصی کودک در اینترنت باشد، درباره این بحث می‌کنیم که من تا چه لایه‌ای می‌توانم خودِ فرد زیر 18 سال را به‌عنوان یک هویت مستقل شناسایی کنم. آیا به راستی این امکان وجود دارد که هویت فرد زیر هجده سال را که هنوز به سن قانونی نرسیده است را شناسایی کرد؟!
بله ما در کیدزی با بهره‌مندی از ابزار احراز هویت آنلاین برای افراد کمتر از هجده سال، هویت او را احراز کرده و امکان دسترسی به سرویس‌های آنلاین را به او می‌دهیم. اگر به حریم خصوصی این فرد زیر 18 سال تعرض شود، او چطور و از چه طریق و از مسیر چه قوانینی می‌تواند مطالبه‌گری کند؟
فرد 6 ساله امکان مطالبه‌گری دارد؟ اصلا فرض کنیم ما یک قانون حریم خصوصی کودک هم گذاشتیم چطور می‌تواند اعتراض کند؟ این‌ها روندهایی است که ما در مجموعه «کیدزی» روی آن کار می‌کنیم و داریم به شورای عالی فضای مجازی کمک می‌دهیم که در راستای این موضوع، لایحه‌هایی را برای تصویب مجلس آماده کنند.
شما دست روی موضوع جدیدی گذاشته‌اید که کمتر مطرح شده. فارغ از جنبه حقوقی حریم خصوصی کودکان که درباره آن صحبت کردید، تعریف این «حریم خصوصی» چه چالش‌های دیگری دارد؟
بحث حریم خصوصی کودکان را تا اینجا می‌توان بسط داد که خود والدین چگونه باید حریم خصوصی کودکان را رعایت کنند؟ آنها چه دسترسی‌هایی باید داشته باشند؟ از سوی دیگر باید چطور پلتفرم‌های مجازی را رصد و پالایش کنند که در عین حال باعث نقض حریم خصوصی کودک و نوجوان هم نشوند.
آنها چطور باید روی خریدهای مالی که کودک در این فضا انجام می‌دهند نظارت کنند؟ به دلیل عدم یکپارچگی فضای مالی حوزه کودک، پرداخت‌هایی انجام می‌شد که کودک قربانی آن بود و ولی چون کودکِ زیر 18سال بر اساس قوانین بانک مرکزی توانایی پرداخت‌های جدی ندارد از لحاظ قانونی هم زیاد مورد توجه قرار نمی‌گیرد و این آماده شدن کودک برای ورود به دنیای واقعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به جز این موارد چه مشکلات دیگری درباره حضور تکنولوژی در دنیای کودکان شناسایی کردید که تا امروز کمتر درباره آن حرف زده شده؟
مسئله مهم‌تر دیگری که در فضای مجازی برای کودک وجود دارد، بحث ارتباطات اجتماعی است. هنوز تعریف جدی برای ارتباطات اجتماعی کودک در فضای مجازی نداریم. بیشتر مواجهه‌ها برای نحوه ارتباطات کودک این بوده که کلا فضای مجازی را برای کودکان ببندیم و اجازه ورود به او ندهیم.
کودک نیز راه‌حل‌های دور زدن آن را بلد است و با هویت یک فرد بزرگسال وارد اکوسیستم می‌شود. اینجاست که نداشتن امکان نظارت برای والدین به یک مشکل جدید منجر خواهد شد. اگر بخواهید بر تعاملات کودک‌تان در فضای مجازی نظارت و مدیریت داشته باشید و از او مراقبت کنید، باید از چه طریقی وارد شوید؟ والدین راهکاری برای این خطرات و چالش‌ها ندارند.
پس آخرین پیچیدگی حضور کودکان در فضای اینترنت خود والدین هستند.
درواقع ماجرا این است که علاوه بر کودک و نیازهای او در فضای مجازی، حلقه مفقوده جدی دیگر آموزش والدین بود که در بهترین حالت، قالب متن‌های مختلف در اختیار والدین قرار داده می‌شد اما برای او بی‌معنا بود و نمی‌دانست به چه دلیل باید مطلبی با این عناوین را بخوانید. ضمن اینکه درباره این مشکلاتی که والدین برای تربیت کودک دارند، نظرات مشاوران و روانشناس‌ها هم متنوع و حتی متفاوت است و تفاهمی روی آن ندارند.
تلاش ما بر این بود که ببینیم چطور می‌توانیم این آموزش را به دست والدین برسانیم. قرار نیست به والد بگویید که این کتاب را بخوان تا دانش تو بیشتر شود. باید به والد گفت که اگر به این مسئله برخورد کردی، از چه کسی می‌توانی سوال کنی. باید کسی به او معرفی شود که فقط به والدین پیشنهاد بدهد؛ نه اینکه بگوید کارت درست است یا غلط. این روند کمک می‌دهد والد هوشیارتر باشد و نسبت به آن روانشناس یا assistant ،اعتماد بیشتری داشته باشد. نگاه کلی ما در کیدزی بر اساس نظارت و تجربه به جای محدودیت و منع استفاده است.
