نگاهی به قواعد فیفا برای میزبانی از جام‌جهانی
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| این هفته به‌خاطر اعلام نامزدهای جام‌جهانی ۲۰۳۰ و ۲۰۳۴ نگاهی کردیم به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها یا شاید بتوان گفت رویاهای فوتبالدوستان ایرانی؛ یعنی میزبانی از مسابقات جام‌جهانی و با بررسی مقررات مربوط به میزبانی جام‌جهانی ۲۰۳۴ تلاش کردیم نشان دهیم که فاصله ما از استانداردهای میزبانی این مسابقات چقدر است. این فاصله البته در بخش مربوط به زیرساخت‌ها مثل استادیوم و هتل با سرمایه‌گذاری کلان قابل رفع و رجوع است ولی واقعیت این است که در زمینه چارچوب حقوقی و قوانین و مقررات نیز فاصله‌ای وجود دارد که با برخی از مبانی اساسی نظام، منافات دارد و از این‌رو میزبانی جام‌جهانی در ایران را به امری محال تبدیل می‌کند.
روز گذشته فیفا اعلام کرد که در پایان مهلت مقرر برای ارائه پیشنهاد میزبانی در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۳ فقط عربستان سعودی برای این مسابقات پیشنهاد میزبانی داده است. این خبر در برخی رسانه‌های فارسی‌زبان به این شکل مخابره شد که عربستان سعودی به‌عنوان میزبان مسابقات جام‌جهانی فوتبال در سال ۲۰۳۴ انتخاب شده است. در حالی‌که میزبان این مسابقات به‌طور رسمی بعد از بررسی وضعیت عربستان، در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ اعلام خواهد شد و هنوز هیچ چیز قطعی نیست.
اما در مورد میزبانی جام‌جهانی و شرایط آن روایت‌های مختلفی در ایران وجود دارد. برخی معتقدند ما به‌خاطر قوانین‌مان نمی‌توانیم میزبان این رقابت‌ها شویم و برخی دیگر می‌گویند زیرساخت‌های کشور مانند هواپیما و هتل، اجازه این کار را نمی‌دهد و برخی دیگر معتقدند که حتی اگر همه‌چیز درست باشد ما به‌خاطر وضعیت استادیوم‌هایمان نمی‌توانیم میزبان این رقابت‌ها باشیم.
این فرصت خوبی است برای اینکه ببینیم واقعا چه پیش‌شرط‌هایی از نظر فیفا برای میزبانی رقابت‌های جام‌جهانی (و به‌طور مشخص جام‌جهانی ۲۰۳۴) اهمیت دارد و آیا کشور ما این پیش‌شرط‌ها را دارد یا نه. منبع ما برای این پیش‌شرط‌ها سندی است که خود فیفا با عنوان «نگاهی به پیش‌شرط‌های میزبانی جام‌جهانی ۲۰۳۴» در سایت رسمی خود و در سی صفحه منتشر کرده است. توضیح اینکه برخی شرایط مثل شرایط نور مسابقه به‌شدت فنی بوده و از نقل آن در اینجا پرهیز کردیم.
استادیوم‌های مسابقه
میزبان باید چهارده استادیوم «مناسب» داشته باشد که دست‌کم ۴ مورد آن باید ورزشگاهی باشد که در حال حاضر موجود است یا در حال ساخت است (یعنی کارهای ساختمانی شروع شده است) یا وجود دارد ولی نیاز به نوسازی دارد. کارشناسان فیفا در بازدید رسمی از کشور میزبان بر‌اساس مستندات پروژه در مورد ده ورزشگاه دیگر (در صورت موجود نبودن) نظر خواهند داد.
ظرفیت استادیوم‌ها باید برای مسابقات گروهی به استثنای افتتاحیه و همه مسابقات دیگر به‌جز نیمه‌نهایی و فینال، دست‌کم ۴۰ هزار نفر و برای مسابقات نیمه‌نهایی ۶۰ هزار نفر و برای افتتاحیه و فینال ۸۰ هزار نفر باشد.از این میزان بخشی باید به جایگاه ویژه یا VIP تعلق بگیرد. به‌طور مثال برای بازی افتتاحیه و فینال ۲ هزار صندلی وی‌آی‌پی نیاز است، به شکلی که هر صندلی حداقل ۶۰ سانتی‌متر عرض داشته باشد و یک سالن استراحت در پشت صندلی‌های وی‌آی‌پی با حداقل یک و هشت‌دهم متر مربع فضا برای هر مهمان. علاوه بر این باید ۳۰۰ صندلی نیز در این دو ورزشگاه به جایگاه تعلق بگیرد به شکلی که جلوی هر فرد یک متر فضای باز باشد و در پشت آن نیز سالنی برای استراحت افراد بسیار ویژه قرار بگیرد که در آن برای هر فرد دو متر‌مربع جا در نظر گرفته شود.
تمام استادیوم‌ها باید مسقف باشند؛ به این معنا که جایگاه‌های تماشاگران زیر سقف باشد.استادیوم باید عاری از هرگونه تبلیغات باشد و هیچ شخص ثالثی حق انجام هرگونه فعالیت تجاری در ورزشگاه را ندارد. زمین چمن باید ۱۲۵ متر در ۸۵ متر باشد که یک زمین مسابقه به طول ۱۰۵ متر و عرض ۶۸ در آن وجود داشته باشد. چمن باید طبیعی باشد و مجهز به سیستم گرمایش و نیز تخلیه آب باشد تا آب سطحی یا آب باران قبل یا حین مسابقه در آن جمع نشود و تخلیه شود.
از نظر رسانه‌ای، محل استادیوم فینال باید یک فضا برای کنفرانس مطبوعاتی با ۳۰۰ صندلی و بقیه استادیوم‌ها باید یک فضا برای کنفرانس مطبوعاتی با ۲۰۰ صندلی داشته باشند. حداقل چهار استودیوی تلویزیونی در هر استادیوم برای مسابقات گروهی و دور اول حذفی و شش استودیو برای سایر مسابقات و هشت استودیو برای افتتاحیه و فینال نیاز است.
حداقل مساحت لازم برای گروه فنی و اتاق سیار تدوین ۴ هزار متر‌مربع برای همه مسابقات به‌جز مسابقات نیمه‌نهایی، بازی افتتاحیه و فینال است که برای این مسابقات ۶ هزار متر‌مربع فضا نیاز است. در این فضاها دسترسی به اینترنت پرسرعت شرط ضروری است. هر استادیوم باید حداقل دو نمایشگر با مساحت ۲۰۰ متر‌مربع داشته باشد.
زمین‌های تمرین
کشور میزبان باید ۳۶ محل تمرین برای تیم‌ها ارائه کند که هر محل تمرین شامل دو زمین باشد. این محل باید در فاصله کمتر از بیست دقیقه‌ای (با اتوبوس) با هتل محل اسکان تیم‌ها باشد. همچنین باید در هر استادیوم یک زمین برای تمرین در نظر گرفته شود.دو زمین تمرین نیز باید برای داوران در نظر گرفته شود. در این محل باید تاسیسات موقتی برای تمرین وی‌ای‌آر نیز در نظر گرفته شود.
هر سایت آموزشی باید دو اتاق رختکن داشته باشد: اتاق رختکن تیم با ۲۳ صندلی و حداقل چهار توالت و هشت حمام و اتاق رختکن مربیان با چهار صندلی و حداقل یک توالت با تهویه مناسب. در محل تمرین باید تا ۵۰۰ نفر گنجایش برای رسانه‌ها وجود داشته باشد و محلی برای کنفرانس خبری با ۵۰ نفر ظرفیت و دسترسی به اینترنت داشته باشد. رسانه‌ها باید ورودی و پارکینگ اختصاصی و جدا از ورودی و پارکینگ تیم‌ها داشته باشند.
هتل‌ها
شهرهای میزبان مسابقات باید به تعداد کافی هتل برای اعضای فیفا، فدراسیون‌های فوتبال، تیم‌ها، داوران، مهمانان ویژه و خیلی‌ویژه، وابسته‌های تجاری فیفا، رسانه‌ها و… داشته باشند.هتل مقر اصلی فیفا باید یک یا چند هتل در شهر میزبان بازی افتتاحیه یا فینال، حداقل چهار یا پنج‌ستاره، با ظرفیت ۷۰۰ اتاق، با امکانات دیگری مثل سوئیت‌ها و اتاق‌هاي کار، انبار، رستوران، سالن بدنسازی با استخر و اینترنت باشد. .
در هر شهر میزبان هم باید یک هتل به فیفا تعلق داشته باشد با ۱۰۰ تا ۴۵۰ اتاق مهمان و امکاناتی مانند هتل مقر اصلی فیفا.تیم‌ها باید حداقل در یک هتل چهارستاره با ظرفیت ۸۰ اتاق حضور داشته باشند و امکانات هتل باید مثل هتل مقر اصلی فیفا باشد.برای داوران باید در شهر مقر اصلی فیفا یک هتل با ظرفیت ۳۰۰ اتاق وجود داشته باشد.
هتل محل قرعه‌کشی باید سالنی با ظرفیت ۱۹۰۰ مهمان داشته باشد.
هتل مهمانان ویژه باید یک هتل در هر شهر میزبان با ظرفیت ۵۰ اتاق درجه یک و یک هتل در شهر محل قرارگیری هتل اصلی فیفا با ۳۰۰ اتاق است. این هتل حتما باید پنج‌ستاره باشد.
برای مردم عادی نیز باید ۸ هزار اتاق برای شهرهای میزبان بازی افتتاحیه و فینال، ۶ هزار اتاق برای شهرهای میزبان مسابقات نیمه‌نهایی و ۴ هزار برای شهرهای میزبان سایر بازی‌ها وجود داشته باشد.
هیچ هتلی نباید کمتر از سه ستاره بر‌اساس درجه‌بندی بین‌المللی داشته باشد.
قوانین و مقررات
کشور میزبان باید متعهد باشد که سیاست ویزای بدون تبعیض را برای ۲۱۱ کشور عضو فیفا پیاده خواهد کرد.
کشور میزبان باید متعهد باشد که بدون تبعیض و محدودیت مشخص، به همه کسانی که لازم است برای این مسابقه به کشور میزبان سفر کنند ویزای کاری ارائه کنند.
کشور میزبان باید متعهد شود که برای فعالیت‌های مرتبط با اصل مسابقات، یک معافیت مالیاتی گسترده برای فیفا، فدراسیون‌های مربوطه، تیم‌ها، بازیکنان، موسسات رسانه‌ای و… در نظر بگیرد. کشور میزبان باید متعهد شود که در دوره برگزاری جام‌جهانی یک رویه ساده و شفاف در مورد واردات و صادرات ارز و انجام تراکنش‌های بین‌المللی خواهد داشت و محدودیتی در این موارد بر کشورها اعمال نمی‌کند.مسئولیت کامل اقدامات امنیتی و ایمنی مربوط به مسابقه، نه فقط در محل مسابقات که در کل کشور با دولت میزبان است و باید به هزینه خود این مسئولیت را به عهده بگیرد.
کشور میزبان باید متعهد شود که برای فیفا یک محیط حقوقی امن ایجاد خواهد کرد تا شخصی نتواند به حقوق تجاری فیفا ناشی از بازی‌ها لطمه بزند (مثلا با فیلمبرداری از مسابقه و پخش غیرقانونی آن یا با فروش بلیت در بازار سیاه و…). همچنین این موضوع باید در مورد شرکای تجاری و حامیان مسابقه نیز اجرا شود (بنابراین همه حامیان تجاری فیفا نیز باید بتوانند محصول خود را در بازار داخلی آن کشور بفروشند که این موضوع به‌طور مثال در مورد مشروبات الکلی در ایران ممکن نیست).
کشور میزبان باید تعهد دهد که زمینه انتقال داده‌های رسانه‌ای از تمام مسابقات را مطابق با بالاترین استانداردهای کیفیت با هر وسیله فنی و در همه سیستم عامل‌ها فراهم خواهد کرد (که این موضوع در ایران با وضعیت فعلی اینترنت و فیلترینگ ممکن نیست).فیفا باید معافیت قانونی و حقوقی در کشور میزبان به‌دست بیاورد و مقامات فیفا یا خود این نهاد نباید مانع از انجام فعالیتی مربوط به مسابقه شود یا فعالیت آن محدود شود.
در راستای دو مورد قبلی بالاترین مقام دولتی-اجرایی ملی کشور باید بیانیه‌ای صادر کند و در آن حمایت کشور میزبان از پیشنهاد فدراسیون فوتبال آن کشور و میزبانی مسابقه را نشان دهد. در این بیانیه وی باید تعهد خود را نسبت به احترام، حمایت و حمایت از حقوق بشر، از جمله حقوق کارگری، در ارتباط با میزبانی و برگزاری مسابقه و پس از آن ابراز کنند.
او همچنین باید متعهد به حقوق کار کارگران (از‌جمله حقوق کارگران مهاجر)، حقوق کودکان، برابری جنسیتی، آزادی بیان و تجمع مسالمت‌آمیز، و حمایت از همه افراد در برابر همه اشکال تبعیضي شود و تعهد بدهد که در صورت وقوع چنین نقض حقوقی، امکان دسترسی به راه‌حل‌های موثر از جمله مکانیسم‌های شکایت قضایی و غیر‌قضایی با صلاحیت بررسی، مجازات و جبران نقض حقوق بشر وجود دارد.
کشورها همچنین باید یک بیانیه حقوقی به امضای وزیر دادگستری کشور مربوطه را ارسال کنند که خلاصه‌ای از چارچوب قانونی در کشور میزبان مربوطه باشد و در آن تایید شود که اسناد دولتی ارائه شده به فیفا، معتبر، کاملاً قانونی و لازم‌الاجرا در رابطه با مسابقات هستند و همچنین فهرستی از کلیه قوانین، مقررات و احکام ویژه‌ای که باید توسط دولت و/یا یک مقام دولتی محلی، منطقه‌ای یا ملی ذی‌صلاح در کشور میزبان صادر یا تصویب شود را با مهلت تصویب و صدور این قوانین و مقررات ارائه کنند.
سایر موارد
البته در سند فیفا موارد دیگری نیز بیان شده است. به‌طور مثال:
چارچوب فعالیت نیروهای امنیتی در مورد استفاده از زور و سلاح گرم باید طبق اصول اساسی سازمان ملل متحد باشد.
در مورد رسانه‌ها گفته شده که کشور میزبان باید به بالاترین استانداردهای بین‌المللی آزادی مطبوعات پایبند باشد. (و با توجه به همین بند مشخص نیست که چطور مسابقات در عربستان میزبانی خواهد شد!)
کشور میزبان باید متعهد باشد که در همه مراکز مرتبط با بازی‌ها، فرصت‌های برابر و فراگیری برای همه افراد بدون تنوع به محدودیت‌های بدنی (معلولیت) یا مسائل جنسی و جنسیتی وجود دارد. (این بند به معنای ایجاد فرصت استخدام برای همجنسگرایان است که طبیعتا در ایران این موضوع غیرقانونی است و برای آن مجازات تعیین شده است).
شرح عکس: در تصویر استادیوم ملک‌فهد در ریاض مشخص است که ظرفیت آن ۶۸ هزار نفر است. به‌طور کلی عربستان هیچ ورزشگاهی ندارد که ظرفیت آن هشتاد هزار نفر باشد و به‌جز این ورزشگاه ملک‌فهد و ورزشگاه ملک عبدالله در جده، هیچ ورزشگاهی هم ندارد که ظرفیت آن به چهل هزار نفر برسد. البته شش ورزشگاه چهل هزار نفری در این کشور در حال ساخت است و ورزشگاه جدید ملک فهد نیز با ظرفیت ۹۲ هزار نفر در حال ساخت است که همه این ورزشگاه‌ها قرار است برای مسابقات جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۲۷ آماده شوند.
