کلاسیک ببینیم| فیلم کسب‌وکار ایتالیایی
روزنامه هفت صبح، سینا بحیرایی| یک: از خیلی جهات، «کسب‌وکار ایتالیایی» از پیتر کالینسن را می‌توان یک فیلم بریتانیایی اصیل در نظر گرفت. شاید مهم‌ترین دلیلش این باشد که فیلم در آمریکا اصلا تحویل گرفته نشد. اگرچه مایکل کین معتقد بود تبلیغات گمراه‌کننده باعث شده که فیلم‌بین‌های آمریکایی به تصورات اشتباهی درباره فیلم برسند و همین به فروشش ضربه زده است، باید پذیرفت که «کسب‌وکار ایتالیایی» به حدی بریتانیایی و اصیل است که احتمالا مخاطبان آمریکایی اصلا نتوانسته‌اند با آن ارتباط برقرار کنند.
دو: «کسب‌وکار ایتالیایی» داستان یک دزد حرفه‌ای به نام چارلی کروکر (مایکل کین) است که به محض آزادی از زندان، سفارش یک دزدی عظیم دیگر به او داده می‌شود. از او می‌خواهند شمش‌های طلای شرکت خودروسازی فیات به ارزش چهار میلیون دلار را از شهر تورین، آن هم در روز روشن بدزدد. کروکر هم که سرش برای ماموریت‌های این‌چنینی درد می‌کند، خیلی سریع قبول می‌کند. بقیه فیلم درباره فرآیند جمع کردن یک تیم، آموزش به آن‌ها و به سرانجام رساندن این ماموریت خطرناک است.
سه: مهم‌ترین نقطه قوت فیلم، آن طنز بریتانیایی فوق‌العاده‌ای است که دارد. حتی عادی‌ترین دیالوگ‌های بین افراد هم پر از شوخی‌ها و کنایه‌های عجیب است. نمونه درخشانش هم می‌تواند صحنه‌ای باشد که کروکر به همراه فردی (تونی بکلی) به سراغ خواهر پروفسور پیچ می‌روند تا او را پیدا کنند. می‌توان کل این ستون را به همین یک صحنه اختصاص داد و آن طنز عالی که بین دیالوگ‌های پینگ‌پونگی فوق‌العاده کروکر و خانم پیچ قرار دارد. این روحیه انگلیسی در تمام بخش‌های فیلم نهفته است.
گویا شرکت بی‌ام‌سی که آن زمان مالک ماشین‌های مینی بود، هیچ همکاری با عوامل فیلم نکرد و ماشین مینی به صورت رایگان در اختیارشان قرار نداد. با وجود اینکه شرکت ایتالیایی فیات به آن‌ها گفته بود می‌توانند از هر ماشینی که دوست دارند، استفاده کنند ولی پیتر کالینسن و تهیه‌کنندگان که بریتانیایی بودن فیلم خیلی برایشان مهم بود، با هزینه خودشان ماشین‌های مینی مورد نیاز را خریداری کردند!
چهار: یکی از نکات جالب فیلم این است که گرچه سال ۱۹۶۹ ساخته شده، تمهیدات و نقشه‌هایی که برای سرقت کشیده می‌شود بسیار مدرن و امروزی است. معلوم نیست تروی کندی مارتین فیلمنامه‌نویس این ایده‌ها را به صورت پیش‌بینی از آینده نوشته، یا واقعا چنین چیزهایی در آن زمان باب بوده است. مثلا یکی از بخش‌های نقشه تیم سرقت این است که یک حلقه بزرگ شبیه نگاتیو را وارد مرکز کنترل ترافیک شهر تورین کنند تا در چراغ‌های راهنمایی و رانندگی اختلال ایجاد کند.
این دقیقا مثل این است که در سرقت‌های امروزی، با یک ویروس کامپیوتری ترافیک شهری را مختل کنند. یا مثلا در جایی دیگر از فیلم آقای بریجر (نوئل کوارد)، رئیس کروکر، از طریق یک فیلم ویدئویی و شخصی که در میدان اصلی تورین رو به دوربین صحبت می‌کند، از جزئیات نقشه باخبر می‌شود. این هم مثل تماس‌های تصویری دنیای امروز خودمان می‌ماند که دیگر کاملا باب شده است. جالب است که فیلمی کلاسیک، چنین نگاه مدرن و آینده‌نگرانه‌ای داشته باشد. چنین آینده‌نگری پیچیده‌ای را حتی در فیلم‌های آن زمان «جیمز باند» هم به سختی می‌توان پیدا کرد.
پنج: یکی از بخش‌های قابل توجه فیلم، پایان آن است. گویا عوامل چهار پایان برای فیلم مدنظر داشتند و از هیچ‌کدام راضی نبودند. به همین دلیل یک پایان با تعلیق فراوان در فیلم قرار دادند تا بعدا اگر قرار شد دنباله‌ای برای فیلم بسازند، فکری به حالش بکنند! در پایان فعلی فیلم، اتوبوس لبه پرتگاه گیر می‌کند، نصف ابتدایی‌اش روی جاده است و نیمه دیگرش بالای پرتگاه خالی معلق مانده. به صورتی که طلاها در نیمه انتهایی هستند و سارق‌ها، در نیمه ابتدایی اتوبوس. کروکر می‌گوید که راه‌حلی برای این مشکل پیدا خواهد کرد و فیلم تمام می‌شود. همین پایان نیمه‌کاره، فوق‌العاده مشهور شد و مورد بحث‌های زیادی قرار گرفت.
بیشتر بحث‌ها سر این بود که کروکر و هم‌تیمی‌هایش چطور موفق می‌شوند اتوبوس را از آن وضعیت نجات بدهند. این بحث به حدی داغ بود که در سال ۲۰۰۸ انجمن سلطنتی شیمی یک مسابقه سراسری برگزار کرد و از همه خواست که راه‌حلی برای این مشکل ارائه بدهند! خود کین چند سال پیش در مصاحبه‌ای گفته بود که کروکر اتوبوس را روشن نگه می‌دارد تا بنزینش تمام شود، در این حالت تعادل اتوبوس به‌هم می‌خورد. یک بار به سمت جاده کج می‌شود و آن‌ها خارج می‌شوند، ولی سپس دوباره به سمت پرتگاه کج می‌شود و طلاها از دست می‌رود!
شش: «کسب‌وکار ایتالیایی» پر از صحنه‌های ماندگار است که بعدا در فیلم‌ها و برنامه‌های مختلفی به آن‌ها ادای دین شده است. اما معروف‌ترین صحنه فیلم قطعا فصل فرار دزدان با سه ماشین مینی کوپر در خیابان‌های تورین و نواحی حومه شهری ایتالیاست. در طول این مسیر آن‌ها چند صحنه ماندگار به جای می‌گذارند. مثل صحنه رانندگی بر فراز یک ورزشگاه، پایین آمدن با مینی‌کوپرها از روی پله‌ها، یا عبور از فاضلاب زیرزمینی شهر تورین.
هفت: در جاهای مختلفی از این فیلم یاد شده است، حتی در المپیک ۲۰۱۲ لندن. اف. گری گری هم در سال ۲۰۰۳ یک نسخه بازسازی از آن ساخت که البته به شهرت فیلم اصلی نرسید. آخرین خبر درباره «کسب‌وکار ایتالیایی» این است که شرکت پارامونت در سال ۲۰۲۱ اعلام کرده بود می‌خواهد یک سریال درباره نوه‌‌های کروکر بسازد که شغل خانوادگی را ادامه می‌دهند. فعلا که خبر جدیدی در کار نیست.
