بازار آنلاین غذا رقابتی‌تر می‌شود یا رستوران‌ها بازی را می‌بازند؟
روزنامه هفت صبح| گروه گلرنگ پیش‌تر در استارتاپ‌هایی نظیر تارا و اکالا و دارتیل سرمایه‌گذاری کرده است. دیجی‌کالا نیز با دیجی‌کالاجت قصد ورود به بازار سفارش آنلاین غذا را داشت. با این حال تمرکز دیجی‌کالاجت بیشتر روی محصولات سوپرمارکتی بوده است.گروه گلرنگ با سرمایه‌گذاری خود روی مجموعه افود می‌تواند رقیبی جدی برای اسنپ‌فود در بازار تلقی شود.
سال‌هاست که اسنپ‌فود بدون رقیب جدی یکه‌تازی می‌کند.هنوز خبر رسمی و جزئیات بیشتری از مجموعه افود منتشر نشده است. ظاهرا افود روی دارک‌کیچن و دارک‌استور (رستوران‌ها و سوپرمارکت‌هایی که فقط سفارش بیرون‌بر آنلاین دارند) تمرکز کرده است.
بازاری که تشنه رقبای جدید است
تک بازیگر بودن در حوزه آنلاین غذا شاید مهم‌ترین انگیزه گلرنگ برای ورود به این حوزه بوده است. اسنپ‌فود یکه‌تاز این بازار است و دیگر هیچ رقیبی در سال‌های اخیر نداشته است. یکی از پرزدوخوردترین دعواهای استارتاپی در سال‌های گذشته بر سر همین مفهوم انحصار و میان دو کسب‌وکار اسنپ‌فود و چیلیوری در گرفت که هر دو در صنعت غذای آنلاین فعالیت می‌کردند.
مدیرعامل چیلیوری که بعد از تعطیلی سایت ریحون تنها رقیب اسنپ‌فود محسوب می‌شد، مدام اسنپ‌فود را متهم می‌کرد که با تلاش دارد با دادن امتیاز و یا گرفتن برخی امتیازها از رستوران‌های پرفروش، آن‌ها را وادار کند به شکل انحصاری فقط با اسنپ کار کنند. موضوعی که تا شورای رقابت هم کشیده شد اما پیش از آنکه اتفاق خاصی بر سر رفتار انحصاری مورد ادعای چیلیوری بیفتد، چیلیوری از بازار غذای آنلاین کنار کشید و به تاریخ پیوست! درست مانند ریحون و چنگال و دلینو و بقیه بازیگران این حوزه. از این‌رو حالا تنها بازیگر این حوزه بزرگ و جذاب استارتاپی اسنپ‌فود است.
حوزه‌ای که خیلی‌ها می‌گویند به دلیل تک‌بازیگر بودن دیگر عملا صحبت از انحصار کردن در آن شبیه شوخی است. اول و آخر این بازار دست اسنپ‌فود است و به دلیل ضعف‌های ساختاری در سیستم‌های ضدتراست و صدانحصارگرایی در بازار و اقتصاد کشور، عملا همه قوانین و معادلات آن را اسنپ‌فود تعیین می‌کند. این ادعایی است که رد یا تایید آن چندان ممکن نیست اما شاید بررسی برخی فعالیت‌های جدید اسنپ‌فود بهتر نشان دهد که کجاها خطر شکل‌گیری انحصار‌های جدید حداقل روی کاغذ وجود دارد. انحصاری که اگر شکل بگیرد بیش از همه رستوران‌ها و سرمایه‌گذاران آن‌ها باید گوش‌به‌زنگ و محتاط شوند.
حرکت چراغ خاموش اسنپ آشپزخانه
دو سه سالی است که در مجموعه اسنپ صحبت‌هایی از یک سرویس تازه به گوش می‌رسد. اسنپ‌کیچن یا همان اسنپ‌آشپزخانه که توضیحات مشخصی درباره آن داده نشده اما آگهی‌های استخدام آن در سه ماه گذشته نشان می‌دهد دو سناریو برای آن قابل‌تصور است. یکی اینکه تلاش برای استخدام انباردار در اسنپ‌کیچن احتمالا می‌تواند به این معنا باشد که این سرویس می‌خواهد تامین‌کننده مواد اولیه رستوران‌های طرف قرارداد اسنپ‌فود باشد.
به‌عبارتی اسنپ می‌خواهد به رستوران‌هایی که فروش بالایی دارند و بخشی از این فروش روی اپلیکیشن اسنپ انجام می‌شود یک پیشنهاد خاص بدهد: تامین مواد اولیه‌ات را هم به اسنپ بسپار! پیشنهادی که می‌تواند این کسب‌وکارها را بیش از پیش به اسنپ‌فود و سرویس‌هایش وابسته و البته مقاومت آن‌ها را در برابر معادلاتی که بعدها اسنپ برای این بازار تعیین می‌کند کمتر کند! این یک خطر بزرگ می‌تواند باشد برای صنعت تهیه و فروش غذای رستورانی که سال‌هاست اتحادیه‌های سنتی زیادی از آن چهارچشمی مراقبت می‌کنند.
اسنپ‌کیچن یا گوست‌کیچن؟
اما اگر سرویس تازه اسنپ‌فود تبدیل به یک آشپزخانه سایه (گوست‌کیچن) شود که نه‌تنها تامین‌کننده موادغذایی اولیه بلکه تولیدکننده غذا هم (درست مانند یک کیترینگ) باشد نه‌تنها ماجرای انحصار بلکه کل این بازار به شکلی دیگر تغییر خواهد کرد. فقط تصور کنید اسنپ‌فود وارد بازار تهیه و فروش غذای رستورانی شود آن‌هم وقتی كه هم داده‌های ارزشمندی از این بازار در شهرها و محله‌های مختلف دارد و هم مهم‌تر اینکه رفتار خرید بسیاری از مشتریان رستوران‌ها را در سال‌های گذشته رصد کرده است.
مالکیت داده در ایران چندان موضوع جدی‌ای نیست و بعید است رستوران‌ها برای حفاظت از داده‌هایشان تا همین‌جا هم توانسته باشند قراردادهای سفت‌و‌سختی با پلتفرم‌ها در سال‌های گذشته بسته باشند. اگرچه اسنپ همیشه بر پلتفرم بودن تاکید کرده اما بعید هم نیست در بازارهایی که می‌داند می‌تواند بخشی از مشتریان فعلی را از آن خود کند به ارائه مستقیم سرویس روی بیاورد.
یکی از اتهام‌هایی که چیلیوری در زمان حیاتش به اسنپ‌فود می‌زد این بود که رستوران‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد تا به‌صورت انحصاری با آن کار کنند، درغیر این‌صورت هم کمیسیون دریافتی از آن‌ها را افزایش می‌داد و هم با دستکاری در الگوریتم‌ها فروش آن‌ها را پایین می‌آورد. اگرچه این روزها کسی از این شکل انحصارگرایی و دستکاری بازار حتی در حد ادعا هم دیگر صحبت نمی‌کند اما بر سر زبان افتادن اسنپ‌کیچن می‌تواند پرسش‌های مشابه را برای بخش‌های مختلف بازار چندده‌هزار میلیاردتومانی غذای رستورانی پیش بیاورد.
از بنکداران مواد غذایی تا مالکان رستوران‌های موفق احتمالا این روزها از خود بپرسند که چقدر خطر ورود مستقیم اسنپ‌فود به بازار آن‌ها جدی است و چقدر باید نگران از دست رفتن سهم خود در بازاری باشند که روزی با خوشحالی خودشان، پای اسنپ را به آن باز کردند؟ حالا همین مدل را گلرنگ می‌خواهد پیاده کند و این یعنی رستوران‌ها احتمالا سهم بازار بیشتری از فضای آنلاین را از دست خواهند داد.
