از نفس افتاده | ۸ میلیون قربانی آلودگی هوا در سال
غلظت برخی آلاینده‌ها در کلانشهرهای ایران ۳ برابر بیشتر از استانداردهاست
هفت صبح| عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جمعیت کشور با بیان اینکه آلودگی هوا به خطری جدی برای سلامت و اقتصاد بدل شده است، با استناد به داده‌های سال ۱۴۰۰، گفت: آلودگی هوا جان ۵۱ هزار ایرانی را گرفته، امید زندگی را برای زنان و مردان به‌ترتیب ۱.۴ و ۱.۷ سال کاهش داده و منجر به از دست رفتن بیش از ۴۱۴ هزار سال عمر مفید افراد در کشور شده؛ این در حالیست که بار اقتصادی و اجتماعی این مرگ‌های خاموش، نه‌تنها سلامت عمومی بلکه بهره‌وری نیروی کار را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
دکتر محمد ساسانی‌پور با اشاره به آلودگی هوا و پیامدهای زیان‌بار آن، به عنوان یکی از ملموس‌ترین معضلات محیط زیستی در بیشتر کشورهای جهان، به ایسنا گفت: مطابق آمار ارائه شده توسط مطالعه جهانی بیماری‌ها، آلودگی هوای آزاد پس از فشار خون بالا، دومین عامل خطر مرگ‌ومیر در جهان بوده، به طوری که فقط در سال ۲۰۲۱ منجر به مرگ بیش از ۸ میلیون نفر و از دست دادن ۲۱۶ میلیون سال زندگی از دست رفته زودرس در جهان شده است.
۸ میلیون قربانی در سال
ساسانی‌پور با اشاره به اینکه آلودگی هوای انسانی یکی از بزرگترین خطرات بهداشت عمومی در سرتاسر جهان است و سالانه حدود ۸ میلیون مرگ و میر را شامل می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر بتوان داده‌های بهداشتی جامع‌تری تولید کرد، به‌ویژه اگر همه عوامل خطر مواد شیمیایی در محیط شناسایی و تجزیه و تحلیل شوند، بدون شک کل اثرات آلودگی هوا بر سلامت جمعیت بیشتر خواهد بود. به علاوه، تقریبا ۹۰ درصد از جمعیت جهان در معرض خطر آلودگی هوا هستند و بار بیماری ناشی از آلودگی هوا همچنان در حال رشد است و تهدیدی جدی برای سلامت جهانی.
وی یادآور شد: براساس گزارش جدید موسسه سیاست انرژی در دانشگاه شیکاگو، آلودگی هوا که عمدتا نتیجه سوزاندن سوخت‌های فسیلی است، ۲.۲ سال از میانگین امید زندگی در بدو تولد جهانی کم می‌کند. بر اساس این گزارش، دود سیگار دست اول به طور متوسط ۱.۹ سال امید زندگی را کاهش می‌دهد. مصرف الکل و مواد مخدر به‌طور متوسط ۹ ماه، آب و فاضلاب ناسالم ۷ ماه، آی وی و ایدز ۴ ماه، درگیری و تروریسم ۷ ماه امید زندگی در بدو تولد را کاهش می‌دهد.
در همین راستا ساسانی‌پور تاکید کرد: مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا منجر به از دست دادن درآمد و همچنین پیامدهای نامطلوب اجتماعی - اقتصادی مختلف می‌شود و این اثرات هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، بنابراین آلودگی هوا نه‌تنها یک خطر بزرگ برای سلامتی است، بلکه هزینه اقتصادی قابل توجهی به دنبال دارد.
این هزینه‌ها شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم پزشکی و همچنین کاهش بهره‌وری ناشی از عوارض ناشی از آلودگی هوا و مرگ و میر زودرس است. وی خاطرنشان کرد: ارزش‌گذاری پولی سال‌های مختلف زندگی انسان یکی از مهم‌ترین عوامل موردنیاز در ارزیابی اقتصادی سیاست‌ها و مداخلات سلامت است. پذیرش این دیدگاه غالب که ارزش جان انسان‌ها را نمی‌توان با پول محاسبه کرد، تحلیل دقیق سیاست‌های تأثیرگذار بر زندگی افراد را غیرممکن خواهد کرد.
عامل ۱۲درصد مرگ و میر مردان و زنان
ساسانی‌پور خاطرنشان کرد: براساس به‌روزترین داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها، ۵۱ هزار مورد از کل مرگ و میر رخ داده در کشور در سال ۱۴۰۰، منتسب به آلودگی هوا است. از این تعداد، حدود ۲۸ هزار مرگ مربوط به مردان است؛ به این معنی که ۵۵درصد مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در مردان و ۴۵درصد در زنان رخ داده است، میزان مرگ ناشی از آلودگی هوا در کشور ۶۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت محاسبه شده است. همچنین آلودگی هوا، عامل ۱۲درصد از کل مرگ و میر مردان و زنان کشور در سال ۱۴۰۰ بوده است.
الگوی سنی مرگ ناشی از آلودگی هوا
این عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جمعیت کشور با اشاره به الگوی سنی مرگ ناشی از آلودگی هوا مردان و زنان، گفت: به ترتیب، ۲۳.۵ درصد و ۲۲.۳ درصد از مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی در مردان و زنان کشور در سال ۱۴۰۰ ناشی از آلودگی هوا بوده است.
همچنین ۳۱ درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های تنفسی مزمن، حدود ۱۰ درصد از مرگ ناشی از دیابت، ۳.۵ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان و ۲۳ درصد از مرگ‌های ناشی از عفونت‌های تنفسی در مردان بر اثر آلودگی هوا اتفاق افتاده است. مقادیر مربوط به علل مرگ در زنان نیز برای بیماری‌های تنفسی مزمن ۲۹ درصد، دیابت ۱۰.۶ درصد، سرطان‌ها ۲.۲ درصد و عفونت‌های تنفسی ۲۳ درصد بوده است.
ساسانی‌پور ضمن محاسبه میزان مرگ به ویژه سن امید زندگی در بدو تولد برای زنان کشور را ۷۷.۲ سال محاسبه کرد و گفت: طبق مطالعات انجام شده در سال ۱۴۰۰، امید زندگی زنان ایرانی در ۶۰ سالگی، ۲۱ سال است. طبق محاسبات انجام شده، با فرض حذف مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا، احتمال مرگ در سنین مختلف کاهش می‌یابد و بالعکس، تعداد بازماندگان نسل و شمار نفر- سال‌های عمر در سنین مختلف افزایش یافته است. بنابراین، با فرض نبود مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا، امید زندگی زنان ایرانی به ۷۸.۷ سال افزایش می‌یابد. این ارقام نشان می‌دهد که مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا باعث کاهش ۱.۵ سال از امید زندگی در بدو تولد زنان ایرانی در سال ۱۴۰۰ شده است.
نقش آلودگی هوا در کاهش شاخص امید زندگی
این جمعیت‌شناس ادامه داد: شاخص امید زندگی در بدو تولد و در ۶۰ سالگیِ برای مردان ۷۲ سال و ۱۸ سال بوده است که مقایسه این رقم با شاخص امید زندگی در بدو تولد زنان کشور نشان می‌دهد که در سال مورد مطالعه زنان ایرانی ۵ سال بیشتر از مردان عمر می‌کنند. از سوی دیگر، با حذف مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در سطح مردان، شاخص امید زندگی در بدو تولد به ۷۳.۸ سال افزایش می‌یابد. بنابراین می‌توان گفت که آلودگی هوا باعث کاهش ۱.۸ سال در شاخص امید زندگی در بدو تولد مردان ایرانی در سال ۱۴۰۰ شده است.
۴۲۰ هزار سال عمر از دست رفته
وی بیان کرد: در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۲۰ هزار سال عمر از دست رفته زودرس ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور رخ داده است که از این تعداد ۲۶۶ هزار سال آن مربوط به مردان کشور است؛ این بدین معنی است که نسبت جنسی سال‌های عمر از دست رفته زودرس ناشی از این عامل مرگ ۱.۸ است. میزان سال‌های عمر از دست رفته زودرس ناشی از آلودگی هوا در کشور برای مردان و زنان به ترتیب ۶۳۰ و ۳۶۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت محاسبه شده است. این ارقام نشان می‌دهد که هم در سطح مردان و هم زنان، ۸.۵ درصد از کل سال‌های عمر از دست رفته زودرس ناشی از مرگ‌ها به علت آلودگی هواست.
ساسانی‌پور یادآور شد: هرم سنی سال‌های عمر از دست رفته زودرس ناشی از آلودگی هوا در کشور نیز بیانگر این است که بیشترین سال‌های عمر از دست رفته در هر دو جنس، مربوط به سنین زیر ۵ سال است. مقدار این شاخص در سنین بعدی تا سن ۲۵ سالگی ناچیز است. از ۲۵ سالگی و با افزایش سن، تعداد سال‌های عمر از دست رفته به شدت افزایش می‌یابد تا اینکه در سنین اوایل سالمندی به اوج خود می‌رسد.
همچنین، تفاوت قابل توجهی در ارقام این شاخص تقریبا در تمامی سنین (به جز ۵ تا ۲۴ سالگی) بین زنان و مردان وجود دارد و تعداد سال‌های عمر از دست رفته زودرس ناشی از آلودگی هوا در مردان به مراتب بیشتر از زنان است که احتمالا به‌دلیل مشارکت بالاتر مردان در بازار نیروی کار و حضور طولانی‌مدت‌تر آنان در محیط‌های آلوده است. تفاوت جنسی مشاهده شده در سال‌های عمر از دست رفته بالقوه ناشی از آلودگی هوا به ویژه در سنین میانسالی و اوایل سالمندی مشهودتر است.
این عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جمعیت کشور با اشاره به سال‌های از دست رفته عمر بالقوه تولیدی (دامنه سنی جمعیت نیروی کار) ناشی از الگوی هوا، خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۰، آلودگی هوا، عامل ۱۵۰ هزار سال عمر از دست رفته بالقوه تولیدی در هر دو جنس در کشور بوده است. تفاوت معنی داری بین دو جنس در شاخص مذکور وجود دارد.
آلودگی هوا به ترتیب حدود ۱۰۰ هزار و و ۵۰ هزار سال عمر از دست رفته تولیدی در مردان و زنان کشور ایجاد کرده است. به علاوه، در هر دو جنس، حدود ۷ درصد از کل سال‌های عمر از دست رفته تولیدی بر اثر مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا بوده است که با توجه به اینکه شاخص سال‌های از دست رفته عمر بالقوه تولیدی در مقایسه با سال‌های عمر از دست رفته بالقوه، دامنه سنی کوتاه‌تری را شامل می‌شود، مقدار این شاخص نیز کمتر از شاخص سال عمر از دست رفته بالقوه است.
