قاب تاریخ| نگاه ویژه آقا رسول، دو صاحب‌نام سنتور و تنبک، سالی که استقلالی‌ها به حرمت پروین بازی را شل گرفتند

هفت صبح‌| با قاب تاریخ به ایران قدیم سفر‌ و یادی ‌‌از ‌گذشته می کنیم. در تهیه این مجموعه، از تصاویر کمتر دیده ‌شده‌ای استفاده شده که تماشای آنها خالی از لطف نیست.

دو صاحب‌نام سنتور و تنبک در یک قاب؛ حسین تهرانی ‌نوازنده‌ نامدار تمبک و موسیقیدان ‌‌متولد سال ۱۲۹۰ در تهران است. ‌پدرش میرزا اسماعیل بود که ‌ اعتبار خوبی بین کسبه و مردم داشت‌. ‌ میرزا اسماعیل هر از چندگاهی دوستان خود را که دستی در نوازندگی داشتند‌ به خانه دعوت می‌کرد‌.  این مجالس و رفت و آمدها، حسین را که طفلی خرده پا بود، با این دنیای شگفت‌انگیز آشنا کرد. در این میان حس و علاقه‌ای ویژه به ضرب‌نوازی در حسین پدید آمد. او هر سطحی را که مشاهده می‌کرد، از لبه طاقچه گرفته تا میز و کمد و وسایل مختلف؛ بی‌اختیار‌ روی آن ضرب می‌زد.

حسین شیفته ساز تنبک شده بود‌ اما تنبک‌نوازان در آن روزها بیشتر مطربان حاشیه‌ای یک اجرا بودند و افکار عمومی ‌دید خوبی به آن نداشت. به همین خاطر علاقه‌اش به تنبک را تا سال‌ها از پدرش مخفی می‌کرد. حسین در همان کودکی ‌‌توانست پوستی تهیه کرده و ‌‌روی یک گلدان سفالی بکشد. او به این شکل برای خودش یک ‌تنبک ساخته بود. یک ساز مخفی‌ که آن را در سرداب خانه پنهان کرده بود و دور از چشمان پدر به تمرین ضرب، آن هم بدون استاد و مشوق مشغول می‌شد. هر‌چند‌‌ بالاخره لو رفت و پدرش با تندی با او برخورد کرد اما محدودیت‌ها نتوانست جلوی حسین را بگیرد.

با آنکه از نظر مالی شرایط خوبی نداشت، به هر شکل شده ‌‌تنبکی تهیه کرد و دور از چشمان پدر و در حالی که این ساز را زیر عبای خود پنهان می‌کرد به محضر اولین استاد خود حسین اسماعیل‌زاده می‌رفت.‌  حسین یک بار به زورخانه یکی از بزرگان متمول شهر برای مرشدی دعوت شد. یکی از حاضران در آن محفل جواد بدیع‌زاده، خواننده و آهنگساز سرشناس وقت بود. بدیع‌زاده فی‌المجلس به تبحر و استعداد خارق‌العاده این جوان بی‌ادعا پی‌برد‌‌. چند شب بعد بدیع‌زاده در یک میهمانی مجلل با حضور شخصیت‌های بزرگ هنر و ادب حضور یافت.

او در حضور چهره‌هایی همچون ابوالحسن صبا، ملک‌الشعرای بهار، ذکاء‌الملک فروغی و حبیب‌الله سماعی شروع به تعریف ‌‌از جوانی کرد که در زور‌خانه دیده بود. این تعاریف جمع را مجاب کرد تا کسی را به دنبال حسین تهرانی بفرستند و او را به محفل بیاورند. با ورود حسین کسی او را جدی نگرفت. او جوانکی افتاده‌حال و لاغر اندام بود که کل زندگی خود را با فقر گذرانده بود. استاد صبا و استاد سماعی برای مجلس شروع به نوازندگی همزمان ویولن و سنتور کردند و حسین تهرانی ضرب این اجرا را به‌عهده گرفت.

او با پنجه‌های چالاک خود بسیار دقیق و دلنشین پا به‌پای این دو به پیش رفت. به چهارمضراب که رسیدند، او همچنان بی‌اشکال می‌نواخت. ‌ حبیب سماعی از آنجا که خودش در نوازندگی تنبک هم دستی داشت، برای محک و خواباندن مچ تنبک‌نواز جوان، به اجرا در چهارمضراب سرعت بخشید. ریتم بسیار تند شده بود ولی حسین تهرانی به خوبی از عهده همراهی آنها، آن هم بدون حتی یک مشکل بر آمد. در پایان همه از این استعداد نو ظهور غرق در شگفتی شدند. ‌در این تصویر حسین ملک نیز در کنار حسین تهرانی دیده می‌شو‌د. حسین ملک ‌ نوازنده‌ سنتور ‌ بود. او بابت تغییرات ماندگاری که در ساز سنتور ایجاد کرد مشهور است.

قاب نوستالژی

کارکنان هواپیمایی ملی ایران- دهه50 ؛ کمی درباره این شرکت بخوانید: ایران ایر یا هُما (هواپیمایی ملی ایران) از جمله مهم‌ترین شرکت‌های هواپیمایی ایران است. ‌ ۵ اسفند سال ۱۳۴۰، دو شرکت ایرانیان ایرویز و پرشن ایرسرویس در یکدیگر ادغام شدند و شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما) با نام بین‌المللی ایران ایر (Iran Air) تأسیس شد. ‌ ۱۶ مهر ۱۳۵۱، هما قرارداد خرید ۳ فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم بریتانیایی-فرانسوی آن به امضا رساند. به این ترتیب هما اولین سفارش‌دهنده‌ قطعی هواپیمای کنکورد در جهان شد و ‌ در صف مقدم پرواز‌های مسافربری مافوق صوت در جهان قرار گرفت.

‌قاب مشاهیر 2

سالی که استقلالی‌ها به حرمت پروین بازی را شل گرفتند؛ پانزدهم اسفند 1370 روزی که استقلال تا دقیقه ۱۵ با دو گل از پرسپولیس جلو افتاده بود و درنهایت هم بازی را 2 بر صفر برد اما برخی از بازیکنان آن زمان استقلال مدعی‌اند شاهرخ بیانی و مهدی فنونی‌زاده پس از اینکه تیم به گل دوم رسید، به آبی‌پوشان تاکید کردند به حرمت علی پروین کار را شل بگیرند! شاهین بیانی کاپیتان استقلال در آن مسابقه بود. خبر ورزشی به بهانه سالگرد این دیدار ‌با او به گفت‌وگو نشست‌ که بخش‌ کوتاهی از این گفت‌وگو را برگزیده‌ایم که در پی می‌خوانید:

می‌خواهیم برویم به ۳۳ سال قبل، همان دربی معروفی که استقلال با دو گل پرسپولیس را در پانزدهم اسفند سال ۱۳۷۰ شکست داد ولی بعدا بحث‌هایی مطرح شد مبنی بر اینکه علی پروین به چند بازیکن استقلال پیغام داده بود تا مراعات پرسپولیس را بکنند. شما بازیکن فیکس استقلال در آن مسابقه بودید. می‌خواهیم ماجرا را از زبان خودتان بشنویم: «ببینید، سال‌ها بعد مرتضی فنونی‌زاده با صراحت این نکته را در تلویزیون گفت که آقای پروین به شاهرخ و مهدی فنونی‌زاده این پیام را داده بود.

من در جریان بازی متوجه این اتفاق نشدم ولی اگر قضیه را می‌فهمیدم، همان زمان به منصورخان پورحیدری می‌گفتم شاهرخ و مهدی را تعویض کند چون داستان دربی با همه مسابقات دیگر متفاوت است. احترام علی پروین به عنوان بزرگتر ما و سرمربی وقت تیم ملی همیشه به جا بوده و هست اما قضیه بازی استقلال- پرسپولیس همیشه فرق می‌کند. همان‌طور که گفتم، شاهرخ بیانی و مهدی فنونی‌زاده در جریان این ماجرا بودند تا به پرسپولیس کمتر گل بزنیم و من اگر قضیه را می‌فهمیدم، حتما از سرمربی فقید استقلال می‌خواستم تا هر دو نفر را بیرون بیاورد چون به نظرم این کار کم‌لطفی در حق هواداران استقلال بود.

ما تا دقیقه ۱۵ با دو گل از پرسپولیس جلو بودیم و می‌توانستیم نتیجه بهتری هم بگیریم ولی اتفاقاتی افتاد که...» آیا بعد از این‌که قضیه را فهمیدید، از برادرتان گلایه نکردید؟ «در آن زمان دیگر گفتنش معنایی نداشت چون چیزی را عوض نمی‌کرد. به هر حال بازی تمام شده بود و ما 2 بر صفر دربی را بردیم اما شاید شرایط به گونه دیگری رقم می‌خورد.»

قاب تاریخ

شاگرد کمتر شناخته شده‌‌ کمال‌الملک؛ محمدناصر صفا، ملقب به ظهیرالسلطان (زاده: ۱۲۵۷ در تهران، درگذشت: ۱۳۳۸ در کرمان) از نقاشان توانمند ایرانی در اواخر عهد قاجاریه تا اواسط عهد پهلوی بود. او فرزند ارشد علی‌خان ظهیرالدوله، ایشیک آقاسی یا وزیر تشریفات دربار ناصرالدین شاه قاجار و همینطور داماد او بود. محمدناصر که از بهترین شاگردان کمال‌الملک محسوب می‌شد، ‌ مقیم شهر کرمان بود و در همین شهر در فقر و تنهایی درگذشت و به خاک سپرده شد

قاب مشاهیر 3

حالا که الناز عابدین‌زاده اصل به عنوان مربی بدنساز تیم‌‌های ملی دوچرخه‌سواری بانوان انتخاب شده، یاد این عکس از آقا رسول همسر ایشان افتادم و آن را در قاب قرار دادم. نگاه ویژه آقا رسول خطیبی به دو بانوی هوادار در ورزشگاه در حال امضا دادن در حاشیه جام‌جهانی 2006 آلمان. عکاسی هم که این لحظه ناب را شکار کرده، بهروز مهری است.