تهرانگردی| کمی درباره موزه آبگینه ‌خانه قوام‌السلطنه‌

هفت صبح، عباس عربی| ‌احمد قوام‌السلطنه(قوام) فردی شناخته شده، مشهور و تاثیرگذار در سپهر سیاسی ایران طی یکصد سال گذشته است. ‌‌در اواخر عهد قاجار و زمانی که قوام‌السلطنه در حال طی کردن پله‌های ترقی در عالم سیاست بود، از معمار مشهور آن زمان استاد علی محمد معمارباشی خواست تا در وسط باغی بزرگ و در خیابانی که بعدها به نام خود او قوام‌السلطنه (سی تیر فعلی) نامیده شد، عمارت و دفتر کاری برایش بسازد. علی محمد معمارباشی از جمله معمارانی بود که بناهای ارزشمندی در تهران ساخت که از آن جمله می‌توان به عمارت تیمورتاش، عمارت سردار اسعدبختیاری و ... اشاره کرد.

قوام حدودا 30 سال در این عمارت اقامت داشت. گفته می‌شود بین سال‌های 1300 تا 1330 عمارت فوق دفتر و محل اقامت وی بوده است. جایی که در حال حاضر مبدل به موزه آبگینه شده، در واقع دفتر کار شخص قوام و در مقطعی عمارت بیرونی بوده است. علی‌محمد معمارباشی در ساخت این عمارت همچون برخی دیگر از بناهایی که طراحی کرد، ترکیبی از معماری ایرانی و فرنگی را به کار برد که این موضوع بر زیبایی کار او افزوده است. زمانی که ستاره حضرت اشرف (لقب قوام) به واسطه وقایع 30 تیر رو به افول می‌گذاشت، اموال او به حکم مجلس هفدهم مصادره شد.

احمد قوام در سال 1334 از دنیا رفت، عمارت او ابتدا به سفارت مصر واگذار شد، هنوز هم در موزه آبگینه یادگارهای دورانی که آنجا سفارت مصر بوده است را می‌توان مشاهده کرد، از جمله گچبری‌هایی که به شکل نماد سلطنتی مصر و پرچم مصر طراحی شده، یادگار همان دوران است. با روی کار آمدن جمال عبدالناصر در مصر، روابط ایران و مصر به تیرگی گرایید، این موضوع باعث تعطیلی سفارت مصر در ایران شد در نتیجه بعد از مدتی عمارت قوام به کشور افغانستان واگذار شد تا آنجا را مبدل به سفارت کشور خود کند.

اندکی بعد نیز این عمارت به بانک بازرگانی واگذار شد. دفتر فرح پهلوی در نیمه دهه 50 شمسی عمارت فوق را خرید و قرار بر این شد تا در آنجا موزه‌ای برپا شود. در این زمان از هانس هولین طراح و معمار برجسته خواسته شد تا طراحی موزه فوق را بر‌عهده گیرد. هانس هولین نیز با بهره‌گیری از فرهنگ و هنر ایرانی طراحی تالارها و ویترین‌های موزه را بر‌عهده گرفت، بدین ترتیب دفتر کار و بخش بیرونی خانه قوام مبدل به موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران شد. تالار مینا، تالار بلور و تالار سمعی و بصری در طبقه اول است؛ طبقه دوم هم شامل تالار صدف، تالار لاجورد و تالار زرین می‌شود.

علاوه بر تالارهای فوق، در زیرزمین عمارت حوضخانه بنا قرار دارد که در ساخت آن همچون حوضخانه عمارت تیمورتاش از کاشیکاری‌های زیبا با موضوع تاریخ اساطیری ایران بهره گرفته شده است. هولین در طبقه اول موزه با الهام از ابنیه باستانی تاریخ ایران، دکورهایی شبیه ‌ کعبه زرتشت، کاخ تچر و ستون‌های تخت جمشید طراحی کرده است. در این قسمت اشیایی از دوران کهن تاریخ ایران از جمله سفالینه‌ها و عطردان‌های شیشه‌ای نگهداری می‌شود که نشان از اهمیت آراستگی و استفاده از عطر توسط مردمان ایران زمین طی هزاره‌های تاریخی این مرز و بوم دارد.

برخی به هانس هولین به خاطر ویترین‌هایی که طراحی کرده نقد وارد می‌کنند که طراحی این ویترین‌ها به گونه‌ای است که بیننده از دیدن اشیای موجود در موزه غافل شده و توجهش به ویترین‌های زیبای این موزه جلب می‌شود. این موضوع را می‌توان هم ناشی از توانایی هولین در طراحی داخلی موزه دانست و هم نشان از ضعفی که باعث می‌شود اذهان مخاطبان بیش از آنکه جلب آثار برجسته موزه شود، به ویترین‌های موزه جلب می‌شود. طبقه دوم این موزه هم بیشتر آثار دوران اسلامی از جمله آثاری در زمینه پزشکی کهن ایران و همچنین سفالینه‌های ارزشمند و زیبایی از دوران سلجوقی تا قاجار نگهداری می‌شود.

هولین در این طبقه نیز توجه خاصی به معماری ایرانی داشته است، چنان که در طراحی ویترین مربوط به آثار دوران ایلخانی، با عنایت به معماری این دوران و همچنین فرهنگ چادرنشینی مغول‌ها، ویترین فوق را با الگو گرفتن از چادرهای مغولان طراحی کرد. در کل در موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران، هزاران قطعه سفال، شیشه، بلور و اشیای گرانبهای دیگر نگهداری می‌شود که هر کدام شناسنامه هنری ادوار مختلف تاریخ ایران است.

این موزه از جمله موزه‌های اصلی تهران و ایران محسوب می‌شود که هر سال هزاران نفر از آن بازدید می‌کنند. یادآوری این نکته ضروری است که قوام در این باغ دو عمارت روبه‌روی هم ساخت که به شرح دفتر کار و بخش بیرونی آن(موزه آبگینه) اشاره شد. بخش اندرونی نیز ابتدا مبدل به فرهنگسرای نوبهار شد و در حال حاضر بنیاد سینمایی فارابی در آن مستقر شده است.

‌

‌