غزه و بازتعریف معادلات خاورمیانه
فشار جهانی برای به رسمیت شناختن فلسطین افزایش می‌یابد
هفت صبح، حسین فاطمی| وضعیت کنونی نوار غزه به یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های انسانی و سیاسی تاریخ معاصر خاورمیانه بدل شده است. محاصره تحمیلی، عملیات نظامی گسترده اسرائیل و محدودیت‌های شدید در ارسال کمک‌های بشردوستانه، غزه را به آستانه فاجعه‌ای تمام‌عیار رسانده و همین بحران بی‌سابقه انسانی سبب شده تا شاهد پوست‌اندازی سیاسی و دیپلماتیک در قبال مسئله فلسطین و به‌خصوص نوار غزه باشیم.
بیانیه‌های اخیر اعضای کنگره آمریکا، کشورهای اروپایی نظیر فرانسه، انگلیس و آلمان و همچنین فشارهای داخلی در بریتانیا برای به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین، نشان‌دهنده تغییراتی در معادلات سیاسی منطقه است.
فاجعه انسانی در غزه؛ هشدار کنگره آمریکا
فاجعه انسانی غزه تا جایی پیش رفته که اعضای کنگره آمریکا به عنوان اصلی‌ترین حامی اسرائیل در جنایات غزه، طی بیانیه‌ای مشترک، شرایط انسانی در این باریکه را «وحشتناک و غیرقابل قبول» توصیف کرده‌اند. این بیانیه بر مرگ نزدیک به ۷۰۰ نفر در جریان هرج‌ومرج توزیع کمک‌های بشردوستانه تاکید دارد و محاصره تحمیلی توسط «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل را عامل گرسنگی فاجعه‌بار ۷۵درصد از جمعیت غزه می‌داند و گسترش عملیات نظامی اسرائیل را مانعی جدی برای عملیات امدادرسانی معرفی کرده است.
این موضع‌گیری کنگره نشان‌دهنده افزایش فشار داخلی در آمریکا بر سیاست‌های اسرائیل است، هرچند واکنش‌های مقامات آمریکایی مانند «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه، نشان می‌دهد که واشنگتن همچنان در حمایت از اسرائیل و مخالفت با برخی ابتکارات بین‌المللی، مانند به‌رسمیت‌شناختن فلسطین، موضعی محافظه‌کارانه دارد.
بیانیه بی‌سابقه انگلیس، فرانسه و آلمان
علاوه بر ایالات متحده، دیگر متحدان سنتی اسرائیل نیز در برابر جنایات در غزه ایستاده‌اند، کمااینکه انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک خواستار توقف فوری جنگ در این باریکه شده‌اند و هشدار داده‌اند که فاجعه انسانی جاری باید پایان یابد. این سه کشور ضمن محکومیت تلاش‌های اسرائیل برای تحمیل حاکمیت بر اراضی اشغالی، از این رژیم خواسته‌اند به قوانین بین‌المللی بشردوستانه پایبند باشد و امکان دسترسی سازمان ملل و نهادهای امدادی به غزه را فراهم کند.
این بیانیه همچنین بر تدوین طرحی برای آینده غزه تاکید دارد و آمادگی این کشورها برای حمایت از آتش‌بس را نشان می‌دهد. این موضع‌گیری هماهنگ، نشانه‌ای از رویکرد متحد اروپا در برابر بحران غزه است که تقریبا بی‌سابقه و به عنوان نقطه عطف دیپلماتیک قاره سبز تلقی می‌شود.
ابتکار فرانسه و گامی تاریخی در به‌رسمیت‌شناختن فلسطین
«امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با اعلام تصمیم این کشور برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین در اجلاس سپتامبر سازمان ملل، گامی جسورانه برداشته است. این تصمیم که با استقبال مقامات فلسطینی و انتقاد شدید اسرائیل و آمریکا مواجه شده، فرانسه را به پیشگام کشورهای اروپایی در حمایت از راه‌حل دو کشوری تبدیل کرده است.
مکرون تاکید کرده که این اقدام در راستای تحقق صلح و تضمین امنیت برای هر دو طرف فلسطینی و اسرائیلی است. او همچنین خواستار خلع سلاح حماس و بازسازی غزه شده که نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد تعادل بین حمایت از فلسطین و حفظ روابط با اسرائیل است.
با این وجود، نتانیاهو این اقدام فرانسه را «پاداشی برای تروریسم» خوانده و «یاریو لوین» معاون وی، آن را «ننگی بر تاریخ فرانسه» توصیف کرده است. اسرائیل تشکیل دولت فلسطینی در شرایط کنونی را تهدیدی علیه موجودیت خود می‌داند و خواستار اعمال حاکمیت کامل بر اراضی اشغالی شده است. در همین حال، آمریکا نیز با انتقاد از طرح مکرون، آن را «بی‌پروا» و مانعی بر سر راه صلح معرفی کرده است. این موضع‌گیری‌ها نشان‌دهنده شکاف عمیق بین رویکرد اروپا و محور آمریکا-اسرائیل است.
به‌رغم این مواضع «ژان نوئل بارو» وزیر امور خارجه فرانسه، در پستی در ایکس نوشت: حماس همواره راه‌حل دو دولتی را رد کرده و با به رسمیت شناختن فلسطین، فرانسه در برابر این گروه ایستاده است. در همین حال نخست‌وزیر اسپانیا و وزیر خارجه ایرلند، از تصمیم دولت فرانسه برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی استقبال کرده و آن را گام ضروری برای دیگر کشورهای اروپایی عنوان کردند.
افزایش فشارهای داخلی در بریتانیا
در بریتانیا نیز یک‌سوم نمایندگان مجلس عوام از «کی‌یر استارمر» نخست‌وزیر، خواسته‌اند که کشور فلسطین را به‌رسمیت بشناسد. این درخواست که با حمایت وزرای کابینه‌ای مانند آنجلا راینر و ایوت کوپر همراه شده، به تاریخ قیمومیت بریتانیا بر فلسطین (۱۹۱۹-۱۹۴۸) و مسئولیت ویژه این کشور در قبال صلح منطقه اشاره دارد.
اگرچه استارمر از تعهد فوری خودداری کرده و به‌رسمیت‌شناختن فلسطین را بخشی از یک طرح گسترده‌تر برای راه‌حل دو کشوری می‌داند، این فشارهای داخلی نشان‌دهنده تغییر در فضای سیاسی بریتانیا نسبت به مسئله فلسطین است.
فشار جهانی و انزوای اسرائیل
افزایش انتقادهای جهانی از سیاست‌های اسرائیل، به‌ویژه پس از گزارش‌های مربوط به کشتار در محل‌های توزیع کمک‌های غذایی، نتانیاهو را در موقعیتی دشوار قرار داده. بیانیه‌های مشترک، فشارهای پارلمانی در اروپا و ابتکار فرانسه برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین، نشانه‌هایی از انزوای فزاینده اسرائیل در صحنه بین‌المللی است. با این حال، حمایت قاطع آمریکا از اسرائیل همچنان مانعی جدی در برابر اقدامات هماهنگ جهانی برای تغییر وضعیت موجود است.
پیچیدگی‌های دستیابی به صلحی پایدار
کنفرانس آتی فرانسه و عربستان سعودی در سازمان ملل، فرصتی برای تثبیت راه‌حل دو کشوری و جلب حمایت گسترده‌تر جهانی خواهد بود. تصمیم فرانسه می‌تواند دیگر کشورهای اروپایی را نیز به سوی به‌رسمیت‌شناختن فلسطین سوق دهد، به‌ویژه با توجه به حمایت اسپانیا و ایرلند از این ابتکار. با این حال، شکست مذاکرات آتش‌بس در دوحه، پیچیدگی‌های دستیابی به صلح پایدار را نشان می‌دهد.
بازسازی غزه و چالش‌های پیش‌رو
بازسازی غزه، نیازمند رفع محاصره، تضمین دسترسی کمک‌های بشردوستانه و ایجاد ساختاری سیاسی است که هم حماس را خلع سلاح کند و هم حقوق فلسطینی‌ها را تضمین کند. طرح‌های پیشنهادی اروپا به‌ویژه تعهد انگلیس، فرانسه و آلمان برای تدوین برنامه‌ای برای آینده غزه، می‌تواند نقطه شروعی برای این فرایند باشد اما بدون همکاری اسرائیل، تحقق این هدف دشوار خواهد بود.
با توجه به فعل و انفعالات این روزها در عالم دیپلماسی، به نظر می‌رسد که بحران غزه در حال بازتعریف معادلات سیاسی خاورمیانه است. فشارهای جهانی، به‌ویژه از سوی اروپا برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین و توقف فاجعه انسانی در غزه، نشان‌دهنده تغییری در رویکرد جامعه بین‌المللی است.
با این حال، تقابل اسرائیل و آمریکا با این ابتکارات و پیچیدگی‌های داخلی در غزه، ازجمله نقش حماس، مسیر صلح را ناهموار کرده است. نشست آتی سازمان ملل و کنفرانس دو دولتی می‌تواند نقطه عطفی در این بحران باشد اما موفقیت آن به هماهنگی بین‌المللی و اراده سیاسی برای غلبه بر موانع موجود بستگی دارد.
