پادشاه تراشه در تعقیب طلا

هفت صبح|   در عصری که هوش مصنوعی مرزهای نوین علم و ثروت را جابه‌جا می‌کند، شرکتی از قلب سیلیکون‌ولی با جهشی خیره‌کننده، از غول‌هایی چون اپل و مایکروسافت پیشی گرفت و به صدرنشین بازار جهانی بدل شد. انویدیا (Nvidia)، سازنده ریزتراشه‌های پرقدرت مورد نیاز در فناوری هوش مصنوعی، با ثبت ارزش بازار ۴ تریلیون دلاری در ژوئن ۲۰۲۵، عنوان باارزش‌ترین شرکت عمومی جهان را از آن خود کرد؛ جایگاهی که تا همین دو سال پیش، حتی در افق تخیل وال‌استریت هم دور از دسترس بود.

نقطه آغاز این جهش بی‌سابقه، انفجار تقاضا برای چیپ‌های پیشرفته‌ای بود که مغز متفکر مدل‌های هوش مصنوعی محسوب می‌شوند. از چت‌بات‌های مکالمه‌محور گرفته تا خودروهای خودران و سیستم‌های تحلیل کلان‌داده، همگی به تراشه‌هایی وابسته‌اند که تنها تعداد معدودی شرکت در جهان توان تولیدشان را دارند.

انویدیا‌ که تا سال ۲۰۲۲ شرکتی ۵۰۰ میلیارد دلاری بود، تنها در سه‌ماهه گذشته ۴۴.۱ میلیارد دلار درآمد ثبت کرد و سود خالص آن، حتی با لحاظ جریمه‌ها و محدودیت‌های صادراتی به چین، ۱۸.۸ میلیارد دلار گزارش شد. ارزش هر سهم انویدیا از ۱۴ دلار در ابتدای ۲۰۲۳ به بیش از ۱۶۴ دلار در نیمه ۲۰۲۵ رسیده است. این بدان معناست که سرمایه‌گذاران در کمتر از دو سال، بیش از ۱۱۰۰ درصد بازدهی تجربه کرده‌اند؛ بازاری که گویا دیگر نه بر نفت، بلکه بر «تراشه» می‌چرخد.

 طلای خاموش

اگر در گذشته طلا تنها دارایی مطلق جهان بود، حالا دنیای دیجیتال، رقابتی تازه بر‌سر دارایی‌های هوشمند رقم زده است. برآوردها نشان می‌دهد کل طلای استخراج‌شده جهان تا امروز، حدود ۲۴۵ هزار تُن است که به قیمت روز، ارزشی معادل ۱۹.۶ تریلیون دلار دارد. این عدد البته همچنان بزرگ‌ترین رقم بازار جهانی است‌ اما شرکت‌هایی چون انویدیا، اپل و آرامکو فاصله خود با طلای فیزیکی را به‌طرز شگفت‌انگیزی کاهش داده‌اند.

در رده دوم پس از انویدیا، اپل (Apple) با ارزشی نزدیک به ۳.۴ تریلیون دلار قرار دارد. این شرکت که زمانی خود پیشتاز بی‌چون‌وچرای بازار بود، اکنون در سایه رشد خیره‌کننده تراشه‌سازان قرار گرفته است. پس از اپل، مایکروسافت (Microsoft) با ۳.۲ تریلیون دلار و آلفابت (Alphabet)، شرکت مادر گوگل، با ۲.۳ تریلیون دلار قرار دارند. آمازون (Amazon) نیز با حدود ۲ تریلیون دلار ارزش بازار، رده بعدی را از آن خود کرده است.

در این میان، تنها شرکتی که از دنیای انرژی توانسته در باشگاه تریلیون‌دلاری‌ها باقی بماند، آرامکوی عربستان سعودی (Saudi Aramco) است. این غول نفتی در سال‌های اخیر با چالش‌هایی از جمله کاهش وابستگی جهان به سوخت‌های فسیلی و رقابت با انرژی‌های نو مواجه بوده اما همچنان با ارزش حدود ۱.۸ تریلیون دلار یکی از ثروتمندترین دارایی‌های غیرفناورانه جهان باقی مانده است.

 فراتر از نفت و نقره

همزمان با صعود انویدیا، دیگر شرکت‌هایی که در قلب انقلاب هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند نیز با رشدهای نجومی روبه‌رو شده‌اند. شرکت‌هایی چون اِی‌اِس‌اِم‌اِل (ASML) از هلند، تی‌اِس‌اِم‌سی (TSMC) از تایوان و اِی‌اِم‌دی (AMD) از آمریکا به لطف موج سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هوش مصنوعی، حالا به بازیگرانی فرامنطقه‌ای تبدیل شده‌اند.

به عنوان مثال، تی‌اِس‌اِم‌سی با ارزش بازاری نزدیک به ۸۵۰ میلیارد دلار، اکنون بزرگ‌ترین سازنده تراشه در جهان است، حتی اگر پشت‌پرده و به دور از نورافکن‌ها فعالیت کند. از سوی دیگر، برندهایی چون متا (Meta) و تسلا (Tesla) که زمانی جزو نوآورترین شرکت‌های فناوری بودند، در حال حاضر در تعقیب این موج تازه‌اند. ارزش متا حدود ۱.۳ تریلیون دلار است و تسلا، علی‌رغم افت‌های مقطعی، هنوز در حوالی ۸۵۰ میلیارد دلار نوسان دارد.

 عصر جدیدی از ثروت

بازار جهانی به‌وضوح وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که ثروت نه از زمین و سوخت، بلکه از داده و توان محاسباتی استخراج می‌شود. پدیده‌ای که بسیاری آن را «طلای نرم» یا «نفت دیجیتال» می‌نامند. انویدیا، با تراشه‌هایی که توان محاسبه مدل‌های پیچیده را ممکن می‌سازد، نه‌فقط یک شرکت فناوری که سمبل این تغییر پارادایم است. در چنین جهانی، شرکت‌هایی که در تولید، کنترل یا پردازش داده نقش دارند، مهم‌ترین دارایی‌های قرن بیست‌ویکم‌اند. اگر طلا روزی پشتوانه پول ملی بود، حالا شاید این «سیلیکون هوشمند» است که قدرت دولت‌ها و ثروت ملت‌ها را تعیین می‌کند.