پول در گوارش و غدد و زیبایی! | چرا این سه رشته پزشکی اقبال بیشتری دارند؟
گزارش هفت صبح اما نشان می‌دهد که در محبوبیت عجیب این سه رشته پزشکی فقط مسئله مالی دخیل نیست
هفت صبح | دیروز وزیر بهداشت که از وضعیت بد پزشکان و بی‌میل شدن آنها به ادامه تحصیل شکایت می‌کرد، به نکته جالبی اشاره کرد: «دو هفته پیش بازدیدی از جلسه برگزاری آزمون فوق‌تخصصی داشتم و متاسفانه در تمام رشته‌های تخصصی به‌جز سه رشته غدد، گوارش و جراحی پلاستیک که تعداد داوطلبان آن به حد ظرفیت رسیده بود در سایر رشته‌ها تعداد داوطلبان زیر ظرفیت اعلام شده بودند.»
از حرف‌های او می‌توان دو سوال اصلی بیرون کشید اول اینکه چرا این سه رشته اقبال بیشتری دارند و دوم اینکه چرا رشته‌های اسم و رسم‌دار که روزی، گرفتن تخصص در آنها آرزوی هر دانشجوی پزشکی بود اینطور از رونق افتاده‌اند؟
به شما نمی‌خورد!
همه ما به‌درستی انتظار داریم که اسم جراحی پلاستیک را بین رشته‌های پرطرفدار ببینیم. آنقدر پرطرفدار که خیلی از پزشکان با تخصص‌های دیگر هم فعالیت در این حوزه را انتخاب می‌کنند اما دیدن اسم رشته‌های گوارش و غدد به عنوان رشته پرطرفدار کمی عجیب به نظر می‌رسد، رشته‌هایی که آنچنان به چشم نمی‌آیند اما ازقرار محبوبیت بالایی دارند. وقتی سراغ پزشکان می‌رویم تا دلایل این اقبال را بدانیم به نکته‌های جالبی می‌رسیم.
اول از همه اینکه شاید باید به این فکر کنیم که دلیل به چشم‌آمدن این رشته‌ها به عنوان رشته‌های محبوب، پایین آمدن محبوبیت رشته‌های دیگر بوده اما این همه ماجرا نیست. از قرار معلوم این دو رشته از جمله رشته‌های پولساز پزشکی هستند. وقتی به لیست‌های مختلفی که از 10 رشته پولساز پزشکی منتشر شده، نگاه کنیم تخصص گوارش و غدد در تمام این لیست‌ها حضور دارند حالا یا در میانه‌های رو به بالای جدول هستند یا میانه‌های رو به پایین.
اما چرا؟ گویا یکی از دلایل پولساز بودن این رشته‌ها وسعت فعالیت‌هایی است که متخصصان آنها می‌توانند انجام دهند، همچنین تعداد بسیار بالای بیمارانی که با مشکلات مربوط به غدد یا گوارش دست‌وپنجه نرم می‌کنند تا جایی که همیشه بخش گوارش یا غدد بیمارستان‌ها تعداد بسیار بالایی پزشک در اختیاردارد تا بتواند جوابگوی مراجعین باشد . مطب این پزشکان هم معمولا پر از مراجعه‌کننده است، ضمن اینکه این پزشکان می‌توانند خدمات بسیار وسیعی مانند جراحی‌های مختلف را هم پوشش بدهند و همین باعث می‌شود که درآمد آنها بیشتر هم بشود .
باز این هم تمام ماجرا نیست. اگر پولسازی تنها دلیل استقبال از این رشته‌ها بود، رشته‌های بسیار پولسازتر مثل جراح قلب و عروق، جراح مغز و اعصاب و تخصص‌های دیگر که وضعیتی نزدیک به آنها دارند خالی نمی‌ماندند. پرس‌و‌جوها نشان می‌دهد که سختی کمتر تحصیل در این رشته‌ها به کمک درآمد خوبشان آمده و کاری کرده تا متقاضیان تحصیل در این تخصص، صندلی‌ها را خالی نگذارند.
گوارش و غدد از جمله رشته‌هایی هستند که شیفت‌های پرفشار زیادی ندارند، اگرچه رزیدنت‌های این رشته‌ها هم مانند بقیه رشته‌ها شیفت دارند اما شیفت‌هایشان مثل شیفت‌های جراحی، ارتوپدی، اورژانس و بیهوشی پرفشار و اضطراب‌آور نیست. اساسا ریسک‌های کمتری هم حین تحصیل وجود دارد و همین به کمتر بودن اضطراب رزیدنت‌های گوارش و غدد کمک می‌کند.
از اینها گذشته به گفته چندین نفر از رزیدنت‌های رشته‌های مختلف پزشکی، جو رشته غدد و گوارش به دلیل همین پایین بودن اضطراب و فشار بسیار دوستانه‌تر و بهتر از رشته‌های پردرآمد دیگر مانند جراحی‌ها است. از طرفی شرایط انحصاری کمتری هم بعدا انتظار این رشته‌ها را می کشد، درحالی‌که رشته‌های جراحی مخصوصا جراحی قلب، مغز و اعصاب به انحصار سنگین پزشکان قدیمی معروف هستند.
محسن خوارزمی، متخصص غدد درون‌ریز می‌گوید: «شما برای اینکه تبدیل به یک متخصص زبده غدد بشوی نیاز نداری که مانند جراحی قلب هفت‌خوان رستم را طی کنی تا به شما اعتماد کنند. البته شاید حق هم داشته باشند اما به هر حال فضای جراحی قلب، خیلی انحصاری است. شما تازه در ۵۰ سالگی به سنی می‌رسی که قرار است کم‌کم به تنهایی جراحی انجام بدهی اما باز هم سال ها طول می‌کشد که بتوانی سری بین سرها دربیاوری و در بیمارستان‌های خصوصی که جراحان اسم و رسم‌دار جزو سهامداران‌شان هستند، جراحی کنی. پس باید در بیمارستان دولتی با تعرفه ناچیز، کاری بسیار پراضطراب و پرریسک انجام بدهی.
همه اینها در حالتی است که بتوانی از پس رزیدنتی بسیار سخت و وحشتناک جراحی مخصوصا جراحی قلب بربیایی و با اعصاب و بدن سالم این دوره را پشت سر بگذاری اما در مورد غدد اینطور نیست. رزیدنتی این رشته هم به طور کلی سختی‌های خودش را دارد اعم از اینکه شما در سن بالا حقوق خیلی کمی می‌گیری و اجازه طبابت مستقل حتی به شکل پزشک عمومی هم نداری. در سن بیشتر از ۳۰-۳۵ سالگی باید با حداکثر ۲۰ میلیون تومان در ماه سر کنی، به مناطق محروم بروی و... اما به هر حال سختی‌اش از رشته‌های جراحی و ارتوپدی و بیهوشی و... کمتر است و آینده تضمین‌شده‌تری هم دارد.»
نزول پنج ساله
بالاتر کمی درباره اقبال پایین به رشته‌های اسم و رسم‌دار و پولساز پزشکی گفتیم اما بد نیست نگاهی هم به آمارهای مرتبط بیندازیم. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی و آسیب‌شناسی وضعیت پذیرش دانشجو در دوره‌های تخصصی و فوق‌تخصصی (ضرورت به توجه اصل سی‌ام قانون اساسی) برای 5 دوره اخیر آزمون پذیرش دستیاری تخصصی از سال 1397 تا 1402 در 27رشته و همچنین 4 دوره آزمون دستیاری فوق‌تخصصی پزشکی از دوره 37 که در سال 1398 برگزار شد تا دوره چهلم و در سال 1401 را برای 23 رشته مورد بررسی قرار داده است.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که میانگین ظرفیت‌های خالی در دوره آزمون‌های تخصصی بیش از 16 درصد و در دوره‌های فوق‌تخصصی نیز به 45 درصد رسیده است. با نگاهی به کم‌متقاضی‌های رشته‌های تخصصی باید عنوان کرد، رشته‌های طب اورژانس، پزشکی قانونی، بیماری‌های عفونی و گرمسیری و بیهوشی عملا وضعیت اسفباری را از حیث تمایل پزشکان برای ادامه تحصیل دارند، نگاهی جزئی‌تر به وضعیت همین 4 رشته در طول 5 دوره آزمون دستیاری تخصصی برگزار شده، نشان می‌دهد اقبال به تحصیل در آنها به مرور حادتر شده است.
به طوری که در رشته پزشکی‌قانونی علی‌رغم افزایش 200 درصدی ظرفیت پذیرش آن از آزمون 46 تا 50، اما سهم خالی‌ماندن صندلی‌های تحصیل در آن، از 10 درصد به 80 رسیده است. وضعیت در رشته بیماری‌های عفونی و گرمسیری هم تعریف چندانی ندارد. به طوری که از 7 درصد ظرفیت خالی که در دوره 46 آزمون دستیاری با آن روبه‌رو بودیم، حالا 70 درصد ظرفیت مربوط به این رشته‌ها در آزمون پنجاهم خالی مانده است تا از این طریق از ظرفیت 168 نفری که برای این رشته در این دوره از آزمون لحاظ شده بود فقط 50 نفر در آن پذیرش شوند. اتفاقی که نشان از بی‌میلی شدید جامعه پزشکی برای تحصیل در این رشته دارد.
شاید برایتان جالب باشد که وضعیت رشته‌های پرطرفدار قدیمی یعنی رشته‌های اسم و رسم‌دار چطور است، مثل همین جراحی قلب و عروق. وضعیت رشته مثل رشته‌های بالای جدول خالی‌مانده‌ها خراب نیست اما تعریفی هم ندارد و حدود ۳۰ درصد ظرفیت بسیارکم آن خالی مانده است. اوضاع در مورد جراحی مغز و اعصاب هم تقریبا مشابه است.