بازنشسته‌ها سوال دارند | تبعیض در پرداخت پاداش و هدیه
مصوبه عجیب دولت در واگذاری سهام صندوق‌های بازنشستگی
هفت صبح| دولت قصد دارد بدهی خود به بزرگ‌ترین گروه بازنشستگان را با روش جدیدی حل کند. اعضای هیأت وزیران 12 دی‌ماه تصویب کردند صندوق‌های بازنشستگی تامین اجتماعی، لشگری و کشوری سهام خود را در بورس بفروشند. پیچیدگی این تصمیم این است که این دستور فقط شامل همان صندوق‌هایی می‌شود که بدهی دولت به آنها سر به فلک گذاشته. به نظر می‌آید این راهی بوده که دولت برای پرداخت حقوق بازنشستگان درنظر گرفته و دستور داده باید همه این کارها تا پاییز سال 1405 تمام شود. مشکل کار کجاست؟
همین حالا که این گزارش را می‌خوانید دولت نزدیک به 130 هزار میلیارد تومان بدهی به صندوق تامین اجتماعی دارد. نه‌تنها خیلی وقت است که پرداخت این بدهی را تصویب نکرده، بلکه می‌داند با تناسب‌سازی حقوق‌ها که اخیرا اجرا کرده این بدهی به‌زودی با سرعت بیشتری روی هم جمع می‌شود. حالا برای خود راهکار جدیدی پیشنهاد داده که پیش‌تر از اینها در برنامه هفتم توسعه اجازه آن صادر شده بود.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جلسه‌های اخیر دولت پیشنهاد داده که سهام متعلق به صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری و تأمین اجتماعی و شرکت‌های تابع و وابسته ، واگذار شود. علی خدایی، کارشناس صندوق‌های بازنشستگی روز پیش در خبر آنلاین این پیشنهاد دولت را اینطور توصیف کرده بود: دولت نه‌تنها بدهی خود را نمی‌پردازد بلکه برنامه زمانبندی فروش اموال طلبکار را هم مصوب و ابلاغ می‌کند. اگر دقیق‌تر به این برنامه جدید دولت نگاه کنیم در آن چند نکته مهم پیدا می‌کنیم:
نکته دوم اینکه این صندوق‌ها باید تا سال 1405 فروخته شده باشند. همین زمان محدود برای تمام‌کردن کار این ترس را به وجود آورده که خریدارها با قیمت نازل آنها را بخرند و حتی بدتر اینکه ممکن است صندوق‌هایی که مستثنی شده‌اند دست به جیب شوند و سهام مرغوب سه صندوق مهم کشور را با قیمت نازل تملک کنند.
نکته سوم اینکه خریدار می‌تواند بنیادها و نهادهای انقلابی و توابع آنها باشد. حالا اشکال این ماجرا این است که دولت می‌گوید نیتش از انجام کار، مردمی‌سازی اقتصاد است. در حالی که سهامی که با این ضرب‌الاجل توسط این سه صندوق واگذار می‌شود بعید است توسط بنیاد مستضعفان و کمیته امداد و ستاد اجرایی و توابع آنها خریداری نشود.
چهارم اینکه وقتی یک بازه‌زمانی کوتاه برای به فروش رسیدن سهام این صندوق‌ها داده می‌شود نمی‌توان انتظار از راه رسیدن مشتریان خصوصی ثروتمندی را داشت.
پنجم اینکه آئین‌نامه مجوز فروش سهام متعلق به صندوق‌های بازنشستگی به خارجی‌ها هم داده شده است.
ششم هم اینکه با فروش این سهام شاید بتوان به شکل موقت هزینه پرداخت مستمری بازنشسته‌ها را جبران کرد اما در نهایت باز هم کمکی به حل ناترازی این صندوق‌ها نمی‌کند.
حالا جالب اینکه برنامه هفتم توسعه دولت را مکلف به پرداخت بدهی‌های خود کرده اما دولت از روی این یکی عبور و به دنبال اجرای یک بند دیگر آمده.
نکته آخر هم اینکه اولا بالغ بر ۱۸ صندوق دیگر متعلق به خواص از شمول این حکم قانونی و برنامه واگذاری مستثنی شده‌اند.
بعضی بازنشسته‌ها با هم برابرترند
صندوق‌های مختلف بیمه، مثل جزیره‌های تک افتاده‌ای جدا از هم هستند. تبعیض بین آنها فقط به آیین‌نامه‌ها و دارایی‌هایشان ختم نمی‌شود. بعضی از دستگاه‌ها مزاحمت دولت را ندارند، مستقل‌تر عمل می‌کنند به خاطر همین هم سخاوتمندتر هستند و خدمات متنوع‌تری می‌دهند. تبعیض‌هایی که در نهایت هم منجر به تفاوت معیشت بازنشستگان، شده است. آنها چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
همین آذرماه خبری منتشر شد که یک پاداش شب یلدایی 5 میلیون تومانی برای بازنشستگان واریز شده است. با دقیق شدن، بیشتر می‌شد تشخیص داد این پاداش فقط متعلق به صندوق بانک‌ها و صنعت نفت بوده است.هفته قبل به مناسبت روز پدر برای بازنشستگان شرکت نفت، وزارت اقتصاد و چند دستگاه دیگر مبلغ دو میلیون و 500 هزار تومان پاداش واریز شده است.
چهارشنبه هفته پیش خبرگزاری‌ها اطلاع دادند که برای چند گروه از بازنشسته‌ها مبلغی به عنوان پاداش واریز شده. این چند گروه شامل برخی از دستگاه‌های اجرایی همچون وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت نفت، کارکنان و بازنشستگان بانک‌ها، وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه کشور، سازمان صدا و سیما و... می‌شد. دو هفته قبل از این همین پاداش را دستگاه‌های دیگری به بازنشستگان زن خود دادند. یک هدیه ناقابل دو میلیون و 500 هزار تومان که این یکی هم فقط شامل شرکت نفت و چند بانک می‌شد.
این تبعیض‌ها بین بازنشستگان صندوق‌هایی هم که ناتراز نیستند وجود دارد. برای مثال روسای کانون‌های بازنشستگان نیروگاهی کشور می‌گویند وزارت نیرو مبلغی را به عنوان پاداش آخر سال به بازنشستگان زیرمجموعه خود می‌پردازد معمولا این مبلغ سه برابر حداقل حقوق است اما شرکت برق حرارتی این مبلغ را نمی‌پردازد یا کمتر از سایر شرکت‌ها واریز می‌کند. حالا جالب اینکه بین خود وزارت نیرویی‌ها هم تبعیض است. مثلا رئیس کانون بازنشستگان تبریز گفته است که این مزایای مزدی به جز بازنشستگان نیروگاه تبریز، مشمول همه می‌شود.
تبعیض‌ها علیه بازنشسته‌ها فقط بین این دستگاه و دستگاه دیگر نیست. برای مثال چند ماه پیش یک فعال بازنشسته نوشته بود که بابت دریافت نکردن عائله‌مندی شکایت کرده و رای مثبت دیوان عدالت اداری را هم گرفته اما باز هم این صندوق حاضر نیست به زنان حق عائله‌مندی پرداخت کند.
معمولا بسیاری از کارکنان دولت، خصوصا در دستگاه‌هایی با جمعیت پرسنلی بالا، از واریزی‌های مناسبتی محروم هستند. مثلا شما اگر بازنشسته آموزش‌و پرورش باشید نباید خواب یک مبلغ غیرمنتظره هم ببینید. هدیه که بماند حتی در دریافت پاداش بازنشستگی خود هم باید سختی بکشید. بازنشسته‌های دو سال متوالی 1401 و 1402 می‌گویند بخش اعظم پاداش بازنشستگی خود را دریافت نکرده‌اند. آنها معتقدند آموزش‌و‌پرورش نه‌تنها پاداش آنها را واریز نکرده بلکه در این سه سال ارزش این معوقه‌ها کاهش هم یافته است. حرف آنها این است که در دیگر دستگاه‌ها پاداش خدمت بازنشستگان پرداخت شده و کسری بودجه تنها شامل حال پاداش فرهنگیان بازنشسته شده است.
آخرین تبعیض روشن هم مربوط به متناسب‌سازی بود. متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان با کارمندان اوایل دی‌ماه در حقوق گروه زیادی از بازنشسته‌ها اجرا شد. اما حتی آن روز هم مشخص شد حدود 600 هزار نفر مشمول همسان‌سازی نشده‌اند یا حداکثر مبالغ بسیار ناچیز کمتر از 500 هزار تومان شامل حالشان شده است. در حالی که آنها هم مانند سایر بازنشستگان از حداقل حقوق بهره‌مند بودند.
اینها فقط تبعیض‌های جزئی بود. ساختار این صندوق‌ها فاصله بین بازنشسته‌ها را بیشتر می‌کند. برای مثال یکی از این تفاوت‌ها این است که در صندوق بازنشستگی کشوری به دلیل اینکه حق بیمه درمان دریافت نمی‌شود، خدمات درمانی مستقلی نیز وجود ندارد. در مقابل برای صندوق نیروهای مسلح، فولاد، بانک‌ها و شهرداری تهران، دفترچه‌های مخصوص برای بیمه‌شوندگان صادر می‌شود که تحت قرارداد با مراکز بیمه‌ای مختلف است و پوشش بالای بیمه‌ای دارد.
یک تفاوت ساختاری دیگر این است که در نظام بیمه‌ای ایران اگر حقوق و مزایا هفت برابر بیشتر از حداقل دستمزد باشد، مشمول کسورات می‌شود. سازمان تامین اجتماعی این سقف را رعایت می‌کند ولی در صندوق بازنشستگی این سقف برای اعضای هیأت علمی، بازرسان دیوان محاسبات، قضات و کارمندان وزارت امور خارجه اعمال نمی‌شود.
این فهرست تفاوت‌ها را می‌توان آنطور که در پژوهشی در مرکز پژوهش‌های مجلس هم آمده تا چندین ردیف دیگر بیشتر کرد.
این فهرست تفاوت‌ها را می‌توان آنطور که در تحقیق اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس هم آمده تا چندین ردیف دیگر بیشتر کرد. تبعیض‌هایی که یا ناشی از استقراض تحمیلی دولت بوده یا به خاطر تفاوت در درآمدها، حالا به تفاوت‌ها در مستمری بازنشسته‌ها هم رسیده و در نهایت گروهی از بازنشسته‌ها را آسیب‌پذیرتر از دیگری کرده است.