تهران و ضرورت تاب‌آوری برابر بحران‌ها
چگونه تهران را برای بحران‌ها آماده کنیم؟
هفت صبح، مینا هرمزی | تهران، پایتخت پرجمعیت ایران با حدود ۱۰ میلیون نفر ساکن و مساحت ۶۵۰ کیلومترمربع، با چالش‌های بزرگی مثل زلزله، سیل، فرونشست و حتی تهدیدات جنگی روبه‌روست. زهرا نژادبهرام، عضو پیشین شورای شهر تهران، در گفت‌وگو با روزنامه هفت‌صبح تأکید می‌کند که برای ادامه حیات این شهر، باید تاب‌آوری آن را در سه بخش اجتماعی، اقتصادی و کالبدی تقویت کرد.
تاب‌آوری به معنای توانایی مواجهه با سختی‌ها، حفظ آرامش در بحران و بازگشت به حالت عادی پس از آن است. اما تهران در برابر این چالش‌ها آسیب‌پذیر است و جامعه با کوچک‌ترین تلنگری دچار سردرگمی می‌شود.چالش‌های طبیعی و جنگی تهران از موارد مهمی است که باید به آن توجه شود. تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، به‌ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی، در معرض خطر بالای فرونشست، زلزله و سیل قرار دارد.
این خطرات می‌توانند خسارات جانی و مالی سنگینی به همراه داشته باشند. علاوه بر این، تجربه جنگ ۱۲ روزه اخیر با اسرائیل نشان داد که تهران برای تهدیدات جنگی هم آماده نیست. نژادبهرام اشاره می‌کند که در این جنگ، نه آژیرهای هشدار فعال شدند و برخلاف ادعای سخنگوی دولت نه ایستگاه‌های مترو به‌عنوان پناهگاه در دسترس شهروندان بودند. این موضوع نشان‌دهنده کمبود زیرساخت‌های لازم برای مدیریت بحران است.
چگونه تهران را برای بحران‌ها آماده کنیم؟
کمبود پناهگاه و اهمیت آن در جنگ تحمیلی، ایران پناهگاه‌های مؤثری در شهرها داشت، اما پس از ۳۰ سال، این پناهگاه‌ها متروکه شده‌اند. نژادبهرام تأکید می‌کند که بازسازی پناهگاه‌های قدیمی، به‌ویژه در مدارس و محلات، می‌تواند به حفظ جان و آرامش روانی شهروندان کمک کند. او پیشنهاد می‌دهد که ایستگاه‌های مترو با هماهنگی شهرداری به‌عنوان پناهگاه اضطراری استفاده شوند و سیستم‌های هشداردهنده فعال شوند تا مردم در زمان خطر به‌سرعت واکنش نشان دهند.
این اقدامات نه‌تنها ایمنی جسمی، بلکه سلامت روانی جامعه را تقویت می‌کند. تاب‌آوری اجتماعی و آموزش شهروندان نیز امری ضروری و از نظر اجتماعی، توانمندسازی شهروندان برای مواجهه با بحران‌ها حیاتی است. نژادبهرام به طرح شورای پنجم برای آموزش زنان به‌عنوان کانون خانواده اشاره می‌کند. این طرح بر آموزش گروه‌های امدادی محلی (دوام) تمرکز داشت تا در مواقع بحران، کمک‌رسانی سریع انجام شود.
اما این آموزش‌ها باید مداوم و برای همه شهروندان، به‌ویژه زنان، ارائه شود. او پیشنهاد می‌کند که از ابزارهای ساده مثل پیامک یا بروشور برای آگاه‌سازی مردم درباره نحوه استفاده از امکانات در زمان بحران استفاده شود. پس از زلزله بم، سوله‌های بحران در ۲۲منطقه تهران ساخته شد، اما حالا بسیاری از آن‌ها به ورزشگاه تبدیل شده‌اند و برای اسکان اضطراری آماده نیستند. نژادبهرام تأکید می‌کند که مدیریت شهری باید این سوله‌ها را بازسازی کند تا در مواقع بحران، فضایی امن و آرامش‌بخش برای مردم فراهم شود.
رونق باید به تهران بازگردد
تهران باید بتواند پس از بحران به‌سرعت رونق خود را بازیابد. جنگ یا حوادث طبیعی می‌توانند به تخریب زیرساخت‌ها و تعطیلی مشاغل منجر شوند. نژادبهرام می‌گوید دولت تسهیلاتی مثل مهلت‌های مالیاتی، وام و جبران خسارت ارائه کرده، اما این کافی نیست. مدیریت شهری باید دستورالعمل‌های مشخصی برای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، ارائه خدمات مشاوره‌ای و ایجاد صندوق‌های حمایتی تدوین کند تا اقتصاد شهر پس از بحران احیا شود.
نژادبهرام معتقد است که برای افزایش تاب‌آوری تهران، تدوین یک شیوه‌نامه جامع ضروری است. این شیوه‌نامه، که تحت عنوان «قرارگاه ایران» در حال تهیه است، باید با مشارکت همه وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط اجرا شود. او تأکید می‌کند که شهرداری به‌تنهایی نمی‌تواند این چالش را مدیریت کند و نیاز به همکاری همه‌جانبه دستگاه‌هاست. این طرح باید شامل برنامه‌ریزی برای احداث پناهگاه‌های جدید، آموزش شهروندان و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی باشد.
تهران در برابر بحران‌های طبیعی و جنگی آسیب‌پذیر است و تاب‌آوری آن نیاز به تقویت دارد. نبود پناهگاه‌های کافی، عدم استفاده از سیستم‌های هشداردهنده، کمبود آموزش‌های شهروندی و ضعف در احیای اقتصاد پس از بحران، از مشکلات اصلی هستند. با بازسازی پناهگاه‌ها، آموزش مداوم و تدوین شیوه‌نامه‌ای جامع با مشارکت همه نهادها، می‌توان تهران را به شهری تاب‌آور تبدیل کرد که نه‌تنها جان شهروندان را حفظ کند، بلکه آرامش روانی و رونق اقتصادی آن‌ها را تضمین کند.
