سیاه‌نمایی در اعلام آمار طلاق
در سال‌های اخیر یکی از مسائل اصلی که در جامعه بازتاب زیادی داشته و نگرانی‌هایی در خصوص وضعیت خانواده ایجاد کرده است لاور در ادامه اظهار کرد: اما شاهد هستیم که عدد ازدواج‌های امسال را بر طلاق‌های ثبت شده امسال تقسیم می‌کنند و اعلام می‌کنند که طلاق از ازدواج پیشی گرفته است. اما مشخص نیست که با چه مبنایی این دو عدد نامأنوس و بی‌ارتباط را بر هم تقسیم می‌کنند. مثل این است که قدرت بینایی کسی را با قدرت شنوایی دیگری مقایسه کنیم و بعد بگوییم نسبت قدرت بینایی به شنوایی برایم موضوعیت داشته است. در حالی که شنوایی دو نفر با هم قابل مقایسه است. وی در پایان خاطرنشان کرد: کسانی که چنین آماری را منتشر می‌کنند یا جاهل هستند و از روی بی‌سوادی سخن گفته و آمار و اطلاعات دقیق را نمی‌شناسند و یا به صورت مشخص مغرض هستند و بنا دارند اذهان عمومی را منحرف کنند.
به گزارش هفت صبح و به نقل از مهر، در سال‌های اخیر یکی از مسائل اصلی که در جامعه بازتاب زیادی دارد و نگرانی‌هایی در خصوص وضعیت خانواده ایجاد کرده است آمارهای ضد و نقیض طلاق است. برخی رسانه‌ها از افزایش آمار طلاق در شهرهای مختلف نسبت به ازدواج و حتی پیشی گرفتن طلاق از ازدواج خبر می‌دهند.
این اخبار حاکی از این است که در هفت ماه اول سال ۱۴۰۳ از ۲۷۴ هزار و ۵۹۶ ازدواج ثبت شده، ۱۰۸ هزار و ۶۷۳ مورد به طلاق منجر شده است و با مقایسه این دو عدد نتیجه گرفته‌اند که حدود ۳۹ درصد از ازدواج‌ها به طلاق منجر شده است و این نسبت در تهران به ۵۲ درصد رسیده است و در نهایت اعلام کرده‌اند که آمار طلاق‌ها نسبت به ازدواج‌ها بیشتر شده است.
این در حالی است که به نظر می‌رسد یک اشتباه محاسباتی بزرگ در تحلیل آمار اتفاق افتاده است و احتمالاً به صورت سهوی و از روی نداشتن اطلاعات آماری دقیق و یا عمداً و در راستای سیاه‌نمایی آمارهای ازدواج و طلاق دستکاری شده است.
خطا در مفهوم‌شناسی، عامل ایجاد اشتباه محاسباتی
علیرضا لاور کارشناس خانواده و مدرس دانشگاه با اشاره به اهمیت مسئله مفهوم شناسی و استفاده صحیح از واژگان گفت: در فضای عمومی ما با پدیده‌های بسیاری مواجهیم که عبارات و الفاظ متفاوتی به آن‌ها اطلاق می‌شود. مثلاً پدیده‌ای به نام ازدواج سفید در ادبیات دینی یا ملی ما وجود نداشت. این واژه ترجمه شده از واژه‌ای غربی است. تصور می‌شود که اصل واژه انگلیسی این مفهوم White Marriage باشد اما واژه‌ای که در اروپا و آمریکا و در مطالب علمی از آن استفاده می‌شود Cohabitation است.
وی افزود: همچنین کلمه relationship را در برخی موارد ازدواج معنا می‌کنند. مثلاً کتابی به رابطه بدون شکست که در عنوان از relationship استفاده شده از در ایران با نام ازدواج بدون شکست ترجمه و چاپ می‌شود. در واژه ازدواج هم کلمه ازدواج و هم واژه سفید دارای بار مثبت هستند. گویی همین که در این نوع هم‌باشی شناسنامه فرد سفید می‌ماند، پس ازدواج سفید رخ داده است.
وی در ادامه بیان کرد: عبارتی که ما در درمان اختلالات روان‌شناسی داریم نامش پدوفیلی است این نوعی انحراف است اما ما در زبان فارسی عبارتی که برای آن در نظر گرفته‌ایم «کودک کام» است. آیا این عبارت در بازسازی مفهوم این انحراف در اذهان درست عمل می‌کند؟
آمارهای مربوط به ازدواج و طلاق چگونه محاسبه می‌شود؟
وی در تشریح عامل خطا در مفهوم‌شناسی پدیده‌ها و عبارات اطلاق شده با آن اظهار کرد: در موضوع طلاق هم همین خطا در مفهوم‌سازی وجود دارد. ما یک مفهومی در این حوزه با عنوان فراوانی ازدواج و طلاق داریم. به عنوان مثال یک خانواده ۵ نفره که متشکل از پدر و مادر و سه دختر زیر ۱۵ سال است، اگر برای شمارش فراوانی ازدواج مورد بررسی قرار گیرد، عنوان می‌شود که در بازه زمانی ۲۰ ساله در این خانواده تنها یک ازدواج ثبت شده است. اگر ۵ سال بعد دختر بزرگ این خانواده در ۲۰ سالگی ازدواج کند فراوانی ازدواج در این خانواده می‌شود ۲ ازدواج و همین‌طور در طول سالیان فراوانی ازدواج در این خانواده به ۳ ازواج و نهایتاً ۴ ازدواج می‌رسد.
لاور در ادامه گفت: مسئله بعدی این است که چند درصد این خانواده ۵ نفره مجرد هستند؟ ۶۰ درصد جمعیت خانواده مفروض مجردند و این عدد بالایی نیست. نرخ خام ازدواج در این خانواده از تقسیم تعداد مجردین به تعداد کل جمعیت خانواده به دست می‌آید، یعنی تعداد افراد نسبت به تعداد کل جامعه نمونه. ما وقتی که تعداد ازدواج در کشور را تقسیم بر تعداد کل جمعیت کشور نرخ خام ازدواج به دست می‌آید. مثلاً در سال ۱۴۰۲ ما ۲۷۰ هزار تا ازدواج داشتیم ۲۷۰ هزار تقسیم بر جمعیت ۸۰ میلیونی کشور نرخ خام ازدواج در این سال را می‌دهد.
نرخ خام ازدواج؛ تعداد ازدواج نسبت به تعداد کل جامعه نمونه
این کارشناس حوزه خانواده همچنین بیان کرد: حالا در همان خانواده ۵ نفره مفروض که ۶۰ درصد آن مجرد بودند آمار ما اشتباه نیست و در محاسبه دچار خطا نشده‌ایم اما این سه دختر مجرد زیر ۱۵ سال هستند و اساساً اطلاق واژه مجرد با بار معنایی خاص آن برای این دختران محل سوال است. اگر مفهوم و ادبیات دقیق را به کار بگیریم و به دنبال نرخ خالص ازدواج نرخ خالص باشیم فرمول محاسبه می‌شود:
وی در تشریح نحوه محاسبه آمار گفت: حالا با این فرمول نرخ خالص ازدواج در این خانواده ۵ نفره ۶۰ درصد نیست، صفر است. زیرا هیچ کدام از این دختران در سن ازدواج نیستند. وقتی نرخ خالص ازدواج را ملاک قرار نمی‌دهیم و فقط فراوانی ازدواج را محاسبه می‌کنیم چالش به وجود می‌آید.
لاور با اشاره به اینکه در مورد طلاق هم همین اتفاق می‌افتد بیان کرد: اگر فراوانی طلاق در سال را بر جمعیت کشور تقسیم کنیم این عدد برای ما قدرت تحلیل ایجاد می‌کند یا نمی‌کند؟ یعنی همان خانواده ۵ نفره که ۳ دختر زیر ۱۵ سال دارند هم در جمعیت کشور محاسبه شده و برای به دست آوردن نرخ خام طلاق در مخرج کسر لحاظ می‌شود در حالی که در این خانواده طلاق وجود ندارد و سه فرزند آن هم ازدواج نکرده و حتی زیر سن ازدواج هستند. بنابراین این آمار دقیق نیست. برای به دست آوردن نرخ خالص طلاق که ملاک دقیق‌تری است از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
وی تاکید کرد که این خیلی عدد ساده و قابل تحلیل است و گفت: یعنی کسانی که ادعای حرف علمی دارند برای تحلیل در این حوزه باید با عدد نرخ خالص کار کنند. اگر نسبت تعداد طلاق به تعداد کل جمعیت که مجردها را هم شامل می‌شود بسنجیم دچار اشتباه محاسباتی شده‌ایم.
ازدواج‌های یک سال ربطی به طلاق‌های همان سال ندارد
این کارشناس و روان‌شناس حوزه خانواده در ادامه به عامل دیگری در این خطای محاسباتی اشاره کرد و گفت: علاوه بر این موضوع وقتی در مورد ازدواج‌ها در سال ۱۴۰۲ صحبت می‌کنیم، ازدواج‌هایی که در سال ۱۴۰۲ ثبت شده مورد نظر است. اما طلاق‌های ۱۴۰۲ مطلقاً هیچ ارتباطی به ازدواج‌های ۱۴۰۲ ندارد. یعنی عدد صورت کسر را از جایی آورده‌ایم که عدد مخلوط است. یعنی کسی در ۱۴۰۲ طلاق گرفته که ازدواجش یا سال ۱۴۰۱ بوده یا ۱۴۰۰ بوده، یا ۱۳۹۹ بوده و قبل‌تر بوده است.
وی افزود: ما آمارهای قابل تحلیل داریم که چنین خطایی ندارد و وضعیت کشور ما در حوزه طلاق را به خوبی نمایان می‌کند. مثلاً در سال گذشته ۱۶.۸ درصد از طلاق‌های یک سال در ازدواج‌هایی که یک سال عمر دارد اتفاق افتاده است. این آمار قابلیت تحلیل دارد. حدود ۴۹ درصد از طلاق‌ها در ۵ سال اول ازدواج اتفاق می‌افتد. عوامل، فراتحلیل‌ها و مقالاتش وجود دارد.