۶۰ درصد تالاب‌های کشور به کانون گردوغبار تبدیل شده‌اند
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: 60 درصد تالاب‌های کشور به کانون گردوغبار تبدیل شده‌اند.
به گزارش هفت صبح، تالاب‌ها از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی به‌شمار می‌روند که نقش اساسی در حفظ تعادل محیط‌زیست دارند. این زیست‌بوم‌ها علاوه بر تأمین زیستگاه برای گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری، در تنظیم چرخه‌های آبی و کنترل سیلاب‌ها نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. بااین‌حال، در سال‌های اخیر، نابودی تالاب‌ها در ایران و جهان به یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی تبدیل شده است.
براساس گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست در سال ۱۳۹۸، حدود ۴۲ درصد از تالاب‌های کشور خشک شده و به کانون‌های تولید گردوغبار تبدیل شده‌اند. این روند نه‌تنها به کاهش تنوع زیستی منجر شده بلکه مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی متعددی را به دنبال داشته است.
در سطح جهانی نیز تالاب‌ها با تهدیدات مشابهی روبه‌رو هستند، به‌طوری‌که از سال ۱۹۶۰ تاکنون، ۳۵ درصد از تالاب‌های جهان از بین رفته است. فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی، اصلی‌ترین عوامل تخریب این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شوند و نگرانی‌های شدیدی را برای آینده محیط‌زیست ایجاد کرده‌اند.
عوامل تخریب تالاب‌ها:
۱. تغییرات اقلیمی: افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها منابع آبی تالاب‌ها را کاهش داده است.
۲. برداشت بی‌رویه آب: استفاده ناپایدار از منابع آبی برای کشاورزی و صنعت، مانع تأمین حق‌آبه تالاب‌ها شده است.
۳. توسعه ناپایدار: گسترش شهرنشینی و احداث زیرساخت‌ها در مناطق تالابی، تخریب این زیست‌بوم‌ها را تسریع کرده است.
۴. آلودگی: ورود آلاینده‌های صنعتی و کشاورزی به تالاب‌ها، کیفیت آب را کاهش داده و حیات گونه‌های وابسته را تهدید می‌کند.
خشک‌شدن تالاب‌ها پیامدهای زیست‌محیطی گسترده‌ای دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، تبدیل این مناطق به کانون‌های گردوغبار است. در ایران، تقریباً نیمی از تالاب‌ها یا خشک شده‌اند یا در آستانه خشک‌شدن قرار دارند. این امر منجر به افزایش آلودگی هوا، کاهش کیفیت زندگی و تشدید مشکلات تنفسی در مناطق مجاور شده است.
علی محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی مدیریت پدیده گردوغبار، در این رابطه، به مطالعه‌ای در سال ۱۳۹۸ اشاره کرد که در آن منشأهای گردوغبار کشور شناسایی و با نقشه تالاب‌ها تطبیق داده شد. براساس این مطالعه، از مجموع ۳.۵ میلیون هکتار مساحت تالاب‌های ایران، حدود ۱.۴۶ میلیون هکتار به مناطق غبارخیز تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه این وضعیت در سال‌های اخیر وخیم‌تر شده، افزود: در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد تالاب‌های کشور تحت تأثیر گردوغبار قرار گرفته‌اند که عمدتاً به‌دلیل عدم تخصیص حق‌آبه، تغییرات اقلیمی و پراکنش نامناسب بارش‌ها رخ داده است.
طهماسبی بیرگانی با اشاره به شدت گردوغبار در مناطق خشک‌شده گفت: تالاب‌ها به دلیل تجمع ذرات ریز حاصل از فرسایش آبی، نسبت به سایر مناطق، گردوغبار بیشتری تولید می‌کنند. برخلاف دشت‌ها که ذرات درشت‌تری دارند و بیشتر مستعد طوفان‌های ماسه‌ای هستند، تالاب‌های خشک‌شده ذرات بسیار ریزی دارند که با وزش باد، گردوغبار گسترده‌ای را ایجاد می‌کنند.
وی در پاسخ به اینکه آیا در برنامه هفتم توسعه راهکاری برای مقابله با این بحران در نظر گرفته شده، اظهار داشت: دولت موظف شده است برنامه جامع مقابله با گردوغبار را تدوین و اجرا کند. این برنامه که پیش‌تر به‌صورت ۱۰ ساله و بدون الزام قانونی تهیه شده بود، اکنون به یک تعهد دولتی تبدیل شده است.
طهماسبی بیرگانی درباره بودجه موردنیاز برای مقابله با گردوغبار تصریح کرد: اعتبار سالانه مقابله با گردوغبار بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته می‌شود، اما برای اجرای مؤثر این طرح، بودجه‌ای بسیار بالاتر نیاز است. وی همچنین یادآور شد که در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸، با استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی، اقدامات مؤثرتری انجام شد، اما پس از قطع این منابع، اعتبارات این حوزه نیز دچار نوسان شد.