میلیاردرهای گیشه‌نشین
روزنامه هفت صبح، محمد صابری| شکر خدا دیگر این مسئله برای همه واضح است و طی سال‌های اخیر به‌واسطه فراگیر شدن بازی‌های آماری در فضای رسانه‌های سینمایی به‌خصوص در فضای مجازی، این گزاره به‌خوبی جاافتاده است که حتی اگر بخواهیم در بررسی میزان توفیق یک فیلم، ملاک را میزان استقبال از آن در فرآیند اکران عمومی قرار دهیم، بازهم شاخص اصلی ارزیابی، به‌خصوص در بازه‌های زمانی طولانی‌مدت، «پرمخاطب» بودن است، نه «پرفروش» بودن.
باز هم شکر خدا، تورم آنقدر با زندگی‌مان عجین شده که نیازی به استدلال‌های پیچیده نیست و همه‌مان پذیرفته‌ایم که خیلی هم طبیعی است، قیمت بلیت سینما امسال، خیلی گران‌تر از پارسال باشد و این یعنی افزایش فروش فیلم‌ها الزاما معنای افزایش فروش بلیت آنها و مشخصا بالا رفتن تعداد مخاطبانشان را ندارد. فارغ از این مقدمه، اما سینمای ایران در کنار فهرست «پرمخاطب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما» فهرستی هم از «پرفروش‌ترین فیلم‌ها» دارد که در سال‌های اخیر با اوج گرفتن قیمت بلیت سینماها، صدر آن بارها دستخوش تغییر شده است.
فارغ از بحث‌های مرسوم بر سر ارزش‌گذاری و میزان اهمیت چنین فهرستی، نکته‌ای که بهانه گردآوری این پرونده شد، سهم بالای چند چهره مشخص در فرآیند تولید این فیلم‌های «پرفروش» در چندسال اخیر است. با توجه به نکته‌ای که به آن اشاره کردیم، این نکته که همه 10 فیلم صدر جدول «پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران» محصول سال 97 به‌بعد هستند، کاملا طبیعی است اما ماجرای عوامل مشترک این آثار چیست؟ آیا آنها به فرمول‌هایی خاص برای پول‌سازی در سینمای ایران دست پیدا کرده‌اند؟
مسعود اطیابی/ کارگردان/ 4 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
مسعود اطیابی کارنامه عجیب و غریبی دارد اما با کمی دقت و وسواس می‌توان نخ تسبیحی برای تجربه‌های مختلفش پیدا کرد. او که در میانه دهه 80 با فیلم «مصائب دوشیزه» به‌طور رسمی ردای کارگردانی سینما به‌تن کرد، در گام دوم «خروس جنگی» را ساخت تا نشان دهد گیشه و مخاطب برایش مسئله است. او در ادامه آزمون و خطاهای بسیاری کرد تا در میانه دهه 90 با کارگردانی «تگزاس» بالاخره به فرمول مطلوب خود رسید.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
در میان 10 فیلم صدر جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما، کارگردانی 4 فیلم را مسعود اطیابی برعهده داشته و این واقعا رقمی قابل‌توجه است. او این روزها «هتل» را روی پرده دارد که در جدول پرفروش‌های تاریخ سینما، در رتبه دوم قرار گرفته است. «انفرادی»، «دینامیت» و «بخارست» هم سه فیلم دیگر این کارگردان در این فهرست است. مجموع فروش این چهار فیلم تا به اینجا بالغ‌بر 322 میلیارد تومان بوده و فروش «هتل» همچنان سیر صعودی دارد.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
مسعود اطیابی در سه فیلم از این چهار فیلم، حمزه صالحی را به‌عنوان فیلمنامه‌نویس در کنار خود داشته است. ابراهیم عامریان هم در مقام تهیه‌کننده در دو فیلم این فهرست، در کنار اطیابی بوده است. بازیگر مشترک سه فیلم پرفروش اطیابی هم پژمان جمشیدی است. این‌ها ترکیب‌های طلایی برای این فیلمساز در مسیر فتح گیشه بوده‌اند.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
جالب است بدانید اطیابی تا پیش از «تگزاس» با اغلب فیلم‌هایش شکست در گیشه را تجربه کرده است. او فیلم‌های استراتژیکی همچون «ریسمانی نزدیک‌تر از رگ» و یا «ماه‌گرفتگی» را هم در کارنامه خود دارد که این دومی اساسا اکران هم نشد! این کارگردان در حد فاصل «خروس جنگی» تا «تگزاس» هفت فیلم را کارگردانی کرد که همه شکست خوردند.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
اطیابی به‌عنوان کارگردانی مسلط بر رگ‌خواب مخاطب و مشرف بر قواعد گیشه شناخته می‌شود و احتمالا در سال‌های آینده، همچنان فیلم‌هایی با همین جنس را روانه پرده می‌کند. مانند «تگزاس3» که همین روزها در دست تولید دارد.
حمزه صالحی/ فیلمنامه‌نویس/ 4 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
تخصص اصلی حمزه صالحی سینمای کودک است. او فعالیت حرفه‌ای‌اش را از برنامه‌های کودک تلویزیون آغاز کرد که شاخص‌ترین تجربه‌اش همکاری در مجموعه «رنگین‌کمان» بوده است. همان مجموعه‌ای که با عروسک پنگول شناخته شد و صالحی در آن علاوه‌بر دستیاری کارگردان، نویسندگی متن‌ها را هم برعهده داشت. او بعد از چند تجربه همکاری در نگارش فیلم‌های کمدی در سینما، با «نارگیل» بار دیگر به دنیای کودکان بازگشت و در نسخه سریال آن کارگردانی را هم تجربه کرد.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
اینکه فیلمنامه‌نویس جوان و نه‌چندان شناخته‌شده‌ای در میان فهرست 10 فیلم پرفروش تاریخ سینما، در نگارش فیلمنامه 4 فیلم سهم داشته باشد، اتفاق قابل‌توجهی است. «بخارست»، «دینامیت»، «انفرادی» و مهمتر از همه «فسیل» چهار فیلمی هستند که حمزه صالحی نگارش فیلمنامه آنها را برعهده داشته است. نکته جالب هم اینکه از نظر کیفیت فنی، فیلمنامه این چهار اثر قابل قیاس با هم نیست و رگه‌هایی از تلاش این فیلمنامه‌نویس جوان برای کسب تجربه، در آنها مشهود است.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
قطعا باید موفق‌ترین همکاری حمزه صالحی را در همراهی‌هایش با سیدابراهیم عامریان دانست. علاوه‌بر تهیه‌کنندگی هر چهار فیلم مورداشاره، این زوج در پروژه موفق «نارگیل» هم همکاری درخشانی داشتند و در کنار یکدیگر سریال «آنتن» را هم در شبکه نمایش خانگی به سرانجام رسانده‌اند.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
تعداد آثار کارنامه سینمایی حمزه صالحی هنوز آنقدر پرشمار نیست که بخواهیم به تجربه‌های شکست‌خورده و ناموفقش در گیشه اشاره کنیم. او فعلا در حال کسب تجربه است و تا به اینجا از پس قواعد گیشه به‌خوبی برآمده است. «پاستاریونی» یکی از فیلمنامه‌های قابل‌قبول صالحی در سینما بوده که توفیق چندانی در گیشه به‌دست نیاورد.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
او احتمالا همچنان مسیر همکاری‌های خود با ابراهیم عامریان را ادامه خواهد داد. سریال «نارگیل» گویا قرار است ادامه داشته باشد و در عرصه سینما هم که این زوج همچنان می‌توانند با فرمولی که کشف کرده‌اند، گیشه‌ها را فتح کنند. به‌احتمال زیاد نگارش فیلمنامه «تگزاس3» به‌عنوان پروژه تازه عامریان و اطیابی را هم صالحی برعهده داشته باشد.
پژمان جمشیدی/ بازیگر/ 4 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
برای صحبت از پژمان جمشیدی چه نیازی به مرور کارنامه داریم؟ مگر کسی هست که دوران حضور او در زمین فوتبال را از یاد برده باشد و در جریان نقش پیمان قاسم‌خانی و سروش صحت در جریان باز شدن پایش به دنیای بازیگری در مقابل دوربین نباشد. پژمان جمشیدی حالا یکی از موثرترین چهره‌ها در معادلات اقتصادی سینمای ایران محسوب می‌شود که همزمان تلاش بسیاری برای ارتقای اعتبار حرفه‌ای خود در دنیای بازیگری داشته است.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
سهم پژمان جمشیدی هم از فهرست 10 فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران 4 فیلم است که باید اذعان کنیم نقش پررنگی هم در توفیق این فیلم‌ها داشته است. «هتل» با درخشش جمشیدی این روزها همچنان مخاطبان را به سینما می‌کشاند و در کنار آن فیلم‌های دیگری همچون «شهر هرت»، «دینامیت» و «بخارست» هم با نقش‌آفرینی او به فهرست پرفروش‌ها راه پیدا کرده‌اند.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
پژمان جمشیدی و سام درخشانی در سریال «پژمان» درخشیدند و به زوجی محبوب برای مخاطبان تبدیل شدند. زوج اطیابی و عامریان، به‌خوبی از این ظرفیت استفاده کردند و روی موج همین محبوبیت، پای این زوج را با «تگزاس» به سینما باز کردند. جمشیدی تا به امروز همکاری‌های بسیار موفقی با مسعود اطیابی در مسیر فتح گیشه‌ها داشته است.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
حضور پژمان جمشیدی حتی در نقش‌های جدی هم تا حدودی توفیق یک فیلم در گیشه را تضمین می‌کند. تجربه‌هایی مانند «علفزار» در اکران سال گذشته و «بی‌مادر» در اکران امسال به‌خوبی این گزاره را ثابت می‌کند اما این بازیگر تجربه‌های شکست‌خورده‌ای مانند «هفته‌ای یک‌بار آدم باش» را هم در کارنامه خود داشته است.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
عادل فردوسی‌پور آنقدر باهوش است که به‌خوبی در مقام یک مخاطب، به پژمان جمشیدی هشدار داد که بیش از اندازه خودش را برای مخاطبانش تکرار نکند. جمشیدی هم انگار متوجه این خطر در مسیر حرفه‌ای خود شده است. با این‌همه او حتی اگر خودش هم بخواهد، چرخه صنعتی سینمای ایران اجازه فاصله گرفتن بیش از اندازه‌اش از گیشه را به او نمی‌دهد.
سیدابراهیم عامریان/ تهیه‌کننده/ 3 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
درباره فعالیت‌های اقتصادی ابراهیم عامریان در خارج سینما، حرف و حدیث زیاد است اما آنچه به کار ما در این پرونده می‌آید، این واقعیت است که او یک بیزینس‌من به تمام‌معناست. عامریان متولد سال 60 است و در میانه دهه 90 و در حالی‌که تنها 36 سال داشت با «تگزاس» به کارگردانی مسعود اطیابی، گام اول را در مسیر تهیه‌کنندگی برداشت. هر چند ورود او به این عرصه را نمی‌توان بي‌ارتباط با پشتوانه اقتصادی‌اش دانست اما مسیری که تا به امروز پیموده نشان از تسلط و اشراف او بر صنعت سینما، به‌خصوص از منظر تبلیغ و عرضه دارد.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
عامریان تا به امروز تنها 6 فیلم سینمایی را تهیه‌کنندگی کرده است که از میان آن 3 فیلم در ترکیب 10 فیلم پرفروش تاریخ سینما قرار گرفته و سه فیلم دیگر هم عملکرد بسیارخوبی در گیشه داشته‌‌اند. نکته مهم در کارنامه تهیه‌کنندگی عامریان که عملکردش نسبت به تهیه‌کننده‌های دیگر را متمایز کرده، رها نکردن فیلم‌ها در بازه اکران و سرمایه‌گذاری ویژه برای تبلیغات و بازاریابی آن‌هاست. «فسیل»، «انفرادي» و «دینامیت» را عامریان تهیه‌کنندگی کرده است.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
مسعود اطیابی کارگردانی بود که در همکاری با ابراهیم عامریان، هم مسیر مطلوب فیلمسازی خود را پیدا کرد و هم توانست بهترین ورودیه را برای این تهیه‌کننده جوان به عرصه سینما رقم بزند، آنها بعد از همکاری در «تگزاس» در پروژه‌های دیگر هم توفیقاتی را رقم زدند. حمزه صالحی فیلمنامه‌نویسی است که همکاری مستمری تا به امروز با عامریان داشته است.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
از منظر مختصات گیشه، ابراهیم عامریان تا به امروز هیچ پروژه شکست‌خورده‌ای را در کارنامه خود نداشته است. حتی فیلم عروسکی «نارگیل2» هم برخلاف پیش‌بینی‌ها در اکران همین امسال عملکرد موفقی در گیشه داشت.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
«عامریان فیلم» عنوان شرکتی است که ابراهیم عامریان برای استمرار فعالیت خود در سینما انتخاب کرده و با تکیه بر توفیقات اقتصادی‌اش در سینما، احتمالا در سال‌های آینده، همچنان در تیتراژ ابتدایی فیلم‌های موفق گیشه، با نشان این شرکت مواجه می‌شویم.
محسن کیایی/ بازیگر/ 3 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
در اولین تجربه‌های فیلمسازی مصطفی کیایی به‌عنوان کارگردانی که به‌دنبال جنس متفاوتی از طنازی در سینماست، حضور بازیگری کمتر شناخته‌شده اما شیرین، جلب توجه می‌کرد. محسن کیایی به‌واسطه نقش‌آفرینی‌های موفقی که در مقابل دوربین برادرش داشت، آرام‌آرام به‌عنوان یک بازیگر توانمند جایگاه خود را تثبیت کرد و همزمان فعالیت در زمینه مورد علاقه‌اش یعنی فیلمنامه‌نویسی را هم دنبال کرد. او به‌خصوص در مختصات تلویزیونی نگارش فیلمنامه چند سریال طنز را برعهده داشت و همکاری‌هایش با برادرش در سینما را هم متوقف نکرد.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
نمی‌توان کتمان کرد که بخش عمده‌ای از توفیقی که «هتل» این روزها در گیشه تجربه می‌کند، مرهون برند پژمان جمشیدی است اما بی‌انصافی است اگر حضور تأثیرگذار محسن کیایی در مقام زوج مکمل او را نادیده بگیریم. کیایی در کنار این فیلم، دو فیلم دیگر یعنی «بخارست» و «مطرب» را هم در ترکیب 10 فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران دارد که البته در هر دو ایفاگر نقش‌های فرعی بوده است.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
محسن کیایی پیش‌تر در فیلم «لونه زنبور» که فیلمنامه آن را هم خودش نوشته بود، حضور در کنار پژمان جمشیدی به‌عنوان یک زوج کمدین را تجربه کرده بود، در ادامه در «دینامیت» هم با او هم‌بازی شد و حالا این همکاری در «هتل» به اوج مطلوبی رسیده است. موفق‌ترین همکاری‌ها را اما محسن کیایی با برادرش مصطفی داشته که سهم مشترک‌شان از فهرست پرفروش‌ها فیلم «مطرب» است.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
کیایی در اکران امسال فیلم خوب «نگهبان شب» را داشت که در گیشه چندان موفق نبود. «بی‌صدا حلزون» را هم می‌توان از تجربه‌های متأخر و شکست‌خورده او در گیشه دانست. در واقع کیایی کمتر به‌عنوان عامل اصلی بر موفقیت یک فیلم تأثیرگذار بوده است.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
اجرای برنامه «صداتو» تجربه متفاوتی در کارنامه محسن کیایی بود اما آنچه مشخص است او همچنان در کنار برادرش، قصد استمرار فعالیت در حوزه شبکه خانگی را دارد و در سینما هم همچنان با گزیده‌کاری، جلو خواهد رفت. او بعید است به بازیگری گیشه‌ای در سینما تبدیل شود.
بهرام افشاری/ بازیگر/ 2 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
بهرام افشاری تا پیش از «فسیل» هم بازیگری محبوب در تئاتر و سینما بود و به‌واسطه ایفای نقش در سریال «پایتخت» در میان مخاطبان عام هم چهره‌ای خوش‌اقبال به‌حساب می‌آمد. او بازیگری با قابلیت‌های مختص خود در سینمای کمدی بود که حتی در فیلم‌های غیرقابل دفاعی همچون «رحمان 1400» هم عملکرد موفقی در مقام بازیگر داشت.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
در میان 10 فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب، بهرام افشاری در دو فیلم نقش‌آفرینی موثری داشته است که طبیعتا «فسیل» تجربه‌ای شاخص‌تر برای او محسوب می‌شود. «سگ‌بند» دیگر فیلم موفق بهرام افشاری است که در آن در کنار امیر جعفری، زوج اصلی را تشکیل داده بودند. «فسیل» در رتبه اول و «سگ‌بند» در رتبه هفتم پرفروش‌ترین‌ها قرار دارند.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
افشاری را هم باید در فهرست بازیگرانی قرار داد که همکاری‌شان با ابراهیم عامریان در مقام تهیه‌کننده منجر به توفیق‌شان شده است. این همکاری به بازی مقابل دوربین محدود نمانده است چرا‌که همین روزها زمزمه‌های غیررسمی، حکایت از تکیه بهرام افشاری بر صندلی کارگردانی فیلم «مرد عینکی» به تهیه‌کنندگی عامریان دارد. فیلمی که ابتدا قرار بود کریم امینی آن را کارگردانی کند و افشاری تنها بازیگر نقش اصلی‌اش باشد اما گویا شرایط تغییر کرده و قرار است این فیلم کمدی، با کارگردانی بهرام افشاری به سرانجام برسد.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
«صحنه‌زنی»، «آقای سانسور»، «چشم و گوش بسته» و «نیوکاسل» تنها برخی از تجربه‌های ناکام بهرام افشاری در چرخه اکران عمومی محسوب می‌شوند. او فیلم متفاوت «بعد از اتفاق» را هم در انتظار اکران عمومی دارد.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
بهرام افشاری حالا یکی از گزینه‌های مهم برای ترکیب بازیگران در فیلم‌های سینمای بدنه محسوب می‌شود و تهیه‌کنندگان به‌راحتی برای بهره‌گیری از ظرفیت او دست به جیب می‌شوند. این بازیگر اما طی همین دوران اوج‌گیری با «فسیل» وارد عرصه تازه‌ای هم شد و به‌عنوان کارگردان فیلم کوتاه «خانه خاکستری» را به تهیه‌کنندگی ابراهیم عامریان ساخت که این روزها اخبار حضورهای جهانی آن منتشر می‌شود.
کریم امینی/ کارگردان/ 2 فیلم
از کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
تا قبل از بهار امسال، نام کریم امینی تنها برای اهالی سینما و اصحاب رسانه تا حدودی شناخته شده بود و او را به‌عنوان چهره‌ای علاقه‌مند به بازیگری که چند دورخیز برای ورود به عرصه کارگردانی هم داشته، می‌شناختیم. او در مسیر فعالیت‌های جسته و گریخته خود برای رسیدن به نقطه مطلوبش، با سرمایه‌گذاری ابراهیم عامریان توانست نقطه عطفی را در کارنامه‌اش تجربه کند و با «فسیل» اسمش بر سر زبان‌ها افتاد.
در کدام آثار پرفروش سهم داشته است؟
کارگردان جوانی که سومين فیلمش تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب شده است، حتما کارگردان خوش‌اقبالی بوده است. کریم امینی فقط در اکران همین امسال دو فیلم «فسیل» و «شهر هرت» را داشت که هر دو امروز در ترکیب 10 فیلم پرفروش تاریخ سینما هستند.
موفق‌ترین همکارش در فتح گیشه که بود؟
«شهر هرت» را امینی پیش از «فسیل» و مطابق با فرمول‌های تاریخ‌مصرف گذشته تهیه‌کننده‌اش یعنی حسین فرح‌بخش کارگردانی کرده بود اما این فیلم پس از «فسیل» شانس اکران پیدا کرد و روی موج استقبال از آن، توانست عملکرد قابل‌‌دفاعی هم در گیشه داشته باشد. با این همه اما قطعا باید موفق‌ترین همکاری در کارنامه این کارگردان جوان را به‌نام ابراهیم عامریان ثبت کرد.
از شکست‌های کارنامه‌اش چه می‌دانیم؟
امینی تا پیش از «فسیل» دو فیلم «دشمن زن» و «گربه سیاه» را کارگردانی کرده بود که اولی فیلمی مطابق فرمول‌های گیشه اما ناکام در فروش بود و دومی فیلمی جدی به تهیه‌کنندگی بهرام رادان که امینی امید زیادی به دیده شدن آن در ویترین جشنواره فجر داشت، اما به دلایلی از سوی بهرام رادان به این جشنواره ارائه نشد و فیلم آن‌چنان که باید در اکران عمومی هم دیده نشد.
در ادامه به کدام سو می‌رود؟
کریم امینی حالا چهره‌ای مورداعتماد برای سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان سینمای بدنه محسوب می‌شود اما براساس خبر چند روز پیش سازمان سینمایی او تازه‌ترین پروانه ساخت خود را برای فیلمی با عنوان «روز جزیره» دریافت کرده است که تهیه‌کنندگی و کارگردانی آن را خود برعهده دارد و در نگارش فیلمنامه هم مشارکت داشته است.
