۵۰روایت از دهه۶۰| گل‌های داوودی و ترکان خاتون
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | گفتیم که در سینمای سال‌های اولیه دهه شصت نقش‌های زنانه به آهو خردمند و پروانه معصومی و محبوبه بیات و ثریا قاسمی و مهین شهابی می‌رسید. بازیگران محترمی که خب هیچ کدام پتانسیل جذب تماشاگر انبوه به سالن‌های سینما را نداشتند و همگی دوره جوانی و درخشش خود را پشت‌سر گذاشته بودند. هرچند پروانه معصومی در فیلم پرفروش گل‌های داوودی در سال 1364 نقش مهمی را ایفا کرده بود اما در قواره یک مادر دلسوز.
از طرفی در سال‌های ابتدایی سینمای پس از انقلاب فیلم‌ها به شکل قابل‌توجهی مردانه بودند. نقش‌های زنانه به‌ندرت نوشته می‌شدند و گل‌های داوودی یک مورد استثنایی بود که همین مسئله یکی از دلایل فروش بسیار بالای این فیلم شد. فیلم‌های حادثه‌ای مربوط به قیام‌های انفرادی علیه ظالمین دوره پهلوی و ارباب‌ها و سرمایه‌دارها و ساواکی‌ها و یا درام‌های روانشناختی درباره شرایط ماموران و سیاستمداران در بعد از پیروزی انقلاب (اشباح ساخته رضا میرلوحی و خانه عنکبوت ساخته داود نژاد)
و یا اکشن‌های جنگی با توجه به شروع جنگ شاکله سینما را تشکیل می‌دادند و نیازی به شخصیت‌های خاص زنانه احساس نمی‌شد. در فهرست بازیگران این فیلم‌ها معمولا یک زن وجود داشت و بقیه نقش‌ها به مردان می‌رسید. سینماگران به شکل اتوماتیک با فهم شرایط بعد از انقلاب و برای حفظ حیات روبه تهدید سینما در این سال‌ها و به عنوان آنتی تزی در مقابل سینمای قبل از انقلاب، عامدانه نقش زن‌ها را کم کردند و به حاشیه راندند.
در این سال‌ها سوسن تسلیمی در دو فیلم توقیف شده بیضایی بازی کرد و در سریال سربداران هم نقشی چالش‌برانگیز ایفا کرد که خب بخشی ازآن طعمه سانسور شد. سوسن تسلیمی متولد 1328 رشت بود و همسر داریوش فرهنگ. او که دانش‌آموخته تئاتر بود به بازیگر مورد علاقه بیضایی تبدیل شد و در چریکه تارا و مرگ یزدگرد درخشید. اما هردو فیلم راهی به اکران پیدا نکردند. بازی او در سریال سربداران و تسلطش به عنوان یک بازیگر در این درام تاریخی او را در بین عموم مردم به چهره‌ای شناخته شده بدل کرد.
او سپس در دو فیلم باشو غریبه کوچک باز هم ساخته بیضایی و مادیان ساخته علی ژکان در تیپ زن روستایی گیلانی ظاهر شد. باشو هم به مشکل برخورد و چند سالی در توقیف ماند و مادیان هم با تغییر فصل انتهایی‌اش مجوز اکران گرفت. شیوه برونگرایانه تسلیمی در بازی، به شکل اتوماتیک او را با قواعد ناگفته حضور زنان در سینمای پس از انقلاب با مشکل روبه‌رو می‌کرد. تسلیمی بعد از بازی در فیلم طلسم ساخته همسرش داریوش فرهنگ از او جدا شد و راهی سوئد شد. مشهور است که بیضایی نیز این مسیر را عینا طی کرد اما در سوئد دوام نیاورد و به ایران بازگشت.
دیگر چهره مهم آن سال‌ها افسانه بایگان است. متولد 1340 که در سال 56 و در 16 سالگی نفر دوم دختر شایسته ایران شده بود. در هجده سالگی به لندن مهاجرت کرده بود و ازدواجی شکست خورده را در اوج جوانی در کارنامه خود به جای گذاشته بود و به تهران بازگشته بود و توسط مرحوم کیهان رهگذار نویسنده سریال سربداران برای ایفای نقش ترکان خاتون به محمدعلی نجفی کارگردان سریال معرفی شد.
درخشش بایگان در یک قسمت از این سریال که باتساهل و تسامح قابل لمسی در حوزه حجاب رخ داد می‌توانست او را به سرعت وارد گردونه سینمای ایران کند اما سینمای ایران هنوز به اندازه کافی نقش‌های زنانه نداشت چه برسد نقش مناسب برای یک دختر بسیار جوان. گلاب آدینه هم در همین عرصه درسریال سلطان و شبان درخشید. متولد 1332.
او هم مثل همسرش مهدی هاشمی و البته سوسن تسلیمی و داریوش فرهنگ جزو گروهی از بازیگران بودند که در پروژه‌های بهرام بیضایی چهره شده و حالا به تلویزیون راه یافته بودند. در آن سال‌های نیمه اول دهه شصت برخی نگاه‌های سوسن تسلیمی در سربداران، چهره جوان افسانه بایگان در همین سریال و لحن شوخ و طنازانه گلاب آدینه در سلطان و شبان نشانه‌هایی کمیاب از حضور زنانه در سینما و سریال‌های بعد از انقلاب بودند.
اما چالش اصلی با حضور یک بازیگر نسبتا گمنام شروع شد. شهلا میربختیار. متولد 1331 که در فیلم زنده باد از خسرو سینایی بازی کرده بود و سپس بازیگر اول سریال پاییز صحرا شد. یک ملودرام پرآب و تاب که ناگهان شهلا میربختیار را مورد توجه تماشاگران تلویزیون قرار داد و اعتراض برخی از نهادهای مذهبی را در مورد کلوزآپ‌ها و گریم و نحوه بستن روسری‌اش بلند کرد که در نهایت با دخالت محمد هاشمی رئیس تلویزیون و گرفتن توصیه‌ای از آیت‌الله خمینی ماجرا رفع و رجوع شد.
شهلا میربختیار در یک فیلم دیگر یعنی زنجیرهای ابریشمی ظاهر شد و سپس او هم مثل سوسن تسلیمی براي همیشه از ایران مهاجرت کرد. نمایش یک سریال ملودرام خانوادگی به قلم احمد بهبهانی، ورود چند چهره دیگر به جمع بازیگران زن سینمای ایران را تضمین کرد. سریال آینه در سال‌های 64 تا 66 پخش شد و رویا افشار و و پوراندخت مهیمن و مرجانه گلچین را به چهره‌هایی آشنا برای تماشاگران تلویزیونی بدل ساخت…
