۱۰۰عکس ۱۰۰ روایت| دهه سرسام‌آور چهل
روزنامه هفت صبح، آرش خوشخو | با دو شماره پیاپی داستان دانشجویان ضد‌حکومت، ناخواسته تا انتهای دهه چهل رفتیم اما هنوز در دهه چهل خیلی کار داریم. بیایید برگردیم به سال‌های میانی دهه چهل. فرح که سه فرزند پسر و دختر آورده حالا با مشروعیت بیشتری در چشم دربار، در زندگی سلطنتی نقش بازی می‌کند. او از خط طلاق که زندگی فوزیه و ثریا را تهدید می‌کرده رهیده بود. آن‌هم در حالیکه به لحاظ تبار خانوادگی اصلا قابل مقایسه با آنها نبود.
هرچه بود آوردن فرزند پسر آن‌قدر اهمیت داشت که این ساکن سابق کوچه ستاره عشرت‌آباد و برنده مدال دوومیدانی دختران دانش‌آموز تهران و دانشجوی مستمند معماری در پاریس، زمام امور را در دربار به دست می‌گیرد. پس یک دفتر مخصوص برای خود به‌راه می‌اندازد. بعدش هم طرح زندگی در یک کاخ اختصاصی را به محمدرضا می‌قبولاند. جایی جدا از بقیه خاندان سلطنتی. دور از چشمان اشرف و شمس و تاج‌الملوک در سعدآباد. به این ترتیب پروژه کاخ نیاوران سرعت می‌گیرد و از سال 47 خانواده پهلوی در نیاوران مستقر می‌شوند.
او حالا آرام‌آرام یاد دوستان دوره دانشجویی‌اش می‌کند. یاد فریدون جوادی، لیلی امیر ارجمند، کریم پاشا بهادری که اصلا قرار بود شوهر آینده فرح باشد و بالاخره پسر دایی‌اش رضا قطبی. او پروژه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را مطرح می‌کند و زمام آن را به لیلی امیر ارجمند می‌سپارد. زن کوچک‌اندام و جاه‌طلب که از دبیرستان رازی همیشه نزدیک‌ترین دوست فرح بود و نام واقعی‌اش لیلی جهان‌آرا بود.
او ازدواجی ناموفق با مالک یک کارخانه جیر داشت اما طلاق می‌گیرد و در سال 45 با شاهرخ امیر ارجمند استاد فیزیک چپگرای دانشگاه تهران ازدواج می‌کند و نام او را بر خود می‌گذارد و در سالیان بعدی به یکی از دردسرهای همیشگی ساواک و گارد شاهنشاهی و ماموران گمرک بدل می‌شود. به‌خاطر روابط ویژه و گستاخانه‌اش با افسران اطلاعاتی شوروی و دیگر کشورهای بلوک شرق و حریم امنی که فرح برای او ایجاد کرده بود.
فرح دیبا، کریم پاشا بهادری را در جلوی چشمان حیرتزده مادر شوهرش، رئیس دفتر مخصوص خود می‌کند و رضا قطبی پسردایی خود را که استاد ریاضی بود در تمام شوراهای آموزشی و علمی و دانشگاهی عضو می‌کند تا در نهایت در سال 1346 او را مدیر‌عامل پروژه جشن هنر شیراز منصوب می‌کند و در سال 47 مدیر‌عامل رادیو و تلویزیون ایران. او حتی لوئیزا قطبی زن‌دایی اروپایی‌الاصل خود را در یک حکم رسمی به‌عنوان ندیمه مخصوص معرفی می‌کند!
در همین سال‌های 44 و 45 مجموعه‌ای از پارک‌های شهری در تهران تاسیس می‌شوند. مثل پارک فرح (لاله) و پارک شاهنشاهی (ملت) و همین‌طور سروسامان دادن به باغ بزرگ ساعی که از سال 1324 وقف شده بود و در سال 1344 به پارک ساعی مشهور شد. در همین سال‌هاست (سال‌های 44 تا 46) که تالار رودکی هم افتتاح می‌شود. به‌عنوان مرکزی برای موسیقی. احداث این تالار از سال 1336 آغاز شده بود که در نهایت پس از یک دهه در سال 46 افتتاح می‌شود.
در همین سال 1346 پروژه ایجاد تئاتر‌شهر به‌عنوان مرکز تئاتر ایران کلید می‌خورد که البته 5 سال به طول می‌انجامد. دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف) هم در همین سال 1346 افتتاح می‌شود و دانشجو می‌گیرد. فرح با گرفتن ایده برج ایفل در فرانسه، به محمدرضا می‌قبولاند که یک برج برای تهران ساخته شود که در نهایت به یک مسابقه معماری در سال 1346 و ساخت برج شهیاد در سال 1349 ختم می‌شود.
در همین سال 1346 است که فرح با سماجت اولین دوره جشن هنر شیراز را با بودجه‌ای نسبتا کلان در شیراز راه‌اندازی می‌کند. با استفاده از نفوذ مهدی بوشهری و مدیریت رضا قطبی و تلاش بی‌حد و حصر فرخ غفاری. یک کانال گشاده و فراخ برای سرازیر کردن هنر اروپایی حتی در عجیب‌ترین اشکال خود به درون جامعه هنری ایران. داستان جشن هنر شیراز را فردا مفصل‌تر ادامه می‌دهیم.
امیدوارم این ذکر سریع تحولات و تغییرات، آشفته‌تان نکرده باشد. غرض گفتن از اتفاقاتی است که از اوایل دهه چهل در ایران رخ داد. اگر بخواهیم مرور کنیم شامل قدرت گرفتن ساواک، ایجاد جنبش‌های جوانانه و دانشجویی در تهران و آمریکا و منچستر علیه حکومت پهلوی، رشد اقتصادی قابل‌توجه با مدیریت علی‌نقی عالیخانی، تغییر سریع مبلمان شهری و محیط‌های فرهنگی با الگو‌برداری از شهر پاریس و نوعی سرسپردگی به مظاهر افراطی هنر فرانسوی و اروپایی در جشن هنر بوده است.
اما این سیر سرگیجه‌آور تحولات همچنان ادامه دارند. ایجاد رادیو و تلویزیون ملی ایران، رونق ناگهانی فیلمفارسی و بالاخره ظهور فوتبال به‌عنوان یک ورزش همگانی مردم‌پسند پس از قهرمانی در آسیا که همه در همان سال‌های شگفت‌انگیز دهه چهل رخ داده‌اند.
