اینجا قانون متخلف را تشویق و مستحق را تنبیه می‌کند
روزنامه هفت صبح، سیامک رحمانی | وزارت کار و رویه‌اش برای رسیدگی به شکایت کارگر و کارفرما، تشویق متخلف و تنبیه کسی است که به او اجحاف شده. دادن جایزه به طرف خطاکار شاید در نظر اول اغراق‌آمیز به نظر برسد، اما مطلقا اینگونه نیست. اینجا می‌خواهم شرح مختصری بدهم از آنچه در هیات‌های تشخیص وزارت کار می‌گذرد و روالی که طی می‌شود تا حکمی صادر و ابلاغ شود.
فرض کنید شما کارگری هستید که حق‌اش به شکلی پرداخت نشده. حقوقش کم پرداخت شده یا عیدی و سنوات قانونی‌اش را نگرفته یا به هر شکل دیگری خود را از کارفرما طلبکار می‌بیند. طبق قوانین کار ایران، تنها راه پیگیری برای فرد مستحق این است که به وزارت کار مراجعه و شکایتی تنظیم کند تا به کار او رسیدگی شود.
اما وقتی شما به ادارات کار می‌روید، می‌بینید که قضیه به این سادگی نیست و مسیر چنان طولانی، پیچیده و گاهی توهین‌آمیز است که چه بسا بهتر است همان اول کار قید طلب خود را بزنید، به ظلمی که به شما رفته گردن بنهید و عطای ماجرا را به لقایش ببخشید. اما فرض کنیم شما خوشبین و پوست‌کلفت هستید و می‌خواهید این مسیر را طی کنید و حق خود را از گلوی کارفرما بیرون بکشید.
شیوه کار این است که بعد از جورکردن مدارک و زمانی که شکایت خود را تنظیم می‌کنید، زمان رسیدگی را به شما نمی‌گویند، بلکه تاریخی معین می‌کنند تا بیایید و ببینید زمان رسیدگی برای چه تاریخی تعیین شده. بعد از یک رفت و برگشت اضافه، روزی که برای رسیدگی به شکایت تعیین‌شده به هیات تشخیص مراجعه می‌کنید و پس از معطلی طولانی، نوبت شما می‌شود که بروید و مشکل خود را شرح بدهید.
اما این تازه اول ماجراست. زرنگترها می‌دانند که جلسه اول رسیدگی را نباید بیایند. وقت شما برای ساعات طولانی تلف‌شده، متخلف نیامده و جلسه رسیدگی تجدید می‌شود. برای فردا یا چندروز بعد؟ اینجاست که بار دیگر به شما یادآوری می‌شود کجا زندگی می‌کنید و با چه بدبختی‌هایی دست به گریبانید. زمان جلسه مجدد یک یا حتی گاهی دوسه‌ماه بعد تعیین می‌شود.
دست از پا درازتر برمی‌گردید و امیدوارید در جلسه دوم به نتیجه برسید؛ زهی خیال باطل. رندها خوب می‌دانند که حتی جلسه دوم را هم نباید بیایند. فرض کنید پس از چندماه از شروع داستان، در جلسه دوم به شما وعده صدور حکم داده می‌شود. اما برای گرفتن حکم هم باید بروید و چندهفته دیگر بیایید. بله، الکی که نیست. چند هفته دیگر که آمدید و پس از مدتی علاف شدن که برگه حکم صادره دست‌تان داده شد، یا حکم به نظرتان مطلوب است یا نیست.
* یک: اگر حکم همان رای مورد نظر شما باشد، به شما می‌گویند چندهفته دیگر بیایید تا نتیجه اعلام شود. در این وضعیت طرف شما احتمالا با یک اعتراض صوری یا واقعی می‌تواند بازی را به راند سوم بکشد. یعنی یک‌ماه بعد که رفتید به شما می‌گویند کارفرما اعتراض کرده و باید چندهفته بعد برای جلسه تجدیدنظر مراجعه کنید. جلسه تجدیدنظر و صدور حکم نهایی هم به معنی اجرای آن نیست. متخلف بازهم می‌تواند تمکین نکند. آن‌وقت شما باید به مراجع قضایی بروید و از آنجا دوباره درخواست رسیدگی بدهید. اگر وسط این مسیر جان به جان‌آفرین تقدیم نکرده باشید!
* دو: اگر به حکم اولیه معترض باشید، یعنی خودتان با دست خود گورتان را کنده‌اید. چون پس از نوشتن اعتراض تازه به شما می‌گویند برو چندهفته دیگر بیا تا وقت جلسه تجدید نظر تعیین شده باشد! بعد از چندهفته برمی‌گردید و می‌بینید وقت جلسه را برای چندهفته دیگر زده‌اند! زمانی برای این که دوباره بیایید، دوباره حکمی بدهند، دوباره نیاز به ابلاغ باشد و دوباره انتظار این که متخلف دلش بخواهد حق شما را بدهد یا نه.
این روند که بسیار سخت‌تر از این حرف‌هاست و برای خسته نشدن شما خلاصه شده، شمه‌ای از چیزی است که در ادارات کار شاهد آن خواهید بود. طی این روند، متخلفان زرنگ اصلا به جلسات نمی‌آیند و احتمالا جز برای اعتراض روی حکم اول هیچ کاری نمی‌کنند و با خیال راحت زندگی‌شان را ادامه می‌دهند. اگر دلشان به رحم بیاید و منصف باشند، می‌توانند حق شما را شش‌ماه تا یک‌سال بعد که رای صادر شد و به دست‌شان رسید پرداخت کنند.
یعنی همان مبلغی را که اول کار باید می‌دادند، بدون هیچ جریمه‌ای یک‌سال در حساب خود نگه داشته‌اند و بابت رفت‌وآمدها و گرفتاری‌های شما هم تقاصی پس نداده‌اند. اگر متخلف از آن ناجورها باشد یا وضع مالی مناسبی نداشته باشد کار به دادگاه و ضبط اموال کشیده می‌شود و این هم یعنی چندماه اضافه‌تر. در تمام طول این مدت مستحق دستش به جایی بند نیست و باید گردنش را مقابل زحمتکشان اداره کار کج کند تا به اعتراضش رسیدگی شود، درحالی‌که متخلف لزومی نمی‌بیند حتی یک‌بار برای پیگیری کار مراجعه کند.
با هربار غیبت هم هیچ جریمه‌ای شامل حالش نمی‌شود. بعد از چندماه و چندسال از گذشت ماجرا و پس از این‌که ارزش مبلغ اولیه به مقدار زیادی کم شد، هم متخلف تعهدی ندارد جبران کند. تازه همه اینها در شرایطی است که مثلا بحران کرونا نیامده باشد تا اداره کار تق و لق شود و برای هفته‌ها کار بخوابد. در صورتی است که به تعطیلات نوروز برخورد نکنید که در اتاق‌ها چندهفته بسته باشد و چشم‌تان به دستگیره‌اش خشک شود.
در این شرایط فرق زیادی هم نمی‌کند که متخلف کارگر باشد یا کارفرما. از کارفرماها مثال زدیم چون اغلب شاکیان از کارگران هستند و مثال برایشان ملموس‌تر است. توصیه آخر هم این است که تا وقتی قانون و رویه کار به این شکل است، در محیط کار حق و حقوق طرف مقابل را بخورید! نگران نباشید. آخر آخرش این است که مجبورتان می‌کنند همان حق را برگردانید. این وسط شما نه تنها متضرر نشده‌اید بلکه بابت نگه داشتن سرمایه‌تان کلی هم سود کرده‌اید. همه چیز هم قانونی است. جای اعتراضی هم نیست. معترضی، برو قانون را عوض کن!
