کرونا، انحصارطلبی یا رکود، کدامیک چیلیوری را زمین زد؟
روزنامه هفت صبح| چیلیوری، اپلیکیشن سفارش آنلاین غذا هم به فهرست کسب و کارهایی پیوست که نتوانستند زیر بار بحران‌های اخیر کمر راست کنند اما مدیران این استارتاپ می‌گویند انحصارطلبی رقیب، میخ آخر را به تابوت آنها زده است. همین چند روز پیش علی‌بابا، سامانه فروش اینترنتی بلیت قطار، اتوبوس و هواپیما اعلام کرد که به خاطر خسارتی که بحران‌های چند ماه اخیر به کسب و کارش زده مجبور شده عذر ۱۸۲ نفر از نیروهایش را بخواهد، سامانه‌ای که در بسیاری از کمپین‌های تبلیغاتی‌اش روی تعداد افرادی که زیر مجموعه‌اش کار می‌کنند مانور می‌داد، به فاصله خیلی کمی از علی بابا، همین ماجرا در مورد الی گشت تکرار شد و اینجا هم ۸۰ نفر بیکار شدند.
اما گویا ماجرا در مورد بعضی دیگر از کسب و کارهای اینترنتی پیچیده‌تر است و کار آنها با تعدیل و صرفه‌جویی راه نمی‌افتاده و مجبور شده‌اند کرکره را تا اطلاع ثانوی پایین بکشند، یکی از آنها اپلیکیشن چیلیوری است که مدیر عامل آن دیروز در بیانیه‌ای اعلام کرد این سامانه دیگر نمی‌تواند در فضای فعلی کسب و کار به فعالیت ادامه بدهد و فعلا فعالیت‌هایش را متوقف می‌کند. البته داستان چیلیوری با علی بابا و الی گشت تفاوت‌های زیادی دارد، یکی از اصلی‌ترین مسائلی که داستان این استارتاپ را از بقیه متفاوت می‌کند، درگیری‌هایی است که طی دو سال گذشته با بزرگ‌ترین رقیبش داشته است، درگیری‌هایی که خود مدیر عامل چیلیوری در بیانیه‌اش به آن اشاره کرده است.
در بخشی از بیانیه علیرضا صادقیان، مدیرعامل سرویس آنلاین سفارش غذای چیلیوری آمده: «در دوسال گذشته بخش بزرگی از انرژی و هزینه ما به جای تمرکز روی کسب و کار، صرف خنثی سازی اقدامات انحصارگرایانه رقیبمان شد که با رقابت ناسالم خود جلوی همکاری رستوران‌ها با چیلیوری را می‌گرفت. ان روش انحصارگرایانه حتی در این شرایط بحرانی هفته‌های اخیر نیز ادامه داشته است.»البته مدیرعامل چیلیوری در ادامه به مسئولیت مدیران مجموعه هم اشاره‌ای کرده و گفته: «در طول فعالیت ما هم مشکلات و اشتباهات دیگری وجود داشته است که اشاره به آنها چیزی از مسئولیت ما کم نمی‌کند و مسئولیت عدم موفقیت چیلیوری را می‌پذیریم.»
*** انگشت اتهام به سمت اسنپ فود
اگرچه خبر توقف فعالیت چیلیوری بیشتر با این عنوان در رسانه‌های رسمی‌منتشر شد که کرونا و بحران‌های اقتصادی چند ماه اخیر کمر چیلیوری را شکسته اما در جمع‌های توئیتری و فضاهای استارتاپی ماجرا به شکل دیگری تحلیل می‌شد و اغلب افراد تعطیلی چیلیوری را پیروزی انحصارطلبی رقیب اصلی آن یعنی اسنپ فود می‌دانستند. انحصارطلبی که بارها به رسانه‌ها کشیده شد و حتی پای شورای عالی رقابت را هم به ماجرا باز کرد.
قضیه از این قرار بود چیلیوری ادعا می‌کرد اسنپ فود در قراردادی که با رستوران‌ها می‌بندد آنها را وادار می‌کند که با سرویس آنلاین دیگری کار نکنند. اینطور که تیم چیلیوری اعلام کرد: «تمام قراردادهایی که اسنپ‌فود می‌فرستد، به‌صورت پیش‌فرض بند انحصار دارد. اگر رستوران‌دار متوجه شود، مذاکره می‌کنند و اگر نه که هیچ. به‌صورت هدفمند هم سعی می‌کنند در رستوران‌هایی که پرفروش‌تر هستند، سایر رقبا را حذف کنند.»
علاوه‌بر عقد قرارداد انحصاری به‌صورت پیش‌فرض، یکی دیگر از ادعاهایی که رقبای اسنپ‌فود و برخی رستوران‌ها مطرح می‌کنند، کاهش سود روزانه رستوران درصورت پایان دادن به قرارداد انحصاری است. مدیرعامل چیلیوری یک بار برای این ماجرا از اصطلاح «سیاست چماق و هویج» استفاده کرد و گفت: «دیده‌ایم که به رستورانی گفته‌اند [درصد] کمیسیون را پایین می‌آورند و پس از اینکه رستوران وابسته شد، همین را بر سرش چماق می‌کنند و می‌گویند اگر قرارداد انحصاری نبندی، فروشت را پایین می‌آورم.»
در تمام مدتی که چیلیوری و بقیه سرویس‌های آنلاین سفارش غذا این ادعا را علیه اسنپ فود مطرح می‌کردند، تیم اسنپ تمام قد به دفاع از خودش می‌پرداخت و ادعای مدرک می‌کرد، از آن طرف چیلیوری و ریحون و بقیه می‌گفتند این مذاکرات اغلب شفاهی انجام می‌شود. در نهایت هم چیلیوری به شورای عالی رقابت شکایت برد و این شورا به نفع چیلیوری رای داد. این شورا نه تنها قراردادهای انحصاری اسنپ فود را لغو و رستوران‌ها را از عمل به آنها معاف کرد بلکه اسنپ فود را به پرداخت یک میلیارد ریال جریمه هم محکوم کرد.
همان موقع گفته می‌شد که شکایت از اسنپ فود بیشتر به دلیل اثبات حقانیت چیلیوری در پیشگاه افکار عمومی‌و جلوگیری از مرعوب شدن رستوران‌های دیگر بوده وگرنه در روند فعالیت اسنپ توقفی ایجاد نمی‌کند، موضوعی که صادقیان، مدیرعامل چیلیوری در آخرین بیانیه‌اش هم به آن اشاره کرده و گفته با وجود رای شورای رقابت به نفع چیلیوری باز هم به دلیل نبود رگولاتور و شرایط رقابتی سالم روش انحصارگرایانه اسنپ فود حتی در شرایط بحرانی هفته‌های اخیر هم ادامه داشته است. البته هنوز تیم اسنپ به این اتهامات واکنشی نشان نداده‌اند اما تعطیلی چیلیوری حسابی به دست منتقدان عملکرد اسنپ فود بهانه داده است.
*** ادغام برای نجات
همین دو ماه و نیم پیش هم اسم چیلیوری در خبرهای مربوط به حوزه استارتاپ‌ها دیده شد آن هم به این دلیل که این سرویس، یکی دیگر از سرویس‌های معروف سفارش آنلاین غذا را در خود ادغام کرد که بتواند در برابر رقیب بزرگ، قوی‌تر ظاهر شود. مدیران چیلیوری در مورد دلیل ادغام شدنشان با ریحون، گفتند: «هدف ما این بود که با همکار شدن و حذف رقابت برای دریافت رتبه دوم، جهشی به سوی رتبه اول داشته باشیم. نکته مهم هم اینجاست که بخش بسیار بزرگی از این بازار هنوز به شکل آفلاین کار می‌کند و نیاز به آنلاین شدن دارد.
از طرفی سرمایه‌گذارها می‌دیدند که هم چیلیوری و هم ریحون پلتفرم‌های خوبی هستند و مشخص نبود کدام موفقیت بیشتری کسب می‌کند ما می‌خواستیم به سرمایه‌گذاران احتمالی این پیغام را بدهیم که حالا دیگر تکلیف‌شان مشخص است؛ اکنون یک بازیگر دوم قوی وجود دارد و می‌توانند با ریسک بسیار کمتر در آن سرمایه‌گذاری کنند.» باجود این تصمیم، حالا با تعطیل شدن چیلیوری دیگر نه رقیب دومی مانده و نه خبری از رقیب سوم هست و خیال اسنپ فود هم از وجود رقبای دردسر ساز راحت شده است.
*** چند ابهام درباره خداحافظی چیلیوری
در این قسمت از گزارش می‌خواهیم از زاویه دیگری به ماجرا نگاه کنیم که دیدگاه منتقدانه‌ای به خداحافظی چیلیوری دارد. سایت «آی‌تی رسان» این چند ابهام را مطرح کرده:
* یک: همه ماجرا اعلام توقف فعالیت چیلیوری حداقل در شرایط کنونی است که یک ابهام را برای خواننده باقی می‌گذارد، مبنی بر این گزینه که شاید با برطرف‌شدن شرایط فعلی، چیلیوری دوباره بازگردد.
* دو: چیلیوری سال ۹۸ را پرچالش‌ترین زمان برای خود معرفی کرده و با این‌حال مشخص نیست چرا این سرویس تصمیم گرفت تا ریحون، دیگر سرویس آنلاین غذا را نیز در خودش ادغام کرده و با اعلام تعطیلی، به‌نوعی آن برند را نیز تمام کند. اگر شرایط اینقدر سخت بود، انجام ندادن این ادغام گزینه منطقی‌تری قلمداد می‌شد.
* سه: کاهش فروش ۷۰درصدی به‌خاطر کرونا، تنها مختص به این بیزینس نیست و برخی کسب‌و‌کارها حتی تا ۱۰۰درصد کاهش فروش هم داشته‌اند اما تصمیم به تعطیلی نگرفته‌اند چراکه اقتضای فضای کنونی همین است و چاره‌ای جز تحمل و گذر، حتی به قیمت تعدیل نیرو و کاهش هزینه‌ها، نیست.
* چهار: نکته دیگری هم که باید به آن توجه کرد، صحبت‌های علیرضا صادقیان در دی‌ماه سال جاری بود که گفت: «با توجه به ادغام ریحون و چیلیوری، ما ۶۰درصد رستوران بیشتر و ۳۵درصد مشتری بیشتری را جذب کرده‌ایم. فکر می‌کنیم در کل بازار ایران، تنها ۱۰درصد خرید غذا آنلاین شده و ۹۰درصد آفلاین است، در صورتی که میانگین دنیا ۷۰ به ۳۰(به نفع آفلاین) است. پیش‌بینی می‌کنیم که در سال ۱۴۰۳ یک رشد ۱۰برابری را در بازار آنلاین از نظر حجم فروش خواهیم داشت.» آیا این صحبت‌ها نشان از تعطیلی و سقوط آن‌هم در چنین بازه کوتاهی داشت؟
آیا تنها دوماه فعالیت در پروسه کاری جدید محکی مناسب برای بازاری است که به گفته خود مدیرعامل، ظرفیت رشد بسیار بیشتری داشته و تا پنج‌سال آینده‌اش ۱۰برابر بر حجم فروشش اضافه می‌شود؟ در آن مراسم، علیرضا صادقیان به راه‌اندازی سرویس‌های جدید همچون ارسال کالاهای سوپرمارکتی هم اشاره کرده بود که ۲۰برابر بزرگتر از سرویس آنلاین غذا است، با توجه به این حجم گسترده بازار و از طرفی درخواست بیشتر این اقلام در همین شرایط دشوار کنونی، پس چرا چیلیوری نتوانست سقوط در بخش فروش غذا را با این سرویس بزرگتر جبران کند؟
* پنج:شاید هم عوامل دیگری در این تعطیلی دخیل بوده‌اند که ما از آن بی‌خبر هستیم؛ فقط بایستی امید داشت همان‌طور که در پاراگراف نخست این اعلامیه تلویحا آمده است، با برطرف‌شدن شرایط کنونی، این تعطیلی موقت بوده و آنها به این بازار بزرگ برگردند.
